بخشی از مقاله
چکیده
این مطالعه با هدف بررسی تأثیر ویژگیهای جمعیتشناختی دانشجویان کشاورزی دانشگاه کردستان بر میزان کارآفرینی آنان انجام شد. جامعه آماری پژوهش شامل تمام دانشجویان کشاورزی مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد دانشگاه کردستان بودند که با استفاده از فرمول کوکران تعداد 150 نفر از آنها برای مطالعه انتخاب شدند. ابزار جمعآوری دادهها در این پژوهش، پرسشنامه مشتمل بر دو بخش بود.
بخش اول شامل ویژگیهای جمعیتشناختی - سن، جنسیت، رشته تحصیلی، ترم تحصیلی، مقطع تحصیلی - ؛ و بخش دوم کارآفرینی بود که توسط پنج مؤلفه، یعنی انگیزه پیشرفت، استقلال-طلبی، نوگرایی، مرکز کنترل درونی و ریسکپذیری مورد سنجش قرار گرفت. روایی و پایایی پرسشنامه با استفاده از نظرات متخصصان کارآفرینی دانشگاه کردستان و محاسبه ضریب آلفای کرونباخ تأیید شد . - >070 - تجزیه و تحلیل دادهها در قالب آزمون مقایسه میانگینها با استفاده از نرمافزار SPSSWin21 انجام شد. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که میزان کارآفرینی دانشجویان کشاورزی دانشگاه کردستان بر اساس ترم و مقطع تحصیلی آنان متفاوت است؛ ولی تأثیر متغیرهای رشته تحصیلی، جنسیت و سن دانشجویان بر میزان کارآفرینی دانشجویان کشاورزی دانشگاه کردستان تأیید نشد.
مقدمه
در دهههای اخیر یکی از اساسیترین دغدغههای مسئولان و متولیان امور، یافتن راهحلی برای مسئله بیکاری است. این امر در بخش کشاورزی بهصورت حادتری مطرح شده است؛ بهطوری که حجم و گستردگی بیکاری بخش کشاورزی در کشورهای در حال توسعه یک معضل اساسی به شمار میرود و نیروی انسانی جویای کار بسیاری، اعم از دانشآموخته و غیر دانشآموخته در این بخش وجود دارد - سواری و همکاران، . - 1391 بر این اساس، امروزه چالشهای اشتغال یا موضوع کار و بیکاری نه فقط یکی از مهمترین مسایل اجتماعی روز کشور به شمار میآید، بلکه با میزان رشد جمعیت در دو دهه گذشته میتوان آن را از مهمترین چالش اجتماعی در چند دهه آینده به حساب آورد - تاجآبادی و همکاران، . - 2008 هماکنون نزدیک به یک چهارم نیروی کار ایران فاقد اشتغال و بیکار است.
مرکز آمار ایران میزان بیکاری جوانان را 21/8درصد اعلام کرد که تقریباً دو برابر نرخ متوسط بیکاری در جهان است. نیروی انسانی دارای تحصیلات عالی از لحاظ کمی در ایران نیز همانند بسیاری از کشورهای در حال توسعه رشد قابل توجهی داشته است. بهعنوان مثال، در سالهای 1383-84 تا سال 1387-88 حدود 890 هزار فارغالتحصیل در بخش کشاورزی از دانشگاههای دولتی و آزاد فارغالتحصیل شدهاند - جمشیدیفر و همکاران، . - 2010 هماکنون در بخش کشاورزی 240 هزار دانشآموخته کشاورزی و منابع طبیعی عضو نظام مهندسی هستند، براساس آمار رسمی این سازمان حدوداً 57 هزار نفر از دانشآموختههای کشاورزی جویای کار هستند - نصرالهی، . - 2009 در شرایط کنونی یکی از عواملی که سبب دگرگونی شرایط اقتصادی، اجتماعی و صنعتی یک کشور میگردد.
فعالیت کارآفرینانه، برخورداری از روحیه کارآفرینی و در نهایت کارآفرینی است - صمدی و شیرزادی، . - 2007 کارآفرینی فعالیتی است که منجر به ایجاد فرصتهای معنیداری برای افراد در جهت دستیابی به استقلال مالی و اقتصادی از طریق افزایش نوآوریها و فرصتهای جدید کسب و کار میگردد - سویتاریس و همکاران، . - 2007 شاید تغییر رویکرد دانشجویان و دانشآموختگان از کارجویی به کارآفرینی به سبب درک همین مطلب است که در دنیای امروز دانشآموختهها نسبت به سایرین دارای مزیت رقابتی هستند که پا از حوزه دانش و محفوظات خود فراتر گذاشته و در حل مسایل عملی آن محدوده تخصصی، مهارت داشته و موفق عمل میکنند.
