بخشی از مقاله
چکیده
فرسودگی بافت های شهری امروز به عنوان عاملی برای جلوگیری از رسیدن به توسعه پایدار شهرها شده است. البته قسمتی از این بافت ها به عنوان میراث تاریخی و فرهنگی شهرها شناخته می شوند، این بافت ها در اثر کوتاهی در نگهداری وزنده سازی آن به مکان هایی برای انجام اعمال خلاف و پاتوقی برای افراد معتاد و بیمار استکه به بافت هایی نا کارآمد و مسئله دار از منظر کالبدی،عملکردی، اجتماعی و ... تبدیل شده اند. از مواردی که باعث می شود به مسئله بافت های قدیمی و فرسوده توجه داشت استفاده از مصالح ارزان و قدیمی در اکثریت ساختمان هاست، انتخاب مناطق فرسوده شهری برای اسکان مهاجران و قشر کم درآمد شهر نشینان از افزایش روزافزون مشکلات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی دارد.
شهر رشت حدود 797هکتار بافت فرسوده دارد، با توجه به گستردگی بافتهای فرسوده رسیدن به شاخص های پایداری کالبدی امری بسیار حیاتی و مهم است که مورد بررسی قرار گرفته، روش مورد استفاده در این پژوهش توصیفی تحلیلی بوده و از طریق مطالعات اسنادی و میدانی اطلاعات گردآوری شده است، همچنین در این راستا شاخص هایی همچون کیفیت ابنیه و کیفیت مصالح مورد استفاده را ارزیابی کرده ایم، با بررسی اطلاعات و سایر منابع دیگر به این نتیجه رسیده ایم که توسعه فیزیکی شهر رشت بدون برنامه بوده و باعث ایجاد نارسائی های کالبدی و اجتماعی در بافت های فرسوده و حتی بافت های حواشی شهر شده است که بصورت غیر مجاز رشد یافته اند، مهاجرت از بافت قدیم، آسیب های اجتماعی بالا در مناطق فرسوده و حواشی شهر و سایر عوامل دیگر باعث شده است که سیمای کالبدی منظم و ایده آلی را شاهد نباشیم، بنابراین در این پژوهش سعی کرده ایم که نوسازی بافت های فرسوده با توجه به مقوله توسعه کالبدی پایدار مورد بررسی قرار بگیرد.
کلمات کلیدی: بافت فرسوده، نوسازی، توسعه پایدار، شهررشت
مقدمه
طرح مسئله
با نگاهی به ساختار شهری و معماری امروز ایران، انواع مشکلات و معضلات ناشی از گونه ای لجام گسیختگی، بیهویّتی و آشفتگی دیده میشود که در بافت هایفرسوده و بعضاً با ارزش تاریخی ، دردش بیشتر و آزارش عمیقتر است. بافتهای قدیمی شهرهای ما ،از یک سو آشفته ترین، فرسوده ترین و پر مشکل ترین نواحی شهر و از سوی دیگر حامل ارزش های تاریخی و فرهنگی گرانبهایی است که در کالبد آن شکل یافته است و شگفت تر آن که هر دوی این ملاک هایمتّضاد، روز به روز سنگین تر می شود. برخورد مستقیم با مشکلات بافت های فرسوده و تاریخی به دلیل عوامل متعدد و ماهیت های آن دارای پیچیدگی ها و ظرافت هایی است که برنامه ریزی، تصمیمگیری و اقدام اجرایی در اینخصوص را دشوار و حسّاس می نماید.
