بخشی از مقاله
چکیده
منابع آموزشی مطابق با استاندارهای تهیه و تدوین،نقش مهمی در تسهیل فرآیند زبانآموزی و تقویت توانش ارتباطی زبانآموزان خارجی در همهی حوزههای زبانی دارند. اما در حیطهی زبان فارسی، مواد آموزشی ناکارآمد، فرآیند آموزش را در خارج از ایران با مشکلات فراوانی روبه رو ساخته است. در این پژوهش برآنیم تا با تکیه بر مدل برنامهریزی درسی، آسیبشناسی جامعی از مهارت خوانداری برای فارسیآموزان کرهای در سطح پایه داشته باشیم. نمونهی آماری این پژوهش،کتابِ »خواندن فارسی برای نوآموزان« است که در کشور کرهی جنوبی طراحی شده و در سطح پایه تدریس می- شود.
بیست و پنج درس کتاب نامبرده بر اساس معیارهای مدل برنامهریزیِ درسی ارائه شده در کتاب نیشن* و مکآلیستر مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج تحلیل دادهها نشان داد کتاب »خواندن برای نوآموزان « از نظر تهیه و تدوین مواد درسی در حوزهی »اهداف، محتوا و ترتیب ارائهی مطالب« بیشترین میزان نارسایی را داشته و پس از آن حوزههای »اصول و روشهای انتخاب مواد آموزشی« و »ساختار و نحوهی ارائهی مطالب« بالاترین فراوانی را به خود اختصاص داده-اند. با توجه به آسیبشناسی مطالب انجام شده، راهکارهایی برای تقویت برنامهی درسیِ کتاب نامبرده پیشنهاد و در پایانبه منظور تسهیل آموزش مهارت خوانداری برای فارسیآموزان کرهای، طرح درسی مطابق با معیارهای مطلوب برنامهریزی درسیتدوین شده است.
.1 مقدمه
تهیه و تدوین مواد آموزشی به خارجی ها در عصر حاضر اقدامی مهم و ضروری جهت گسترش فرهنگ و زبان یک کشور در سراسر دنیاست. نشر و آموزش زبان فارسی و تربیت زبان آموزان خارجی در سطح بین المللی بهترین اقدام جهت معرفی و تثبیت هویت فرهنگی ایران در میان دیگر ملیت ها و قومیت ها است. به موازات تهیه وتدوین مواد آموزشی زبان فارسی تحلیل و بررسی منابع درسی این زبان به غیرفارسی زبانان گامی ارزشمند جهت نیل به گسترش زبان فارسی و فرهنگ غنی ایرانی است.
در سالهای اخیر نظریهپردازی و تحقیقات زیادی دربارهی نقد منابع آموزشی زبان صورت گرفته و الگوها و نظریات متعددی برای تحلیل و بررسی کتاب ها و دیگر منابع آموزشی ارائه شده است. از این میان الگوی مک آلیستر و نیشن بیشتر از دیگر الگوها ،توجه نگارندگان این پژوهش را به خود جلب نمودو آنان را بر آن داشت که کتاب کره ای آموزش زبان فارسی را که برای زبان آموزان کره ای تالیف شده است را انتخاب و بر اساس این الگو مورد بررسی قرار دهند.
.2 بیان مسئله
یکی از ارکان اصلی آموزش و ابزار تسهیل یادگیری هر زبان را میتوان مواد اموزشی دانست. بنابراین تهیه و تدوین مواد آموزشی مواد آموزشی مسئله مهمی است که باید توجه ویژه ای به آن داشت. از طرفی در سالهای گذشته بکارگیری اسلوب های نامناسب در تهیه مواد آموزشی زبان فارسی، متولیان زبان فارسی را بران داشته تا به بررسی و نقد کتاب های موجود در زبان فارسی بپردازند. در راستای این هدف، نگارندگان این پژوهش یکی از کتابهای آموزش زبان فارسی را که مولف کره ای را انتخاب و بررسی کرده اند. در اهمیت این پژوهش همین بس که برای اولین بار بررسی و تحلیل کتابی صورت می گیرد که توسط یک غیرفارسی زبان در کشوری خارجی و به دور از محیط زبان تالیف شده است. در ادامه نگارندگان، تحلیل و بررسی را بر طبق الگوی مک آلیستر و نیشن انجام داده، نقاط ضعف اثر را شناسایی و به بیان راهکارهایی پرداخته اند.
.3 پیشینه
در سالهای اخیر سعی برآن بوده که در کنار تهیه و ندوین مواد آموزشی جدید زبان فارسی به نقد و بررسی کتابهای تدوین شده قبلی پرداخته شود و نقاط قوت و ضعف آن از دیدگاه های مختلف مورد بررسی و در اختیار حامیان آموزش زبان فارسی به غیرفارسی زبانان جهت ارتقا سطح کیفی تولید مواد اموزشی قرار گرفته است.
صحرایی و همکاران : - 1392 - چهار کتاب سطح پیشرفته - خواندن، شنیدن، دستور، نگارش - را براساس پژوهش میدانی ، از طریق پرسشنامه و طیق انگاره مک آلیستر و نیشن از دیدگاه زبان آموز، مدرس و پژوهشگر مورد بررسی قرار دادند و به این تنیجه رسیدند که برنامه درسی مرکز آموزش زبان فارسی دانشگاه بین المللی امام خمینی، در سطح پیشرفته، به جز سه اصل بسامد، ادامه پیشرفت و آموزش پذیری، از دیگر اصول این انگاره پیروی نموده است.
