بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه میان کیفیت تدریس و رضایت دانشجویان دانشگاه کردستان انجام شد. این پژوهش از منظر هدف، کاربردی و به لحاظ روش گرداوری داده ها، توصیفی از نوع همبستگی است. جامعه آماری این پژوهش را کلیهی دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه کردستان تشکیل داده اند. از میان جامعه آماری با روش نمونه گیری طبقه ای نسبی و براساس جدول کرجسی و مورگان نمونه ای به حجم 327 نفر انتخاب شد ابزار مورد استفاده پرسشنامه استاندارد رضایت فراگیران بر اساس مدل کرک پاتریک و پرسشنامه محقق ساخته سنجش تدریس اثربخش برای تعیین میزان بهکارگیری مؤلفههای تدریس اثربخش بود، که آلفای کرونباخ هردو پرسشنامه به ترتیب 0/91و0/96 به دست آمد.داده های تحقیق بعد از جمع آوری براساس فرضیات تحقیق و با استفاده از روش همبستگی پیرسون مورد تحلیل قرار گرفتند. نتایج به دست آمده نشان داد که بین مولفه های تدریس اثربخش شامل کنش های روانشناسانه، منطقی و اخلاقی با رضایت دانشجویان رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد و با افزایش کیفیت این مولفه ها در تدریس، رضایت دانشجویان افزایش یافته است.
کلید واژه ها: رضایت دانشجو، تدریس اثربخش، دانشگاه کردستان
مقدمه
آموزش عالی با پیشینهای به قدمت بیش از هشت سده به عنوان یک نهاد کلیدی مورد توجه خاص ملتها و دولتها بوده است. دانشگاهها از باارزشترین نهادهایی هستند که جامعه برای پیشرفت و توسعه در اختیار دارد. در جامعه امروز، آموزش و پرورش و دانشگاهها از ارکان اصلی توسعه و پیشرفت در ابعاد مختلف به شمار میروند و تحول اساسی و پایدار در هر جامعهای در گرو متحول شدن نظام آموزش و پرورش آن جامعه میباشد. به عبارت دیگر، رشد و شکوفایی هر یک از علوم، بستگی به کیفیت عرضه آن از سوی مراکز آموزشی به ویژه آموزش عالی و چگونگی نظام انتقال اطلاعات برنامهریزیشده آموزش به فراگیران دارد.یادگیری به عنوان یکی از مهمترین هدفهای تربیتی، محصول تدریس است و ارتباط متقابل و نزدیکی بین دو مفهوم تدریس و یادگیری وجود دارد. تدریس به مجموعه فعالیتهای هدفداری اطلاق میشود که آگاهانه صورت میپذیرد و بر پایه تعامل سه رکن اساسی، معلم،شاگرد و مواد درسی استوار است - نوروزی و همکاران،1374ص. - 17تدریس
»همورزی متقابلی است که بین معلم، شاگرد و محتوا در کلاس درس جریان دارد - «شعبانی،1377ص. - 35 گیج - - 1376 تدریس را عبارت ازهر فعالیتی میداند که از جانب معلم به منظور تسهیل یادگیری فرد دیگری انجام میشود. تدریس اثربخش در آموزش عالی به طور گستردهای معطوف به دانشجویان و یادگیری آنهاست. تدریس اثربخش، مجموعه رفتارهایی است که باعث دستیابی به اهداف آموزشی و در نهایت یادگیری بهتر فراگیران میشود. تدریس اثربخش دارای مؤلفههای مختلفی است و تاکنون طبقهبندیهای مختلفی درزمینه مؤلفه-های تدریس اثربخش صورت گرفته است کهمعمولاً دارای مشابهتهاوتفاوتهای خاصی هستند. ازجمله،رویین1 - به نقل از صالحی، - 1380 چهار عامل عمده در یک تدریس خوب را شامل احساس مدرس در مورد اهداف، ادراک مدرس در مورد دانشجو، دانش مدرس در زمینه موضوع و بهکارگیری روشهای مناسب توسط مدرس میداند.
شرمن2 و همکاران - 1987 - پنج ویژگی مهم در تدریس اثربخش را شامل شور و شوق، وضوح و روشنی، آمادگی، سازماندهی و علاقه و معلومات بر میشمارد و تجربه مدرس را مهمترین عامل میخواند. همچنین دانشگاه سانفرانسیسکو - 2005 - با معرفی معیارهای هشتگانه تدریس اثربخش، شش مؤلفه سازماندهی محتوا،دانش و مواد درسی،مهارتهای ارتباطی و روابط انسانی واضح با دانشجویان،فراهمسازی محیط یادگیری برای دانشجویان،ارائه بازخورد فوری،نظرها،ارزیابیها و امتحانات عادلانه را برای تدریس اثربخش مطرح ساخته است - عندلیب و احمدی،. - 1386 معروفی - - 1386عوامل موثر در کیفیت تدریس را شامل عامل مدرس: شامل مهارتهای حرفهای، ویژگیهای شخصیتی، ویژگیهای شغلی مدرس، عامل یادگیرنده - دانشآموز - و عوامل محیطی میداند.
فنسترماخر - 2001 - 3 سه عنصر اصلی تشکیلدهنده تدریس اثربخش را شامل کنشهای منطقی:فعالیتهایی مانند تعریف کردن، نمایش دادن، توضیح دادن وتفسیرکردن؛ کنشهای روانشناسانه: مانند فعالیتهایی چون انگیزه دادن، ترغیب کردن؛ جایزه دادن، تنبیه کردن، برنامهریزی و ارزشیابی کردن و کنشهای اخلاقی: مانند صداقت، شجاعت، بردباری، همدردی، احترام، انصاف برمیشمارد و معتقد است تدریس خوب زمانی تحقق مییابد که هر یک از این فعالیتها به حد استانداردهای بسندگی خودبرسدیاازآن فراتر رود - فردانش،. - 1385 دیدگاه مذکور در خصوص مؤلفههای تدریس اثربخش مبنای پژوهش حاضر است.
