بخشی از مقاله
چکیده
در دنیای امروز صنعت گردشگری به عنوان یکی از کلیدهای اساسی اقتصاد به حساب می آید و به علت اهمیت فوق العاده اش در توسعه اقتصادی و اجتماعی کشورها »صادرات نامرئی« نام گرفته است. این صنعت به عنوان یکی از منابع درآمد و ایجاد فرصت های شغلی در سطح محلی می تواند رهیافتی برای توسعه اقتصادی باشد. صنعت گردشگری در شهرهای ساحلی به علت موقعیت استراتژیک این شهرها و برخورداری آنها از سیستم حمل و نقل آبی و ارتباطات بین المللی از اهمیت ویژه ای برخوردار است و قادر است به عنوان یکی از منابع اساسی کسب درآمد و ایجاد اشتغال و همچنین تنوع بخشی به اقتصاد شهری نقش ایفا کند. در این نوشتار به تحلیل نقاط قوت و نقاط ضعف و همچنین فرصت ها و تهدیدات گردشگری در شهر ستان چابهار با استفاده از تکنیک SWOT و با هدف شناسایی پتانسیل ها و محدودیت های گردشگری و ارائه راهبرد و استراتژی در این شهرستان پرداخته شده است.
روش تحقیق توصیفی تحلیلی بر مبنای تکنیک سوات بوده و اطلاعات از طریق کتابخانه، منابع اسنادی و مطالعات میدانی - مصاحبه مشاهده - گردآوری شده است. نتایج تحلیل نشان می دهد که شهرستان چابهار با وجود برخورداری از جاذبه های فراوان طبیعی، فرهنگی و انسان ساخت گردشگری، به نحو مطلوب مورد توجه قرار نگرفته و از این جاذبه ها و پتانسیل ها استفاده بهینه و اصولی نشده است. بنابراین امید است با تدوین یک برنامه مدون در زمینه گردشگری و معرفی مناسب پتانسیل ها و جاذبه های گردشگری، فرهنگی و تاریخی این شهرستان و همچنین فراهم کردن برخی امکانات رفاهی، اقامتی و خدماتی، بتوان به توسعه اقتصادی و اجتماعی این منطقه ساحلی کمک نمود.
کلید واژه ها: گردشگری، شهرهای ساحلی، تکنیک SWOT، شهرستان چابهار
مقدمه
صنعت گردشگری امروزه به مثابه رویکردی جدید برای توسعه همزیستی انسان و اجتماع با طبیعت به منظور بهره وری اقتصادی در توسعه مناطق جایگاه ویژه ای یافته - ده چشمه و زنگی
آبادی، ٌََْ - و به عنوان یکی از جریان های داخل شبکه اقتصاد جهانی در راستای انتقال جریان سرمایه از مرکز به پیرامون عمل می کند - پاپلی یزدی و سقایی، ٌََِ، ٍَْ - . در بسیاری از کشورها صنعت مذکور به عنوان منبع اصلی درآمد، اشتغال، رشد بخش خصوصی و توسعه ساختارهای زیربنایی قلمداد می شود - ابراهیمی و خسرویان، ٌََُ - . گردشگری یعنی مسافرت برای تفریح و سرگرمی و سفری که در آن مسافر به مقصدی می رود و سپس به محل سکونت باز می گردد. به نظر روت »گردشگری« عبارتست از مسافرت اشخاصی که به طور موقت از محل سکونت خود دور می شوند تا نیازهای حیاتی، فرهنگی و شخصی خود را به شکل مصرف کننده کالاها و خدمات اقتصادی و فرهنگی برآورده کنند - رضوانی، ٌَُْ - . سازمان جهانی گردشگری تعریفی این چنین ارائه داده است »تمام مسافرتهایی که منجر به اقامت حداقل یک شبه در مقصد شود، اما مدت زمان دور بودن از منزل نباید بیش از یک سال باشد - «کاظمی، ٌََِ - .