طالبی و همکاران : - 1392 - با بررسی و تحلیل مجموعه »فارسی بیاموزیم« و »زبان فارسی«، براساس رویکرد مفهومی-نقشی نشان دادند که بازنمایی نقش ها و مفاهیم زبانی در مجموعه »فارسی بیاموزیم« بهتر از مجموعه زبان فارسی است . عبادی و همکاران - 1394 - ، با مطالعه موردی جلد دوم و سوم »فارسی بیاموزیم« با هدف بازنمایی جنسیت به این نتیجه رسیدند که بازنمایی جنسیتی به صورت نامتوازن در منابع مورد تحلیل لحاظ شده است.
نظر به اهمیت موضوع تهیه و ندوین منابع بهتر آموزش زبان فارسی به خارجیان و نقش کلیدی تحلیل منابع موجود برای رفع کاستیها برآن شدیم که کتاب تالیف شده توسط نگارنده کرهای که در کشور کره به زبان آموزان کره ای تدریس می شود را براساس الگوی مک آلیستر و نیشن مورد بررسی قرار دهیم.
.4 مبانی نظری
در تحلیل متون درسی آموزش زبان خارجی، اولین نکته ای که باید در راس امور قرار بگیرد تحلیل محیط* است. برای تحلیل محیط باید فهرستی از خصوصیات و ویژگی های زبان آموزان، معلمان و شرایط آموزش و یادگیری را بررسی کردکه بر چگونگی تدوین و طراحی اولیه مواد آموزشی تاثیر گذاشته اند. چون این ویژگی ها وعوامل در نهایت در تعیین اهداف، تهیه ی محتوای مطالب دوره و بر چگونگی تدریس و ارزیابی نقش حیاتی دارند.
دومین نکته در تحلیل متون ، نیازسنجی* است که در کل سه مقوله اصلی را مورد توجه قرار می دهد: -1 نیازها و ملزومات -2 فقدان ها -3 خواسته ها .
در کتاب نیشن مثال ها و روش هایی برای نیازسنجی درنظر گرفته شده که باتوجه به سه مورد فوق بدین گونه می تواند مورد بررسی قرار گیرد:
درمبحث نیازها و ملزومات به دو مقوله تاکید می شود: کارآیی و موقعیت استفاده از مواد آموزشی. کارآیی منبع آموزشی از طریق آزمون و طرح پرسش هایی برای سنجش سطح دانش واژگانی زبان آموز، سطح روانی یا سرعت خواندن مورد بررسی قرار می گیرد.
درمبحث فقدان ها بر روی کارآیی از طریق آزمون های واژگان و در بحث موقعیت استفاده از مواد آموزشی از طریق مشاهده و سنجش تکالیف مورد تاکید قرار می گیرد.
در بخش نهایی نیازسنجی یعنی خواسته ها بر استفاده از زبان از طریق مشاهده انتخاب مشخصات گزارش هایی از انتخاب فعالیت های معلمان تمرکز می شود. درمجموع می توان گفت نیازسنجی خود نوعی آزمون است که با درنظرگرفتن پایایی، روایی و عملی بودن مواد آموزشی مورد بررسی قرار می گیرد.
اصول کلی برای طراحی مطالب درسی کتب دوره ها ی آموزش زبان رعایت بیست اصل ذیل لازم است :
-1 تناوب:** مطالب آموزشی در دوره آموزش زبان باید به نحو احسن تمام مطالب مورد استفاده در یک زبان را شامل شود به گونه ای که زبان آموز از مواردی که بیشتر در یک زبان ظاهر می شود را استفاده کند.
-2 استراتژی و تسلط : مطالب عنوان شده در یک کتاب باید به زبان آموز بیاموزد که چگونه یک زبان را یادبگیرد و نسبت به روند یادگیری و بکارگیری نکات زبانی هوشیار باشد تا بتواند خود را اصلاح کند و درنهایت زبان آموزی مستقل و کارا باشد.
-3 بازیابی از طریق تکرار : زبان آموز باید به اندازه کافی از زبان در موقعیت ها استفاده نماید، نکات زبانی راتکرار کند و قادر به بازیابی مطالب مورد نظر در متون متفاوت باشد به عبارت ساده تر زبان آموز باید طوری زبان را یاد بگیرد که در موقعیت های مشابه بتواند از مطالب آموخته شده بهره گیرد.
-4 نظام زبانی : همانگونه که نظام زبانی نیازهای دوره ای را بررسی می کند تا خود را با عوامل های قابل تعمیم زبانی مجهز نماید، در تدوین مواد درسی باید این نکته مورد توجه قرار گیرد.
-5 تداوم پیش روی:*** در طراحی مطالب یرای یک دوره زبانی باید پیشرفت تدریجی را مد نظر داشت و همزمان مطالب، مهارت ها و استراتژی های زبانی را نیز مورد توجه قرارداد.
-6 تدریس پذیری : موارد آموختنی زبان باید دارای پربسامدترین مطالب باشد و نیز بهترین زمان را برای یادگیری آن مطلب توسط زبان آموز شناخت.