در حالی که هیچ نظریه ای هنوز نتوانسته است رفتار کارآفرینان را به طور کامل تشریح کند و تعریف واحد و مشخصی از آن ارائه دهد، اما برخی صاحبنظران به بررسی ویژگیهای روانشناختی کارآفرینان پرداخته و اعتقاد دارند این ویژگیها، وجه تمایز کارآفرینان از غیرکارآفرینان میباشد - فیلیپس و گارمان، . - 2006 مک کلاند در دهه1960، اولین کسی بود که درباره این ویژگیها به نظریه پردازی پرداخت.
به اعتقاد او کارآفرینان برخلاف عامه مردم نیاز و تمایل زیادی به کسب موفقیت و بهبود عملکردشان دارند. آنها ریسک پذیرند و دوست دارند از طریق تلاشهای فردیشان به نتیجه برسند، و خواهان استقلال در زندگیشان هستنند - مک کلاند، 1969 به نقل ازسیادت و همکاران، . - 1391 تلاشهای دائمی مک کلاند در حوزه کارآفرینی باعث شد که شایستگیهای شخصیتی کارآفرینان به عنوان ویژگیهایی دائمی وارد حوزه تحقیقاتی کارآفرینی شود، به طوری که بعدها مهمترین آنها در »مدل جامع کارآفرینی که توسط مؤسسه توسعه کارآفرینی هند ارائه شده است - مطرح گردید.
بر اساس این مدل،کارآفرینان دارای پنج ویژگی توفیق طلبی - پیشرفت طلبی - ، ریسک پذیری، استقلال طلبی، خلاقیت، اراده یا کنترل درونی هستند - مک کلاند، 1969 به نقل ازسیادت و همکاران، . - 1391 توفیق طلبی، به معنی تمایل به انجام کار بر اساس استانداردهای بالا برای کسب موفقیت در موقعیتهای مختلف است - درکینز و فریل، - 2002 ریسک پذیری، پذیرش کارهایی است که امکان شکست در آنها وجود دارد. استقلال طلبی، به این نکته اشاره دارد که کارآفرینان علاقه دارند کارها را مطابق تصمیم خود و به شیوه خودشان انجام دهند، و رئیس خود باشند - ادوراد، - 2003؛ خلاقیت، خلق ایده های جدیدی است که ممکن است به محصولات یا خدمات جدید منجر شود - هریش و همکاران، . - 2002 اراده یا کنترل درونی، در برگیرنده اعتقاد فرد نسبت به این موضوع است که وی تحت کنترل وقایع داخلی یا خارجی میباشد.
کارآفرینان دارای کنترل درونی، عقیده دارند رویدادهای زندگی نتیجه برنامه ریزی ها و اقدامات خودشان است و نتیجه اقدامات خود را به اقبال، سرنوشت و امثال اینها نسبت نمی دهند - گارل و همکاران، . - 2010 همچنین نتایج بسیاری از مطالعات بیانگر این است که ویژگیهای روانشناختی کارآفرینان شامل؛ انگیزه پیشرفت، استقلالطلبی، نوگرایی، مرکز کنترل درونی و ریسکپذیری باعث بروز رفتار کارافرینانه میشوند - نگا و شاموجانا، . - 2010 بنابراین، برای کارآفرین شدن نیاز به تقویت و بهبود ویژگیهای روانشناختی یعنی، انگیزه پیشرفت، استقلالطلبی، نوگرایی، مرکز کنترل درونی و ریسکپذیری در جهت ارتقای نیت کارآفرینانه است، که در نهایت منجر به بروز رفتار کارآفرینانه میشود - نیکلسون و همکاران، . - 2005 در این راستا، پژوهشهای پیشین نشان میدهند که قابلیتهای کارآفرینی - انگیزه پیشرفت، استقلالطلبی، نوگرایی، مرکز کنترل درونی و ریسکپذیری - ، بهوسیله عوامل خارجی مانند ویژگیهای جمعیت-شناختی مختلف تحت تأثیر قرار میگیرند - کروگر، . - 1993 در بافت کارآفرینی، متغیرهای جمعیتشناختی به متغیرهای نظیر آموزش، سن، جنسیت، سطح تحصیلات و تجربههای کار قبلی اشاره دارند.
