بخشی از مقاله
چکیده
محیط زیست یکی از بسترهای داغ بحث سیاست جهانی همچنین احترام به محیط زیست، احترام به حقوق شهرندی است . فقط ضرورت بقاست که انسان را واداشته روی این واژه تأکید کند و آنرا چون یک بحث سیاسی- اجتماعی جدی بگیرد، تا با جلوگیری از برهم خوردن هارمونی نظام طبیعت حاکم بر زمین، ناجی زمین و موجودات آن باشد. زمین، آب و انسان سه بازوی بهم پیوسته حیات هستند که باید در تعادل و هارمونی نگهداشته شوند. بر هم خوردن یکی از این بازوها همه چارچوب فلسفه زندگی روی زمین را برهم میزند.
مسایل محیط زیست در اواخر قرن بیستم بعدی جهانی یافت و مورد توجه جدی کارشناسان قرار گرفت. در عین حال، مسایل زیست محیطی با ابعادی بینالمللی چالشهای سختی را برای نظریه روابط بینالملل به ارمغان آورده است این اندیشهها به معرفی مسایل زیست محیطی پرداخته و برخی از ویژگیهای اصلی عوامل و پیامدهای دگرگونی جهانی محیط زیست و همچنین راههای مقابله با این تغییر را مورد بحث و بررسی قرار داده است.اهداف این پژوهش در بر دارنده مسائل محیط زیست در ایران میباشد و نشان میدهد که چه عواملی در شکلگیری سیستمهای فضایی و سیستمهای پشتیبانی آن مؤثر هستند. اطلاعاتی که ملزم این پژوهش بوده ترکیبی از روشهای اسنادی، توصیفی- تحلیلی و کتابخانهای میباشد.
مقدمه
تمام عرصه پیرامون حیات، شامل زمین، هوا و آب که افراد انسانی، گیاهان و جانوران در آن زندگی میکنند. بدینسان، محیط زیست جمع تمام شرایط و آثاری است که زندگی و رشد موجودات زنده را تحت تأثیر قرار میدهد - دانشنامه مدیریت شهری و روستایی، . - 682 :1387 محیط زیست طبق تعریف متن حقوقی شورای جامعه اقتصادی اروپا 27 - ژوئن - 1967 شامل آب، هوا، خاک، عوامل درونی و بیرونی مربوط به حیات هر موجود زنده است.
تعریفی جامعتر و بهتر درباره محیط زیست در کنوانسیون مسئولیت مدنی خسارات ناشی از اعمال خطرناک در محیط زیست 21 - ژوئن - 1993 چنین میگوید: محیط زیست شامل منابع طبیعی اعم از تجدیدپذیر و غیرقابل تجدید، کلیه موجودات زنده، محیط مصنوعی دست ساخته بشر - مناطق مسکونی، صنعتی، راهها و غیره - و مناظز و چشماندازها میباشد - برخوردار، . - 1 :1387 یکی از فرایندهای رشد و توسعه درتعامل با طبیعت و محیط زیست، رشد جمعیت و جوامع بشری است.
این که بشر از چه زمانی دقیقاً پا به عرصه گیتی نهاده مورد بحث میباشد. اما آنچه با توجه به قدمت این کره خاکی میتوان به آن پی برد این است که انسان در آخرین ثانیه تاریخ یک ساعته دنیا پا به میدان گیتی نهاده است - هاگت، . - 245 :1373 لیکن آنچه حائز اهمیت میباشد این است که نیمی از جمعیت دنیا در طی نیم قرن اخیر روند رو به رشد خود را داشته است. با توجه به این که مسأله محیط زیست موضوعی جهانی است و بعضی معضلات زیست محیطیذاتاً بعدی جهانی دارند. همچنین عدم توجه سازمانهای بینالمللی به اثرات مخرب آن که مسائل نابهنجاری در پی داشته است. این پژوهش بررسی مسائل محیط زیست در فرایند حال حاضر را وجه مطالعه خود کرده است.
اهمیت و ارزش تحقیق
بحران محیط زیست که امروزه به یک مسأله جدی و قابل تأمل بدل شده، حاصل دخالت و بهرهوری نامعقول انسان از طبیعت پیرامون خود است که آن گستردگی و اهمیت موضوع، توجه دانشمندان را برای نجات آن برانگیخته است - کلارک، . - 1 :1379 امروزه این خطر هست که انسان زمین سکونتگاه و کشتپذیر خود را به نابودی بکشاند. فعالیتهای بشر بیش از پیش فرا میرود، او با خطاها و کاربرد نابجای نیروهایش بخشهای گستردهای از جهان را ویران یا بیحاصل میگرداند - آذرنگ، :1364 . - 119 همچنین آلودگیها درون محدوده و مرزهای یک کشور باقی نمیمانند. ضایعات و آلودگیهای یک کشور به آسانی در کشور همسایه مشکل ایجاد میکنند،این حالت خصوصاً در مورد آلودگی آب و هوا مشهود است. بنابراین، گفتگوهای عمومی در مورد برنامههای حفاظت از محیط زیست بر جنبه بینالمللی آنها تأکید کردهاند - کولا، . - 277 :1385
در اواخر قرن بیستم، مسایل زیست محیطی جایگاه والایی در دستور کار اجلاس بینالمللی یافته و اذهان رهبران سیاسی، مقامات دولتی، دانشمندان، کارشناسان صنعتی و دیگر افرادی که به نوعی با این گونه امور ارتباط داشتند را به خود معطوف نمود. متأسفانه با رشد سریع جمعیت و پیشرفت علم و صنعت اوضاع دگرگون شد. کران تا کران دنیا شاهد تخریب گسترده محیط زیست و بهرهجوییهایی پایانناپذیر گشت،
از این رو در اواخر قرن بیستم جهان و جهانیان پیامدهای ناگوار آنرا به چشم دیدند . بنابراین مبحث پیش روی در نظر دارد سیاستهای ترسیم شده در زمینه محیط زیست و مسائل آن را مورد بررسی قرار دهد. با توجه به اینکه مسأله محیطزیست که بعدی جهانی دارد باعث ایجاد مشکلاتی گسترده در روند حال حاضر دنیا گردیده است، این پژوهش در نظر داردکه با در نظر گرفتن وضع موجود جهت ساماندهی این فرایند راهکارهایی در برآیند حل مشکلات موجود آن ارائه نماید.