پژوهشهای مختلفی نشان دادهاند که تدریس اثربخشی نه فقط زمینه توسعه و بالندگی حرفهای مدرسان را فراهم میکند، بلکه پیامدهای چون جو یادگیری اثربخش، احساس رضایت از استاد، درس و محیط یادگیری را به دنبال دارد. تمایز بین نتایج یادگیری و شرایط یادگیری معرف رضایت است که در طراحی برای آموزش مؤثر نقش منحصر به فردی ایفا میکند. رضایت به عنوان یک معیار اندازهگیری ممکن است بینشی را در طراحی آموزشی فراهم کند - برادفورد،.4 - 2011 توق - 5 - 1982رضایت دانشجو6 را به عنوان درک دانشجو و یا نگرش وی نسبت به فعالیتهای یادگیری تعریف میکند. کولتر و کلارک - 1987 - 7 رضایت را به عنوان یک حالت که توسط فردی که پیامد یا عملکردی را تجربه میکند تا انتظارات خودش را تحقق دهد، تعریف می-کنند.
رضایت تابع سطح نسبی از انتظارات و درک عملکرد است. ازجمله پژوهش های مختلفی که در این زمینه انجام شده است می توان به پژوهش چائو - 1997 - 5 اشاره کرد او در این پژوهش دریافت که انگیزه دانشجویان تأثیر بسزایی بر ارزیابی دانشجویان داشته و در کلاسهای کوچک که دانشجویان تعامل بیشتری با هم دارند، رضایت آنها از آموزش بیشتر است.همچنین مارش6 و مایکل - 1993 - 7 در پژوهشی دریافتند که بازخورد حاصل از نتایج ارزشیابی دانشجویان از اثربخشی تدریس استادان، اگر با مشورت و راهنمایی همراه شود در بالا بردن سطح کیفی تدریس وآموزش موثر است. بر اساس آنچه گفته شد مسئله اصلی پژوهش حاضر این است که مؤلفههای تدریس اثربخش چیست و رابطه آن با رضایت دانشجویان چیست؟
فرضیات پژوهش
-1 بین کنشهای منطقی استاد در تدریس اثربخش با رضایت دانشجویان رابطه وجود دارد.
-2 بین کنشهای روانشناسانه استاد در تدریس اثربخش با رضایت دانشجویان رابطه وجود دارد.
-3 بین کنشهای اخلاقی استاد در تدریس اثربخش با رضایت دانشجویان رابطه وجود دارد.
روش
روش های تحقیق در علوم رفتاری را می توان براساس دو ملاک، هدف تحقیق و نحوه گرداوری داده ها طبقه بندی کرد - سرمدوهمکاران،. - 1382 این پژوهش به لحاظ هدف،کاربردی و از منظر روش گرداوری داده ها، توصیفی از نوع همبستگی است. جامعه آماری این پژوهش را کلیهی دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه کردستان به تعداد 2288 نفرتشکیل داده اند حجم نمونه با استفاده ازجدول کرجسی و مورگان و به شیوه نمونهگیری طبقهای تصادفی نسبی 327 نفر انتخاب شدند.برای گرداوری داده ها از دو پرسشنامه استفاده شد.پرسشنامه اول پرسشنامه محقق ساخته سنجش تدریس اثربخش برای تعیین میزان بهکارگیری مؤلفههای تدریس اثربخش که شامل33 گویه میباشد بود. سؤالات پرسشنامه به صورت بسته پاسخ و در تحلیل پرسشنامه به گزینه خیلی زیاد 5 امتیاز، زیاد 4 امتیاز، تا حدی 3 امتیاز، کم 2 امتیاز، خیلی کم 1 امتیاز داده شد.
که بر اساس طیف 5 درجهای لیکرت تهیه شد. و شامل 33سؤال و از سؤال 1تا11 مربوط به کنش منطقی، ازسوال 12تا24 مربوط به کنش روانشناسانه و از سؤال 25تا33 مربوط به کنش اخلاقی است.روایی پرسشنامه فوق از سوی صاحبنظران تایید گردید وپایایی پرسشنامه نیز با استفاده از آلفای کرونباخ - 0/96 - براورده شد.پرسشنامه دوم نیز پرسشنامه استاندارد رضایت فراگیران بر اساس مدل کرک پاتریک - کرمی، - 1386 استفاده شد.. این پرسشنامه شامل 22 گویه بسته پاسخ پنج ارزشی - خیلی زیاد 5 امتیاز، زیاد 4 امتیاز، تا حدی 3 امتیاز، کم 2 امتیاز، خیلی کم 1 امتیاز - بود. روایی این پرسشنامه از سوی صاحبنظران تایید شد و میزان پایایی آن نیز با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ - 0/91 - براورده شد.
داده های گرداوری شده به وسیله پرسشنامه با توجه به اهداف پژوهش، در دوسطح توصیفی و استنباطی مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفتند. در سطح توصیفی از مشخصه های آماری فراوانی و درصدفراوانی و در سطح استنباطی نیز از آزمون ضریب همبستگی پیرسون جهت بررسی فرضیات تحقیق استفاده شد.با توجه به اطلاعات جدول - 1 - بین کنشهای منطقی استاد در تدریس اثربخش با رضایت دانشجویان همبستگی مثبت و معناداری وجود دارد. به دلیل اینکه - p< /01 - و - r= 0/573 - است.فرضیه :2 بین کنشهای روانشناسانه استاد در تدریس اثربخش با رضایت دانشجویان رابطه وجود دارد.