ادبیات موجود نشان میدهد که این متغیرها بر میزان کارآفرینی به صورت نسبی تأثیر میگذارند - رابینسون و همکاران، . - 1991 در این راستا، برخی مطالعات نشاندهنده تأثیر جنسیت بر نگرش نسبت به ایجاد یک کسب و کار - کولورید1999 ؛مازارول، - 1996؛ برخی نشاندهنده ارتباط بین جنسیت و خودکارآمدی - کنترل رفتاری درکشده - و نیت کارآفرینی - ژائو و همکاران، - 2005 و برخی دیگر از مطالعات نیز نشاندهنده تأثیر جنسیت بر هنجارهای ذهنی کارآفرینانه هستند - کار و سیکوئریا،. - 2007 مطالعات دیگری نیز نشاندهنده تأثیر سن، تجربه کاری و سطح تحصیلات بر نیت کارآفرینانه افراد هستند - کریمی، . - 2014 در این راستا، بسیاری از پژوهشگران از جمله؛ شیری و همکاران - 1392 - ، شیری و همکاران - 2013 - و بارانی و همکاران - 1389 - تأثیر آموزش را بر نگرش نسبت به کارآفرینی، هنجارهای ذهنی، کنترل رفتاری درکشده و نیت کارآفرینانه تأیید نموده اند.
لینان و همکاران - 2011 - در مطالعات خود نیز تأثیر جنسیت، تجربه کاری و آموزش کارآفرینی را بر کنترل رفتاری درکشده تأیید کردند. علاوه بر مطالعات اشاره شده، تام - 2009 - تأثیر آموزش بر نگرش نسبت به کارآفرینی؛ یارتکورا و همکاران - 2014 - تأثیر غیرمستقیم آموزش از طریق کنترل رفتاری درکشده بر نیت کارآفرینانه؛ ماس و همکاران - 2014 - تأثیر جنسیت بر نگرشهای فردی و کنترل رفتاری درکشده؛ و زاپکاو و همکاران - 2014 - تأثیر تجربه کاری؛ و ماس و همکاران - 2014 - تأثیر جنسیت بر نگرش نسبت به کارآفرینی و کنترل رفتاری درک شده را تأیید کردند. بر این اساس، پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر ویژگیهای جمعیتشناختی دانشجویان کشاورزی دانشگاه کردستان بر میزان کارآفرینی طراحی شد.
مواد و روش ها
این تحقیق از نظر پارادایم از نوع تحقیقات کمّی است، با توجه به هدف از نوع تحقیقات کاربردی و از لحاظ گردآوری دادهها، جزء تحقیقات توصیفی میباشد. جامعه آماری پژوهش شامل تمام دانشجویان کشاورزی مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد دانشگاه کردستان بودند که با استفاده از فرمول کوکران تعداد 150 نفر از آن-ها برای مطالعه انتخاب شدند. ابزار جمعآوری دادهها در این پژوهش، پرسشنامه مشتمل بر دو بخش بود. بخش اول شامل ویژگیهای جمعیتشناختی - سن، جنسیت، رشته تحصیلی، ترم تحصیلی، مقطع تحصیلی - ؛ و بخش دوم پرسشنامه مربوط به کارآفرینی بود که توسط پنج مؤلفه، یعنی انگیزه پیشرفت، استقلالطلبی، نوگرایی، مرکز کنترل درونی و ریسکپذیری مورد سنجش قرار گرفت.
روایی و پایایی پرسشنامه با استفاده از نظرات متخصصان کارآفرینی دانشگاه کردستان و محاسبه ضریب آلفای کرونباخ تأیید شد . - >070 - بهمنظور تجزیه و تحلیل دادهها در دو بخش آمار توصیفی و استنباطی از نرمافزار SPSSWin20 استفاده شد. بدین منظور در بخش آمار توصیفی از فراوانی، درصد، نما، مینیمم، ماگزیمم، میانگین و انحراف معیار و در بخش آمار استنباطی از آزمون مقایسه میانگینها استفاده شد.