هدف تحقیق
معمولاً کشورها آمادهاند تا برای دفاع از حاکمیت ملی و قلمرو خود چیزهای بسیاری را قربانی کنند. اما غالب کشورها برای حفظ ایمنی محیط زیست خود کار مهمی انجام نمیدهند - طراوتی، . - 287 :1375 پژوهش حاضر علاوه بر غنا بخشیدن به موضوع تحقیق، در جهت پردهگشایی و توصیف وضعیت مسأله محیطزیست است. از این رو این پژوهش نقش مؤثری است در ارائه راهکارها، الگوهای بهینه وضعیت مطلوب و ایدهآل آیندهینا موضوع و نهایتاً جهت رفع مشکلات و نیازمندیها، تا توجه مدیران و برنامهریزان را به اتخاذ سیاست و مدیریتی مطلوب و بهینه در جهت ارتقاء کیفیت و و رفاه بشری جلب کند. بدین صورت پژوهش حاضر این اهداف را در پی دارد: -1مطالعه کم و کیف وضعیت مسأله محیطزیست -2پیشنهاد و راهکارهای مناسب برای اصلاح وضعیت موجود
- 3 توان بخشیدن به طراحان، برنامهریزان و مدیران در بعد مسأله محیطزیست
مروری بر تاریخچه محیط زیست
در سال 1913 برای اولین بار کنفرانس بینالمللی حفاظت منابع طبیعی تشکیل شد و پس از 35 سال 1948 انجمن بینالمللی حفاظت منابع طبیعی - IUCN - تشکیل شد و از آن زمان تا کنون هر ساله کنفرانسهایی در سطح قارهای و جهانی به منظور تعیین خطمشی و سیاستهای مشترک جهت حفاظت منابع طبیعی کشورها تشکیل میشود - برخوردار، . - 1 :1387 آنچه امروز به فلسفه یا نگاه »محیطزیستی « معروف شده است سابقه چندان طولانی ندارد. جدیدترین نشانههای طرفداری از محیط زیست را میتوان در دهه هفتم قرن گذشته میلادی مشاهده کرد. در سال 1972 دو نشریه تخصصی دایر شدند که بیشتر مطالب آنها به تجدید نظر در چگونگی استفاده از کره زمین اختصاص داشت.
در سال » 1972گلد اسمیت« و همکارانش با ارائه طرحی به نام »طرحی برای بقا « ایده توسعه پایدار و منابع محدود - منابع غیرقابل تجدید از قبیل مواد معدنی - را ارائه دادند. آنها تلاش میکردند که تخاصم میان محدودیتهای منابع محدود کره زمین و استراتژیهای رشد نامحدود را آشکار سازند. در سال 1979 هیأت بازرسی کیفیت محیط زیست وابسته به دولت امریکا طی گزارشی موسوم به جهان 2000 به رئیس جمهور وقت چنین اظهارنظر کرد که اگر وضع به همین منوال پیش رود ازدحام جمعیت بیشتر و آلودگی زیادتر شده و ثبات اکولوژیک افول و آسیب پذیری ناشی از آشفتگیهای محیط زیست در مقایسه با امروز افزایش پیدا خواهد کرد و در نتیجه بروز تنشهای حاد در رابطه با جمعیت و منابع محیط زیست در آینده اجتنابناپذیر است.
نشریه »استراتژی حفاظت جهانی« اولین نشریهای بود که در آن از طریق طرح موضوع توسعه پایدار توجه بسیاری از خوانندگان را به خود جلب کرد.« گزارش براندت - کمیسیون مستقل مسائل بین الملل - 1980 شکاف اجتماعی و اقتصادی بین شمال - جهان بسیار توسعه یافته - و جنوب - جهان در حال توسعه - را بیان و بر شناسایی مصالح دو جانبه آنها تأکید کرد. »گزارش برانتلند« و کمیسیون جهانی محیط زیست و توسعه - 1987 - مجدداً بر لزوم توسعه پایدار تأکید کرد. هر گونه تلاش برای اجرای راه حلهای محیط زیستی مستلزم توجه به اکولوژی و مسائل اقتصادی است. یک اقتصاددان به نام »دیوید پیرس« و همکارانش طرحی به نام »اقتصاد سبز« ارائه دادند.
این طرح جدل انگیز منجر به روابط جدید اجتماعی، اقتصادی و سیاسی بین کشورها شد. در سال 1991 همین سازمانها به دنبال طرح استراتژی حفاظت جهان طرح دیگری به نام »مراقبت از زمین« ارائه دادند. موضوعات این طرح در ارتباط با تعریف یک استراتژی برای زندگی پایدار شکل گرفته بود و عنوان این گزارش »یک استراتژی برای زندگی پایدار« ذکر شده بود. در جهت رسیدن به هدفها، برنامههای توسعه پایدار باید با اخلاق و زندگی مردم هماهنگی داشته باشند و اصول آن قابل اجرا باشند. علاوه بر این تلفیق حفاظت و توسعه در صورتی ممکن است که فعالیتها و بهرهبرداریها در حد ظرفیت