توسعه صنعت گردشگری به ویژه برای کشورهای در حال توسعه که با معضلاتی همچون بیکاری بالا، محدودیت منابع ارزی و اقتصاد تک محصولی مواجه اند از اهمیت فراوانی برخوردار است - طیبی و همکارن، ٌََّ - . توجه به این صنعت نشانگر این امر است که به زنجیره ای از تأثیرات و تغییرات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و حتی زیست محیطی می انجامد. در این راستا مناطق ساحلی به علت برخورداری از بسیاری از جاذبه های طبیعی، فرهنگی و انسانساخت تراکم بالایی از جمعیت را پذیرا می باشند و این امر سبب سده که مناطق مذکور با مشکلاتی همچون بیکاری بالا، آسیب های اجتماعی، آسیب های محیطی و... مواجه باشند . بنابراین برنامه ریزی و تدوین راهبردهایی جهت بهره برداری بهینه از جاذبه و پتانسیل های گردشگری مناطق ساحلی به منظور رفع یا تقلیل مشکلات مذکور از بدیهیات است. گردشگری می تواند عامل مهمی در توسعه اقتصادی یک مکان - روستا، شهر، ناحیه - باشد و مزیت هایی مانند ایجاد اشتغال، افزایش درآمد و توزیع عادلانه آن، ارزآوری، گسترش ساختارهای زیربنایی، جلوگیری از مهاجرت های بی رویه و... را به بار آورد. در تحقیق حاضر به تحلیل جاذبه ها، محدودیت ها، فرصت ها و تهدیدات بخش گردشگری در شهرستان چابهار با استفاده از تکنیک SWOT پرداخته شده و در نهایت جهت توسعه گردشگری و به تبع آن توسعه اقتصادی اجتماعی شهرستان مذکور راهکارها و راهبردهایی تدوین و ارائه گردیده است.
روش تحقیق
روش تحقیق در این نوشتار توصیفی تحلیلی بر مبنای تکنیک SWOT بوده و اطلاعات مورد نیاز آن از طریق منابع کتابخانه ای و مطالعات میدانی - مشاهده و مصاحبه - گردآوری شده است. در این تحقیق با استفاده از تکنیک SWOT؛ جاذبه ها، محدودیت ها، فرصت ها و تهدیدات بخش گردشگری در شهرستان چابهار تحلیل شده در نهایت جهت توسعه گردشگری و به تبع آن توسعه اقتصادی اجتماعی شهرستان مذکور راهبردهایی تدوین شده است.
محدوده مورد مطالعه
محدوده مورد مطالعه در این تحقیق کل منطقه چابهار - شهر چابهار با روستا و بنادرپیرامون - بوده است. چابهار از نظر جغرافیایی در ًّ درجه و َْ دقیقه طول شرقی و ٍِدرجه و ٌْ دقیقه عرض شمالی واقع شده است. این شهرستان از شمال به شهرستان های ایرانشهر و نیک شهر، از سوی خاور به پاکستان، از جنوب به دریای عمان و از باختر به شهرستان جاسک محدود میگردد. شهرستان مذکور با مساحت 24729 کیلومتر مربع دارای 3 مرکز شهری و 5 بخش، 11 دهستان و 592 آبادی دارای سکنه است. جمعیت این شهرستان بر طبق سرشماری سال 1385، برابر با 216 681 نفر بوده است - مرکز آمار ایران - . شهرستان چابهار دارای اقلیم گرم و مرطوب در تابستان و آب و هوای معتدل در زمستان می باشد. آب این شهرستان ازطریق 1042 حلقه چاه 13رشته قنات و ده ها رشته چشمه بامیزان آبدهی5/95 میلیون متر مکعب و رودخانههای سرباز و با میزان آبدهی متوسط سالانه 500 هزار میلیون متر مکعب تأمین میشود. چابهار به سبب قرار گرفتن در نزدیکی منطقه ، از تغییرات دمای اندکی در فصول مختلف سال برخوردار است. بندر زیبای چابهار
