بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر تحت عنوان بررسی مهارت های حرفه ای معلمان درس ریاضی مقطع راهنمایی پسرانه شهرستان دورود در سال تحصیلی ٌُ-ًُو با اهداف بررسی ارزشیابی سطح توانایی هاو مهارتهای حرفه ای ( عمومی و اختصاصی) معلمان ریاضی و نیز یافتن نقاط قوت وضعف روشهای تدریس و بررسی میزان موفقیت آنان به منظور تعیین کاستیهای موجود و ارائه پیشنهادهایی در جهت ارتقای کیفی مهارتهای معلمان است. فرضیات این پژوهش شامل: ٌ) مهارتهای عمومی و اختصاصی معلمان در درس ریاضی بالاتر از میانگین است. ٍ) بین مهارت های حرفه ای عمومی واختصاصی و عملکرد تحصیلی دانش آموزان رابطه وجود دارد .جامعه آماری مورد مطالعه در این پژوهش شامل کلیه معلمان ریاضی مرد در مدارس راهنمایی پسرانه شهرستان دورود در سال تحصیلیٌُ-ًُبوده که به لحاظ محدود بودن جامعه آماری به روش نمونه گیری سرشماری کلیه جامعه به عنوان نمونه آماری درنظر گرفته شده است .جهت جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه خودسنجی وتهیه چک لیست استفاده شد .سپس با استفاده از شاخصهای آمار توصیفی شامل فراوانی شامل روش های آماری فراوانی- میانگین- انحراف معیار و روش تجزیه و تحلیل استنبا طی شامل tتک متغیری- همبستگی پیرسون- ضریب آلفای کرانباخ اطلاعات به دست آمده تجزیه وتحلیل گردید ونتایج زیر به دست آمد: فرضیه مهارتهای عمومی واختصاصی معلمان برای تدریس درس بالاتر از میانگین مطلوب است تأییدوفرضیه بین مهارتهای عمومی واختصاصی معلمان درس ریاضی با
عملکرد تحصیلی دانش آموزان رابطه وجود دارد رد شد.
کلمات کلیدی: مهارتها،روش تدریس،خودسنجی ،
ٌ. مقدمه (با ٍ خط 9pt فاصله از کلمات کلیدی)
امروزه فرایند جهانی، شدن راه را به سوی جامعه های دانش مدار می گشاید که در آن دانش واطلاعات،محور رشد وتوسعه هر جامعه ای خواهد بود.بدیهی است رویارویی با چالشهای جوامع دانش مدار نیازمند بازنگری وطراحی مجدد نظام آموزشی و فرایند آموزشی است.(بازرگان ،َُ؟ٌَ).معلم در گذشته ،تنها یک وظیفه داشت وآن تربیت ونهادینه کردن افراد متعلق به یک کشوربود؛در حالی که امروز ،وظیفه اصلی معلم تبدیل فرد به شهروندی جهانی است؛شهروندی که متعلق به جامعه بین الملل در حال شدن است ( دارانی ، ٌََُ)برای. تربیت دانش آموزان که قادر به طبقه بندی اطلاعات ،ًپردازش و پیش بینی آن باشد،معلمان باید در نقش خود بازنگری کنندوبه جای سخنرانی به راهنمایی دانش آموزان روی آورند .آنان باید اطلاعات و فن آوری های جدیدرادر کلاس درس به کار گیرند (معروفی،ٌََُ)..معلم موفق ،معلمی نیست که تنها آموزش می دهد،بلکه کسی است که فرصتهای یاد گیری رافراهم می سازد (شعاری نژاد،ٌٌََ ). براساس نتایج پژوهش دانش پژوه ( ٌَْْ). با عنوان"ارزشیابی امتحانات سال سوم نظام جدیدآموزش متوسطه و دوره پیش داتشگاه "معلمان در طراحی سوالات امتحانی
،مهارت لازم را ندارند بررسی نتایج ،از تاکید بر حافظه طوطی وار دانش آموزان در سوالات حکایت می کند .و همچنین در فرایند یادگیری -یاد دهی ،به دانش آموزان فرصت کافی داده نمی شود تا عملکرد خود را از طریق خود سنجی ارزشیابی کنند؛ درحالی که هر چه مشارکت دانش آموزان در هر یک از مراحل یاد دهی -یادگیری بیشتر باشد،عملکرد آنها بهتر ومیزان فراگیری بیشتر خواهد بود .با مروری بر پژوهش های پیشین در می یابیم که عوامل مختلفی در فرایند یاد دهی -یادگیری دانش آموزان وپیشرفت تحصیلی آنان تاثیر می گذارد .به گفته رؤوف(ٌَُْ)با پای فشردن بر این باورکه معلم ستون محکم تغییر،توسعه وپیشرفتهای اجتماعی است وتربیت معلمان حرفه ای سود آورترین سرمایه گذاری دراقتصاد ملی به حساب می آید،بنا براین در این پژوهش مهارتهای حرفه ای معلمان که یکی ازمهمترین عوامل پیشرفت تحصیلی دانش آموزان است مورد سنجش قرارگرفته است.
