بخشی از مقاله
چکیده
تحقیق حاضر با هدف اصلی تحلیل موانع توسعه کشاورزی ارگانیک در شهرستان زنجان انجام گرفت. به لحاظ روش پژوهش، این تحقیق از نوع تحقیقات توصیفی- تحلیلی بود. جامعه آماری این تحقیق را تمامی کشاورزان روستای کناوند تشکیل میدادند - N =205 - که بر اساس جدول کرجسی- مورگان، تعداد 135 نفر از آنان از طریق روش نمونهگیری تصادفی ساده برای انجام تحقیق انتخاب شدند. برای گردآوری دادهها از پرسشنامه استفاده گردید.
روایی پرسشنامه با نظر پانلی از اعضای هیات علمی دانشگاه زنجان مورد تایید قرار گرفت. برای تعیین پایایی ابزار تحقیق پیشآزمون انجام گرفت که مقدار آلفای کرونباخ محاسبه شده برای مقیاس اصلی پرسشنامه شامل موانع توسعه کشاورزی ارگانیک 0/86 بود. نتایج بدست آمده از تحلیل عاملی نشان داد که در حدود 69/75 درصد از واریانس کل موانع توسعه کشاورزی ارگانیک از دیدگاه کشاورزان مورد مطالعه را چهار عامل حمایتی- مالی، انبار و بازاریابی، انگیزشی- دانشی و فنی- تولیدی تبیین مینمایند.
1. مقدمه
بسیاری از محققان و صاحبنظران بر این باورند که کشاورزی متعارف در ابعاد مختلف پایدار نبوده و با چالشهای اساسی مواجه میباشد و در این خصوص نیاز است که تغییرات اساسی صورت پذیرد .[5 , 8] در این زمینه، توافق عمومی وجود دارد که کشاورزی ارگانیک ممکن است راهحل-هایی را برای مسایل کنونی کشاورزی متعارف فراهم نماید .
از آنجایی که سیستم کشاورزی ارگانیک به گونهای جامع هدف پایداری را در خود نهفته دارد و به بهترین نحو موضوعات زیست محیطی و پایداری اجتماعی و اقتصادی را در بر میگیرد، از اینرو، میتواند به عنوان یک جایگزین مناسب برای نظامهای متداول کشاورزی جهت تحقق اهداف توسعه پایدار در ابعاد مختلف اقتصادی، زیست محیطی و اجتماعی مطرح باشد
به طور ساده کشاورزی ارگانیک به عنوان استفاده از دانش بومی و اطلاعات علمی نوین برای کاهش استفاده از سموم و مواد شیمیایی در تولید محصولات زراعی و باغی در نظر گرفته شده است
هدف اصلی در کشاورزی ارگانیک اولویتبخشی بیشتر بر پایداری بلند مدت اکولوژیکی همچون حفظ تنوع زیستی و بهبود کیفیت خاک در مقایسه با دستاوردهای کوتاه مدت برای افزایش بهرهوری تولیدات کشاورزی است
به هر حال، با توجه به ماهیت و ویژگیهای منحصربفرد کشاورزی ارگانیک، توسعه این سیستم کشاورزی میتواند مزایای مختلفی را با خود به همراه داشته باشد که برخی از مهمترین آنها شامل افزایش عملکرد انواع تولیدات کشاورزی، امکان افزایش صادرات محصولات، بهبود وضعیت تغذیه و سلامت افراد جامعه، بهبود مدیریت منابع و استفاده پایدار از آنها و غیره میشوند
برخورداری از چنین مزایا و پتانسیلهایی سبب شده است تا کشورهای مختلف برنامهریزی-های منسجمی را در راستای توسعه کشاورزی ارگانیک و بکارگیری اصول مرتبط با آن داشته باشند .[9] هر چند علیرغم اهمیت موضوع، توسعه کشاورزی ارگانیک به ویژه در کشورهای در حال توسعه با مسایل و چالشهای متعددی در ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی، زیرساختی و غیره مواجه شده و شیوههای مرتبط با آن به شکل مناسبی از سوی کشاورزان مورد پذیرش قرار نگرفته است
با توجه به اهمیت موضوع و لزوم برنامهریزی جهت توسعه کشاورزی ارگانیک در کشور، تحقیق حاضر با هدف اصلی "تحلیل موانع توسعه کشاورزی ارگانیک" در شهرستان زنجان انجام گرفت تا بر اساس یافتههای آن بتوان راهکارها و پیشنهادهای اثربخشی را جهت توسعه و بسط شیوههای کشاورزی ارگانیک در سطح مناطق روستایی ارایه داد.
