بخشی از مقاله
چکیده
در ژاپن، الگوی درس پژوهی1به عنوان یکی از رویکردهای عملیِ پژو هش است که در سال های اخیر مورد توجه جدی مسئولین و کارگزاران آموزشی و معلمان و برنامهریزان درسی قرار گرفته است. معمولترین روشی که به نوعی با معلم پژوهنده ارتباط دارد درس پژوهی است. درس پژوهی یک همکاری بر مبنای مدرسه، فرایند توسعه حرفهای بوسیله معلمان ژاپنی میباشد که درجستجوی بهبود تدریس و یادگیری در کلاس اتفاق میافتد. ژاپنیها میگویند که درس پژوهی چشم را برای دیدن باز می-کند. با توجه به تحقیقاتی که توسط پژوهشگران برجسته دنیا در ژاپن صورت پذیرفته، آنها به ایننتیجه رسیدند که درس پژوهیِ ژاپنیها، فرصتهایی را برای معلمان ایجاد کرده تا آنها از یکدیگر بیاموزند و صلاحیتهای حرفهای خود را ارتقا دهند.
واژههای کلیدی: درس پژوهی، آموزش و پرورش ژاپن، صلاحیتهای حرفهای معلمان
مقدمه
امروزه نتایج ارزشیابی های بین المللی پیشرفت تحصیلی از جمله معتبرترین انواع ارزشیابی برای بررسی کارایی درونی نظام های آموزشی محسوب می شود. یکی از مهم ترین این ارزشیابی ها، مطالعات TIMSS1 می باشد. انعکاس نتایج و یافته های TIMSS در کشورهای شرکت کننده واکنش های متفاوتی را به همراه داشته است. نمونه ای از این واکنش ها توسط جیمز استیگلر2 و جمیز هیبرت3 در کتابی با عنوان شکاف آموزشی منتشر شده است. این کتاب با یک سوال ساده از نتایج تیمز آغاز می شود. - استیگلر و هیبرت، - 1383 چرا بین نتایج دانش آموزان ژاپنی و دانش آموزان آمریکایی این همه شکاف وجود دارد؟
بررسی این شکاف، منجر به کشف شکاف های دیگر و در نهایت شکاف اصلی بین آموزش ژاپن و سایر کشورها گردید، آموزش معلمان. در نهایت نتایج بررسی ها نشان داد مسئولان آموزش ژاپن سیستمی را ترتیب دادند که به بهسازی تدریجی و افزایش اثربخشی آموزش در طول زمان منجر می شود. در قلب این سیستم، فرایندی قرار دارد به نام درس پژوهی یا پژوهش مشارکتی معلمان در کلاس درس. جامعه ی امروز از فراهم نمودن اجباری آموزش به سمت تمرکز بر کیفیت آموزش و پرورش حرکت کرده و اصلاحات جدید برنامه درسی بر پرورش مهارت های فراگیران، یادگیری چگونه یادگرفتن، توسعه برنامه درسی و استفاده از راهبردهای متنوع تدریس تاکید می نماید. چنین تغییراتی مستلزم تغییر نقش معلم است - کریمی، . - 1387 نقش معلم از مخابره کننده اطلاعات، به یاریگر فراگیر، راهنما و هم درس با دانش آموز تغییر می یابد. این نقش جدید از اهمیت مقام معلم نمی کاهد، بلکه مستلزم دانش و مهارت جدید است.
با توجه به اینکه معلم، راهبر و مدیر فرآیند یاددهی-یادگیری است و اهداف متعالی نظام های تعلیم و تربیت در ابعاد مختلف، در نهایت باید به واسطه ی او محقق شود، معلم می تواند با سیاست گذاری و اتخاذ راهبردهای هوشمندانه در کلاس، نهایت بهره وری از ذخایر و سرمایه های بالقوه ی انسانی کلاس خود را داشته باشد و با شکوفا کردن این استعداد ها به شاخص های توسعه ی پایدار دست یابد. معلم رکن کلیدی و نقش محوری را در کیفیت دهی و اثربخشی نظام آموزش و پرورش دارد. بنابراین معلمین همواره باید در جهت ارتقای علمی و حرفه ای خود و کشف راز و رمز های موفقیت آموزشی مجدانه گام بردارد.
از جمله مهم ترین موانع مهم در توسعه ی حرفه ای معلمان، فاصله ی بین نظریه، عمل و عدم تشریک مساعی با معلمان در برگزاری دوره های آموزش معلمان است. بررسی های بین المللی اخیر در حوزه ی توسعه ی حرفه ای معلمان، بیانگر رویکردهای نوینی باعنوان درس پژوهی یا پژوهش مشارکتی معلمان در کلاس درس است که بیش از اقدامات گذشته در تلفیق نظریه و عمل توفیق یافته است. - سرکارآرانی، - 1378 درس پژوهی الگوی ژاپنی پرورش حرفه ای معلمان در مدرسه است و در عمل به گسترش فرهنگ یادگیری در مدرسه یاری می رساند و محیطی را فراهم می کند تا معلمان از یکدیگر بیاموزند، دانش حرفه ای خود را ارتقا بخشند، به بازبینی و بازاندیشی در رفتار آموزشی و تربیتی خود بپردازند و بیش از پیش به نیازها و نحوه ی تعامل با دانش آموزان توجه کنند. - سرکارآرانی، - 1389 منطق درس پژوهی ساده است. اگر بخواهیم آموزش را بهبود بخشیم، اثربخش ترین جا برای چنین کاری، کلاس درس است.
درس پژوهی در ژاپن
در ژاپن یکی از شیوه های تحقیق در مدرسه که اشاره به بهبود روند آموزش با تمرکز بر پژوهش در کلاس درس تاکید دارد، » درس پژوهی « می باشد. درس پژوهی 6 ویژگی خاص دارد. -1 درس پژوهی توسط معلمان دیگر مشاهده می شود و معلمان مشاهده کننده ممکن است شامل معلمانی باشند که در یک مدرسه حضور دارند و یا یک گروه وسیع تر شامل معلمان و کارشناسان دیگر مدارس. - ایسودا، - 2010 -2درس پژوهی برای زمان های طولانی برنامه ریزی شده و معمولاً مشارکتی انجام می پذیرد.-3 درس پژوهی با هدف چشم انداز آموزش پرورش به زندگی در یک درس خاص طراحی شده است. -4 بحث های آموزش عمل برای حل همه مسائل جاری در ژاپن می باشد. وقتی درس پژوهی به نتیجه رسید انتظار آن را دارند که در جای دیگر استفاده کنند ممکن است این امر محقق نشود اما روی هم رفته نمونه ای از هدف یا چشم انداز آموزش و پرورش در عمل است. - دوین، . - 2011 -5درس پژوهی معلمان بوسیله نوار های ویدئویی، مشاهدات و یادداشت ها ثبت می شود و کار درس پژوهی با توجه به علاقه معلمان به موضوعی که تمایل دارند می باشد چرا که بعضی معلمان تمایل به جمع آوری نوع خاصی از داده ها دارند. - استیگلر و هیبرت، - 1383