اهمیت وضرورت پژوهش:
هزاره سوم میلادی،چالشهای جدید را برای نظام آموزشی وبه خصوص آموزش ریاضی به وجود آورده است (گویا،ٌَُْ )آنچه که باید بر آن تاکید کرد، ارتقاء سطح کیفی معلمان است .کیفیت هر نظام آموزشی در نهایت به کیفیت معلمان آن جامعه وابسته است .در واقع هیچ کشوری نمی تواند از سطح معلمانش بالاتر برود .بنابراین معلم سزاوار فوریترین توجهات دقیق و مستمر است (امیری، ٌَُّ)..از مرور برخی از مطالعات انجام شده چنین برمی آید که بسیاری ازمعلمان از مهارت حرفه ای لازم برخوردار نیستندودر ایفای نقش خودبامشکلاتی روبه رو هستندکه در ناکارآمدی آنهاو ناموفق بودنشان تاثیرگذاراست. باتوجه به یافته های پژوهشی در مطالعات تیمز ،وضعیت دانش آموزان ایرانی در درس ریاضی را نامناسب ارزیابی کرده است وعلت مشکل را در روشهای تدریس معلمان می داند (کیامنش، ٌَْْ) توسعه حرفه ای معلمان ریاضی یک ضرورت است.آموزشهای قبل از خدمت وضمن خدمت که مسئوولیت اعتلای دانش حرفه ای معلمان رابرعهده دارندبه طور سنتی عمل می کنند .توسعه حرفه ای معلمان نیاز به چگونگی تحول در آموزش،تغییر باورها ونگرشهاو فراهم کردن چهارچوب مناسبی برای آموزش ویادگیری معلمان است( گویا،ٌَّْ )گویا ،(ٌَّْ)در همین زمینه می نویسد، توسعه حرفه ای معلمان ،یک ضرورت است. آموزش های قبل خدمت و ضمن خدمت که مسئولیت اعتلای دانش حرفه ای معلمان را به عهده دارند، به طور سنتی عمل می کند. توسعه حرفه ای معلمان، نیاز به چگونگی تحول در فرایند آموزش ،تغییر باورها و نگرش ها و فراهم کردن چهارچوب مناسبی برای آموزش و یادگیری معلمان است.گسترش فن آوری در تعلیم و تربیت ،نیازمند آموزش معلمان است. نقش های جدید معلمان بایدبه آنان آموزش داده شود. معلمان باید از مهارت های حرفه ای لازم برخوردار شوند و کاربرد این فن آوری را در آموزش بدانند و پیوسته از هدایت و راهنمایی لازم برخوردار شوند.آشنایی معلمان با فن آوری اطلاعات باید از ملاک های سنجش صلاحیت های حرفه ای آنان قلمداد شود.آرمان های مانند حرفه گری معلم ،توانمند سازی و پژوهشگری معلم، محوری ترین موضوعات نظام های آموزش و پرورش به روز هستند .در آموزش و پرورش به هیچ نوآوری نمی توان دل بست، مگر آنکه پیشاپیش تغییرات کیفی مناسب در معلمان به وقوع پیوسته باشد. (رووف ،ٌََّ،صًٌٌ ) .امروزه آن دانشی مورد تاکید است که برعملکردواقعی دانش آموزدر موقعیتهای واقعی زندگی دلالت می کند .ضرورت باز نگری در روشهای آموزش ویادگیری ،بیش از هر زمان دیگر،به عنوان نیاز مطرح است (دانش پژوه، ٌٍََ ). بررسی پیشینه پژوهش نشان داد که هنوز پاسخ این سوال که عوامل گوناگون تا چه حد در مهارتهای حرفه ای معلمان سهم دارند،به دست نیامده است وتنها تعدادی ازاین عوامل شناسایی شده است.افزون بر این هیچکدام از پژوهشها به این مسئله اشاره نداشته اند که معلمان تاچه اندازه بامهارتهای عمومی واختصاصی در تدریس درس ریاضی آشنایی دارند؟همین شواهد که به بخشی ازآنها اشاره شد،به خوبی اهمیت وضرورت این پژوهش علمی را نشان می دهد.
