بخشی از مقاله
چکیده
گسترش فضایی بی رویه و بدون برنامه شهرهای بزرگ کشور در چند دهه گذشته، باعث شکل گیری بافت های جدید شهری در مجاورت شهرها و جابجایی ساکنان و کاربری های شهری به نواحی جدید گردیده است . در نتیجه این جابجایی، به تدریج بافت های قدیمی شهرها کارکرد و حیات اجتماعی- اقتصادی خود را از دست داده اند و این بافت ها با از دست دادن حیات شهری خود، به سمت رکود و فرسودگی گرایش پیدا کرده اند. محله ذوالانوار شیراز که به عنوان محدوده مورد مطالعه این تحقیق انتخاب شده است، از قاع ده ف وق مستثنی نبوده و در زمره بافت های فرسوده کشور محسوب میگردد.
هدف اصلی و کلی این تحقیق، شناخت ویژگی های اقتصادی و اجتماعی ساکنان بافت فرسوده - محله ذوالانوار شهر شیراز - و همچنین شناخت وضعیت کالبدی بافت است. روش تحقیق در این مقاله با تو جه به موضوع، ا هداف و فرض یات تحقیق، به صورت ک تاب خا نه ای، م یدانی، مصاح به و پرسش نا مه با ا ستفاده از مدل SWOTو فرایند تحلیل سل سله AHPتدوین شده ا ست. در این پژوهش به برر سی نقاط قوت، ضعف، فر صت ها و تهدی دهای باف ت فرس وده ش هری پرداخته شده است و با استفاده از نرم افزارهای مختلف مانند Gisو Auto Cad است.
با توجه به تجزیه و تحلیل داده ها، نتایج تحقیق نشانگر آن است که کمبود امکانات، خدمات شهری و تأسیسات زیربنایی سبب مهاجرت س اکنان ب ومی ب ه مناطق دیگر شهر شده و باعث منفی شدن نرخ رشد جمعیت بافت، طی سال های اخیر شده است و از ط رف دیگر به خاطر وضعیت اجتماعی - اقتصادی ساکنان بافت، سبب شده تا روند بهسازی و نوسازی درون بافت کند شود، که این عوامل سبب فرسوده شدن و تخریب بیشتر بافت شده است.
مقدمه و طرح مسئله
شهر به عنوان پدیده ای مکانی- زمانی در نقطه ای خاص ایجاد شده در فضا تکامل یافته و رشد میکند و در هر مقطعی از تاریخ، دگرگونی های کمی خود را به تغییرات کیفی مورد نیاز عصر خود تبدیل میکن د. هرگ اه آن دو بعد از شهر در هماهنگی، هم سوئی و هم نوائی با یکدیگر نباشند و شهر- مکان در تقابل با شهر- زمان ق رار گی رد، فضای شهری و کالبد آن کارایی خود را از دست داده و از جوابگویی به نیازهای آنی و آت ی س اکنانش ب از خواه د ماند - حبیبی،. - 1377:4
قبل از رشد سریع شهرنشینی، فضاهای شهری و به تب ع آن کالب د ش هرها متناس ب ب ا نی ازساکنین آن شکل میگر فت و از ه ماهنگی خوبی برخوردار بود، بر این اساس ع ناصر موجود شهر ها علاوه بر اینکه به نوعی شکل فیزیکی شهر را شکل میدادند، بیانگر ارزش های فرهنگی و اجتماعی ساکنین آن نیز بودند. با رشد سریع شهرنشینی ناشی از تحولات اقتصادی داخلی و خارجی طی دوران معاصر، نظام شهری کشور دچ ار تغیی رات فراوانی گردید که در پی آن مهاجرت های بی رویه به سمت شهرها شروع شد - خان احمدلو. - 1378:1
به دنبال شکل گیری این جریانات، سازمان های شهری برای کنترل مهاجرت های داخلی برنامه ریزی کردند ولی بیشتر اقدامات سازمان های مسئول با شکست مواجه شد - شکوئی، . - 1383: 410 شکل گیری و توسعه شهرها درگذشته، نه بر اساس برنامه ریزی شهری بلکه مبتنی بر نیازهای مقتضی جامعه خود صورت میگرفت. با گذشت زمان و و ورود تکنولوژی جدید، بافت سنتی شهرها دیگر قادر به پاسخ گویی مناسب با شرایط پیچیده و گسترده امروزی نبود. با این ناکارایی بخش های مختلف در مسیر تحولات کالبدی قرار گرفته و دست خوش تغییراتی گاه سطحی و یا بنیادین میشوند. از آغاز قرن سیزدهم با روی کار آمدن رض اخان - 1299ه. ش - و برق راری امنی ت ب ه تدریج حصار و دروازه های شهرها فرو ریخت و اولین دخالت نوگرایی و سازمان فضایی-کالبدی بافت کهن آغاز گردید.