2. مواد و روشها
تحقیق حاضر بر اساس شیوه گردآوری دادهها از نوع تحقیقات توصیفی- پیمایشی محسوب میشود. جامعه آماری تحقیق را تمامی کشاورزان در روستای کناوند تشکیل میدادند - N =205 - که بر اساس جدول کرجسی- مورگان، تعداد 135 نفر از آنان از طریق روش نمونهگیری تصادفی ساده برای انجام تحقیق انتخاب شدند. در خصوص روستای مورد مطالعه لازم به ذکر است که روستای کناوند در فاصله 23 کیلومتری از مرکز استان - شهر زنجان - در شهرستان زنجان، بخش مرکزی و دهستان زنجانرود بالا قرار گرفته است. بر اساس آخرین سرشماری عمومی نفوس و مسکن - 1385 - ، تعداد خانوار و جمعیت روستای کناوند به ترتیب 120 خانوار و 569 نفر جمعیت میباشند. از نظر معیشت، بیشتر روستاییان در این منطقه به فعالیتهای کشاورزی و دامداری مشغول هستند.
ابزار گردآوری دادهها پرسشنامه بود که از دو بخش مشخصههای فردی و حرفهای پاسخگویان و دیدگاه کشاورزان نسبت به اهمیت موانع توسعه کشاورزی ارگانیک - شامل 23 پرسش بر مبنای طیف لیکرت 5 سطحی =1 خیلی کم تا =5 خیلی زیاد - تشکیل شده بود. روایی پرسشنامه با نظر پانلی از اعضای هیات علمی دانشگاه زنجان و پس از انجام اصلاحات لازم به دست آمد. برای تعیین اعتبار پرسشنامه، پیش آزمون انجام گرفت که مقدار آلفای کرونباخ محاسبه شده برای مقیاس موانع توسعه کشاورزی ارگانیک 0/86 بود. دادههای گردآوری شده با استفاده از نرمافزار SPSSWin18 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.
3. نتایج و بحث
در این بخش، به منظور دستهبندی "موانع توسعه کشاورزی ارگانیک" و تعیین مقدار واریانس تبیین شده توسط هر کدام از متغیرها در قالب عاملهای دستهبندی شده، از تحلیل عاملی استفاده شد. معنیداری آزمون بارتلت - مقدار بارتلت - 1426/025 = در سطح اطمینان 99 درصد و مقدار مناسب - 0/884 - KMO، حاکی از همبستگی و مناسبت متغیرهای مورد نظر برای انجام تحلیل عاملی بود.
عاملهای استخراج شده مجموعه مورد تحلیل یعنی موانع توسعه کشاورزی ارگانیک، همراه با مقدار ویژه، درصد واریانس و درصد واریانس تجمعی در جدول - 1 - ارایه شده است. با توجه به نتایج کسب شده در جدول - 1 - ، عامل نخست از بین چهار عامل استخراجی تحت عنوان عامل "حمایتی- مالی" با مقدار ویژه 4/687 به تنهایی تبیین کننده 25/45 درصد از واریانس کل مجموعه مورد تحلیل بود. در مجموع، چهار عامل استخراج شده توانستهاند 69/75 درصد از واریانس کل موانع توسعه کشاورزی ارگانیک را تبیین نمایند که حاکی از میزان واریانس مناسب تبیین شده توسط عاملهای استخراج شده دارد.
جدول -1 عاملهای استخراج شده همراه با مقدار ویژه، درصد واریانس و درصد واریانس تجمعی آنها
وضعیت قرارگیری مجموعه متغیرهای مرتبط با موانع توسعه کشاورزی ارگانیک، با توجه به عوامل استخراج شده با فرض واقع شدن متغیرهای دارای بار عاملی بزرگتر از 0/5 پس از چرخش عاملها به روش وریماکس و نامگذاری عاملها، در جدول - 2 - ارایه شده است. البته باید به این نکته اشاره نمود که پس از چرخش - وریماکس - ، پنج متغیر به دلیل پایین بودن بار عاملی - کمتر از - 0/5 و در نتیجه معنیدار نبودن همبستگی آنها با دیگر متغیرها، از تحلیل حذف گردید.
جدول -2 متغیرهای مربوط به هر یک از عوامل و میزان بارهای عاملی بدست آمده از ماتریس چرخش یافته