هدف تحقیق
بررسی مهارت های حرفه ای معلمان درس ریاضی در مقطع راهنمایی پسرانه شهرستان دورود در سال تحصیلی ٌُ-ًُ
سوالات پژوهش:
ٌ-آیا مهارتهای عمومی معلمان برای تدریس درس ریاضی بالاتر از میانگین مطلوب است؟ ٍ-آیاتوانایی معلمان در ارزش یابی آموزشی درس ریاضی بالاتر از میانگین مطلوب است؟ َ-آیا توانایی معلمان در طراحی آموزشی در درس ریاضی بالاتر از میانگین مطلوب است؟
ُ- آیا توانایی معلمان در روش های نوین تدریس درس ریاضی بالاتر از میانگین مطلوب است؟ ِ-آیامعلمان از مهارتهای اختصاصی برای تدریس درس ریاضی بالاتر از میانگین مطلوب است؟ ّ- آیا آگاهی اختصاصی معلمان در درس ریاضی بالاتر از میانگین مطلوب است؟
ْ-آیا مهارت معلمان در درس ریاضی بالاتر از میانگین مطلوب است؟ َ-آیا نگرش معلمان در درس ریاضی بالاتر از میانگین مطلوب است؟
ُ-آیا بین مهارت های حرفه ای عمومی باعملکرد تحصیلی دانش آموزان رابطه وجود دارد؟ ًٌ-آیا بین مهارت های حرفه ای اختصاصی با عملکرد تحصیلی دانش آموزان رابطه وجود دارد؟
پژوهشهای پیشین
سکوی پرتاب رشد و ترقی هر کشور را نیروی انسانی شاغل در بخش های مختلف آن تشکیل می دهد و از آن جا که قسمت اعظم این نیروی انسانی توسط سازمان های آموزش ، به خصوص آموزش و پرورش و آموزش های عالی تربیت می شود . بنابراین بایدپیش از پیش به این نهاد وسیع توجه شود (فارسی ، ٌٍََ ، ص َ ). بررسی اسناد وکتابهای نوشته شده در کشورهای پیشرفته،به طور عمده نشان می دهد که نظام آموزش وپرورش تاقرن بیستم ،آنچنان که باید راه به جایی نبرده وبین آموزش وزندگی شکاف به وجود آورده بود .در اواخر قرن بیستم،جهانیان دریافتندکه آموزش وپرورش نباید از واقعیتهای زندگی دور بماند.این مساله،نظام آموزشی جدیدی را پی ریخت که معلم راپایه واساس قرارداد( رؤوف،ٌَُْ ).از مرور برخی از مطالعات انجام شده چنین برمی آید که بسیاری ازمعلمان از مهارت حرفه ای لازم برخوردار نیستندودر ایفای نقش خودبامشکلاتی روبه رو هستندکه در ناکارآمدی آنهاو ناموفق بودنشان تاثیرگذاراست . باتوجه به یافته های پژوهشی در مطالعات تیمز ،وضعیت دانش آموزان ایرانی در درس ریاضی را نامناسب ارزیابی کرده است وعلت مشکل را در روشهای تدریس معلمان می داند (کیامنش، ٌَْْ) آموزش و پرورش یکی از مقوله های بسیار مهم در هر کشوری است که دارای زیر مجموعه خاص همچون دانش آموزان در حیطه ریاضی ، فیزیک ، شیمی و علوم می باشد ، همین طور که می دانیم درس ریاضی یکی از این آموزش ها ست که باید بدان توجه کرد .تحقیقات انجام شده نشان می دهد که هنوز هم در بسیاری از مقاطع تحصیلی افت تحصیلی وجود دارد .در کشور ما شکست تحصیلی ، زیاد وپرحجم بوده واز همان سال اول ابتدایی گریبان گر برخی از دانش آموزان می باشد .تحلیل های آماری نشان می دهد که این پدیده در ایران نیز همانند سایر جوامع گزینشی بوده و همه طبقات به یک نسبت با آن مواجه نیستند . این امر در مناطق محروم و روستایی بسیار عمیق تر است .صافی(ٌَّْ)در کتاب"سیمای معلم"می نویسد،معلمان بایداز طریق هنر،علم وتجربه در فرایند تدریس،در سه مرحله قبل از تدریس ،ضمن تدریس وبعد ازتدریس مهارت یابند .در توصیفی دیگر ،شریفی( ٌٌََ)در مقالهای با عنوان سنجش عملکرددر فرایند تدریس مراحل تدریس را به شرح زیرگزارش مرده است:
ٌ-مرحله پیش از تدریس( طراحی آموزشی) ٍ- مرحله تدریس( اجرای آموزشی)