شهر رشت در مقاطع و دوره های مختلف زمانی تحت تاثیر شرایط اقتصادی- اجتماعی- سیاسی بسته به سیاست های مقطعی مدیریت شهری در بخش های مختلف شهر تصمیمات مختلف ومتفاوتی اتخاذ شده است، بافت قدیم شهر رشت از پروسعت ترین بافت های قدیم در سطح کشور می باشد که دارای ارزش های تاریخی و فرهنگی منحصر به فردی می باشد،ساختار کالبدی محلات قدیمی به صورت کوچه های مارپیچ و بن بست و باریک با بافت قدیمی، هرچه به مرکز شهر نزدیکتر می شویم فاصله خیابان ها از هم کمتر شده، شکل نامنظم تر شده و فشردگی بافت کالبدی بیشتر می شود، تا جایی که در بازار به نقطه اوج خود می رسد، بطوریکه مملو از کوچه های باریک و پرپیچ وخم است و غلبه توده بر فضا در آن کاملا نمایان است، همچنین ساختار کلی شهر، شعاعی حلقوی ناقص است و به این لحاظ عبور و مرور و جریان ترافیک در آن کارا نمی باشد - مهندسین مشاور پارسو ماش، . - 1386
فرضیه تحقیق
از طریق بهبود و ارتقاء شاخصه های کمی و کیفیتی عملکردی، اجتماعی- اقتصادی و کالبدی می توان بستر مناسبی را برای دستیابی به توسعه پایدار - شهر ایده آل - فراهم نمود.
روش تحقیق
روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و با توجه به ماهیت پژوهش، داده های مورد نیاز از طریق مطالعات اسنادی شامل کتب، مقالات، آمارنامه ها، گزارش ها و مطالعات میدانی مثل مصاحبه و مشاهده عینی و... جمع آوری شده است، همچنین در تجزیه و تحلیل اطلاعات و خروجی نقشه ها از نرم افزارهایExcel ، stitch map، adobe photoshop، arc gisوgeoflow استفاده شده است و سعی بر این بوده جوانب مرتبط با بافت فرسوده شناسایی و راهکارهای رسیدن به ابعاد کالبدی توسعه پایدار - شهر ایده آل - ارائه گردد. مساحت محدوده بافت فرسوده شهر رشت براساس طرح جامع 1390حدود797 هکتار و حدود 28 هزار 704 خانوار شهری می باشد.
محدوده مورد مطالعه
شهر رشت مرکز استان گیلان می باشد که، از شمال به دریای خزر و مرداب انزلی، از غرب به رودخانه پسیخان، صومعه سرا و فومن از جنوب به شهرسنگر و رودبار و از شرق به کوچصفهان وآستانه اشرفیه محدود است. رشت در 49درجه و36دقیقه طول شرقی و 37درجه و 16 دقیقه عرض شمالی واقع شده،که وسعت قانونی محدوده آن بالغ بر180کیلومتر مربع در زمینی مسطح و هموار به ارتفاع به طور میانگین 5متر از سطح آبهای آزاد قرار دارد. جمعیت این شهر در سرشماری سال 1390حدود 639هزار 951نفر بوده که با تراکم جمعیتی 4340 نفر بر کیلومتر مربع می باشد.
تعاریف و مفاهیم: بافت فرسوده
بافت های فرسوده شهری، به هسته مرکزی شهرها اطلاق می شود، بدلیل فرسودگی کالبدی،عدم برخورداری از دسترسی سواره و ناکارآمدی تاسیسات و خدمات و تجهیزات شهری دارای ضریب آسیب پذیری بالایی است - حبیبی، . - 1385
نوسازی
فرآیندی است که طی آن می توان شاهد ایجاد وضعیتی مناسب در کالبد و فضای فرسوده اثر بود - حبیبی، . - 1385
تخریب
مجموعه اقداماتی است که قبل از هر گونه عمل بازسازی برای مهیا کردن زمین مخروبه انجام می گیرد که می تواند امکان عملیاتی کردن طرحهای باز سازی را فراهم آورد - حبیبی، . - 1385
توسعه پایدار
توسعه ای که در آن، تغییر کاربری اراضی شهری، تراکم وغیره در جهت رفع نیازهای اساسی مردم در زمینه ی مسکن،حمل و نقل،فراغت و... باشد - لطفی و آقامیری، . - 1390
نظریه توسعه پایدار شهری
در این نظریه موضوع نگهداری منابع برای حال و آینده از طریق استفاده بهینه از زمین و وارد کردن کمترین ضایعات به منابع تجدید ناپذیر مطرح بوده، این نظریه پایداری شکل شهر، الگوی پایدار سکونتگاه ها و نیز شهر را در سلسله مراتب ناحیه شهری بررسی می کند - نوابخش و ساهپوش، . - 1388