نتایج - ویژگیهای جمعیتشناختی دانشجویان مورد مطالعه:
نتایج حاصل از آمار توصیفی نشان داد که میانگین سن دانشجویان مورد مطالعه 22/05 سال با انحراف معیار 1/53 سال بود و آنها در دامنه سنی 20 تا 29 سال قرار داشتند. بر اساس نتایج 50 درصد 75 - نفر - از دانشجویان مورد مطالعه پسر و 50 درصد باقیمانده دختر بودند. یافتههای پژوهش حاکی از این بود که 37 نفر 24/7 - درصد - از دانشجویان مورد مطالعه با بیشترین فراوانی در رشته اقتصاد کشاورزی و بقیه در سایر رشتههای کشاورزی مشغول به تحصیل بودند. که 141 نفر از دانشجویان مورد مطالعه در مقطع کارشناسی و 9 نفر از آنها در مقطع کارشناسی ارشد مشغول به تحصیل بودند. همچنین 100 نفر از دانشجویان کارشناسی در ترم ششم و 41 نفر از آنها در ترم هشتم و 6 نفر از دانشجویان کارشناسی ارشد در ترم دوم و 3 نفر از آنها در ترم چهارم مشغول تحصیل بودند.
- مقایسه وضعیت کارآفرینی دانشجویان مورد مطالعه بر اساس ویژگیهای جمعیتشناختی آنها:
در این قسمت بهمنظور مقایسه میزان کارآفرینی دانشجویان کشاورزی مورد مطالعه بر اساس طبقات سن، جنسیت و مقطع تحصیلی - با توجه به نرمال نبودن داده ها - از آزمون منویتنی و بر اساس رشته تحصیلی و ترم تحصیلی از آزمون کروسکالوالیس استفاده شد. نتایج ارائه شده در جدول 1؛ بیانگر این است که بر اساس آزمون منویتنی بین کارآفرینی دانشجویان کشاورزی دانشگاه کردستان بر اساس طبقات سنی و جنسیت آنها اختلاف معنیداری از لحاظ آماری وجود ندارد. این در حالی است که بر اساس نتایج آزمون مذکور بین کارآفرینی دانشجویان کشاورزی دانشگاه کردستان بر اساس مقطع تحصیلی آنها اختلاف معنیداری در سطح یک درصد وجود دارد.
به عبارت دیگر، با اطمینان 99 درصد میتوان اظهار نمود که میزان کارآفرینی دانشجویان کشاورزی دانشگاه کردستان بر اساس مقطع تحصیلی آنان متفاوت است؛ بهطوری که بر اساس میانگین رتبهای میتوان اظهار نمود که دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد از میزان کارآفرینی بالاتری نسبت به دانشجویان مقطع کارشناسی دانشکده کشاورزی دانشگاه کردستان برخوردارند. بنابراین، میتوان گفت که آموزش عالی کشاورزی میتواند در ارتقای ویژگیهای کارآفرینانه و در نتیجه کارآفرین شدن دانشجویان کشاورزی نقش مهمی ایفا کند. نتایج ارائه شده در جدول 2؛ بیانگر این است که بر اساس آزمون کروسکالوالیس بین کارآفرینی دانشجویان کشاورزی دانشگاه کردستان بر اساس رشته تحصیلی آنان اختلاف معنیداری از لحاظ آماری وجود ندارد.
این در حالی است که بر اساس نتایج آزمون مذکور بین کارآفرینی دانشجویان کشاورزی دانشگاه کردستان بر اساس ترم تحصیلی آنها اختلاف معنیداری در سطح یک درصد وجود دارد. به عبارت دیگر، با اطمینان 99 درصد میتوان اظهار نمود که میزان کارآفرینی دانشجویان کشاورزی دانشگاه کردستان بر اساس ترم تحصیلی آنان متفاوت است؛ بهطوری که بر اساس میانگین رتبهای میتوان اظهار نمود که دانشجویان مقطع کارشناسی ترم هشت از میزان کارآفرینی بالاتری نسبت به دانشجویان مقطع کارشناسی ترم شش و دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد ترم چهار از میزان کارآفرینی بالاتری نسبت به دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد ترم دو در دانشکده کشاورزی دانشگاه کردستان برخوردارند. بنابراین، میتوان گفت که با افزایش ترم تحصیلی دانشجویان در مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد ویژگیهای کارآفرینانه و در نتیجه کارآفرینی آنان نیز افزایش مییابد که این نیز نشاندهنده نقش مثبت و معنادار آموزش عالی کشاورزی در ارتقای ویژگیهای کارآفرینانه و در نتیجه کارآفرین شدن دانشجویان کشاورزی است.