َ-مرحله پس از تدریس( ارزشیابی آموزشی) به نظر وی ،در روش های نوین تدریس ،یه جای آموزشهای سنتی بر سنجش عملکرد تاکید می شود .سنجش عملکرد از
جمله روشهای است که انگیزش یاددگیری را در دانش آموزان بر می انگیزد .شیوه های سنتی سنجش وارزشیابی ،بر پاسخهای اغلب کلیشه ای وتفکر همگرا برای حل مسئله خاص توجه دارد؛درحالی که در فرایند سنجش عملکرد،دانش آموز با استفاده از تفکر واگرا،روابط بین مطالب مختلف درک وتجزیه وتحلیل کند.و به خلاقیت ونوپردازی بپردازد.به اعتقاد وباور
بسیاری واز متخصصان ودست اندر کاران تعلیم وتربیت ،یاد گیری مهارتهای حرفه ای از جایگاه خاصی برخوردار است .تا
آنجایی که معلمی به اندازه کافی مهارتهای تدریس را تجربه نکرده باشد،معلم بدون صلاحیت خوانده می شود ( رؤوف،
ٌَُْ). به اعتقاد بهرنگی( ٌََُ)آموزشهای تربیت معلم وضمن خدمت ،هنگامی مؤثر است که معلملن بتوانند ازامکانات آموزشی درجهت رفع مشکلات که درکلاس درس باآن مواجه اند بهره گیرند در دوبعد علمی وعملی مهارت بیشتری پیداکنند.
یافته های دانش پژو و فرزاد ( ٌََِ ) به منظور ارزشیابی مهارت های حرفه ای معلمان دوره ابتدایی گویای این امر است که معلمان مورد مطالعه بر خلاف آن که در کلیات تدریسی از مهارت برخود دارند ، اما در اجزای مهم تدریس ، با برخی نارسایی های جدی روبرو هستند . فعالیت های آموزشی کلاس درس به هدف های مهارتی کمتر از هدف های دانشی و نگرشی توجه کنند اکثر آن ها پایبند الگوهای سنتی آموزشی هستند و از روشهای فعال ، خلاق خیلی کم استفاده می کنند .
یافته های تحقیق یوسفیان ( ٌََْ ) نشان داد میزان مهارت معلمان در طراحی آموزشی روش های تدریسی ، ارزشیابی ، استفاده از وسایل کمک آموزشی و به طور کلی مهارت معلمان شرکت کننده در جشنواره الگوها ی تدریسی برتر ، بهتر از سایر معلمان است.
معلمان شرکت کننده در جشنواره الگوهای تدریس برتر نسبت به معلمان زن از مهارت های حرفه ای برخوردار است . تحقیق ابراهیمی ( ٌََْ ) نشان داده است که سطح دانش و مهارت معلمان مورد مطالعه پایین تر از سطح مطلوب است . طبق تحقیق قنبری پور ظالمی ( ٌَُْ ) میانگین عملکرد تخصیلی درس علوم دانش آموزان در کلاس های معلمانی که روش های تدریس فعال را به کار می گیرند با میانگین عملکرد تحصیلی درس علوم سایر دانش آموزان تفاوت معنا داری وجود ندارد .
یافته های دانش پژو ( ٌٍََ ) در ارزشیابی مهارت های حرفه ای معلمان علوم نشان داد که در برخی از راهکارهای تدریس نارسایی های وجود دارد . این نارسایی ها در پنج متوله ایجاد آمادگی ، انگیزه ، اجرا و آزمایش ، پرسشوپاسخ، جمع بندی ونتیجه گیری ، ارزشیابی پایانی ، تعیین و تکلیف بیشترین درصد رفتارهای مورد بررسی در معلمان را تشکیل می دهد که با مشاهده نشده اند یا به طور نارسا انجام گرفته است .
دانش پژو ( ٌٍََ ) در ارزشیابی مهارت های حرفه ای معلمان دوره را هنمایی به این نتیجه دست یافت که معلمان مورد مطالعه بر خلاف آن که در کلیات تدریس از مهارت نسبی برخوردارند اما در اجرای مهم تدریس با برخی نارسایی های جدی مواجه اند .
پژوهش های عباسیان ( ٌََْ ) ، عربی ( ٌََْ ) ، طبری ( ٌَُْ ) در پژوهش های خود نشان دادند شیوه های جدید آموزشی که بر اساس روش های فعال تدریس است موجب تسهیل یاد گیری و افزایش سطح دانش فراگیران است .
نتایج تحقیق شکوهیان ( ٌَُْ ) نشان داده که ضمن تاکید بر این که سطح مهارت معلمان رضایت بخش نیست می نویسد که معلمان مهارت پایین تر از استاندارد دارد .