امروزه با رشد روزاف زون شهرنش ینی، مش کلات شهری بیش از هر زم ان دیگ ری دامنگی ر ش هرهای کشور گردیده است، این مشکلات با تأثیر گذاری بر تمامی جنبههای شهرنشینی، روابط منطقی زندگی شهرنشینی را نابسامان نموده است و کیفیت کلی و قابلیت زندگی در آنها را به شدت کاهش داده و زمینه ناپایداری در آنه ا را ف راهم ک رده اس ت - عربشاهی، . - 28 :1382بافت فرسوده شهری یکی از موارد مطرح در کلیه شهرهای کش ور اس ت ک ه ه ر کدام متناسب با شرایط انسانی و طبیعی خود نیازمن د مداخله و اصلاح است،
از آنجایی که باف ت فرس وده در اکثر شهرها هسته اولیه شکل گیری شهر را ش امل میشود این امر موجب اختلال در شکل گیری ارتباط و وحدت فضایی بین بخش مرکزی، بخش میانی و بخش پیرامونی میگردد، بافت فرسوده به دلایلی همچون مرکزیت همیشگی برای وحدت بخشی به پیکره شهر، دارای اهمیت خاصی است که این امر زندگی سالم و روان را در یک شهر تضمین میکند، یکی از موضوعات قابل مطالعه در جهت شناخت شهر و نحوه شکل گیری آن، مطالعه بافت قدیم شهر میباشد - شفقی،. - 1376:1
بافت تاریخی شهر شیراز همچون سایر شهرهای ایران و جهان دستخوش تغییرات گسترش شهری شده و تداخل سبک ها و شیوه های معماری در آن باعث ناهماهنگی بسیاری در چهره آن و فرسوده شدن این بافت شهری شده است. بافت فرسوده شیراز با بیش از 50هزار نفر جمعیت حدود 378 هکتار از مساحت شهر شیراز را تشکیل میدهد و 21 درصد از مساحت بافت فرسوده را نیز بافت تاریخی و فرهنگی اشغال کرده است. به غیر از مشکلاتی که در روند احیا و نوسازی بافت فرسوده شیراز اختلال ایجاد می کنند خطراتی نیز همواره جان مردم ساکن این منطقه را تهدید میکند که از این جمله می توان به نامقاوم بودن این منطقه در برابر حوادث طبیعی ازجمله زلزله اشاره کرد . - www.farsnama.com -
ضرورت واهمیت تحقیق
فروپا شی بنیان های زندگی شهری هنگامی رخ میدهد که کالبد شهر نا عملکرد شود و از پا سخگویی به نیازهای آنی و آتی ساکنان خود باز ایستد. این امر که محصول تقابل فضا با زمان است عملاً در بافت های ق دیمی ش هرهای کشور ما ت ح قق یا ف ته و م ن جر به از هم گسس ته شدن فضا های ش هری شده است. بافت فرسوده شهری که اغلب بر هسته تاریخی و مرکز شهرها منطبق میباشد به عرصه هایی از محدوده قانونی شهرها اطلاق میشود که به دلیل فرسودگی کالبدی، عدم برخورداری از دسترسی مناسب سواره وناکارآمدی تأسیسات، خدمات و زیر ساخت های شهری دارای ضریب آسیب پذیری بالایی است و به این دلیل از ارزش سکونتی، محیطی و اقتصادی نازلی برخوردارند.
این تحقیق از بعد نظری به تجزیه و تحلیل و تبیین نظریه های تو سعه فیزیکی شهری و ساماندهی و احیاء بخش مرکزی شهرها به منظور برطرف نمودن کمبودها و نارسایی هایی که در بعضی از روش ها و الگوها ک ه در رابط ه ب ا بافت فرسوده محله ذوالانوار وجود دارد، کمک میکند. همچنین با توجه به رشد شتابان و بی رویه شهرها و بی توجهی و ی ا ک م توجهی به بافت های قدیمی به بافت فرسوده محله ذوالانوار منجر به رشد و گسترش فیزیک ی ب ی روی ه ش هرشده است.
این امر موجب بی توجهی به بخش های مرکزی شهر و تخلیه بافت ه ای ق دیمی و فرس وده از جمعیت شده و در نهایت موجب از بین رفتن بافت های قدیمی که در درون خود بخ شی از هویت فرهنگی و اندیش ه ه ای اعصار مختلف تاریخی را دارند، گردی ده اس ت. همچن ین از نظ ر اجتم اعی و فرهنگ ی، باف ت ه ای ق دیمی و ی ا بخشهای مرکزی شهرهای قدیمی مظهر فرهنگ و رفتارهای اصیل ایران ی هس تند و همانن د آینه هایی فرهنگ واجتماعات فرهنگ های محلی ایران زمین را نشان میدهند. بنابراین برای جلوگیری از بی نظمی و اغتشاش در بافت قدیم شهرها، لازم است به اصول تحول و تکامل منطقی آنها توجه شود. در محله ذوالانوار
