بخشی از مقاله
چکیده
بحث در خصوص ناکارآمدی قوانین موجود علی الخصوص قوانین مربوط به حقوق کودک به همان اندازه که بحثی تکراری و معمول و همه گیر گردیده است، به همان میزان و شاید بیشتر نیز مغفول افتاده است و اعطای توجهی ویژه به این امر را می طلبد که پرداختن بدان و مسکوت نگذاشتن آن و حرکت در مسیری روشن و امیدبخش، مهم ترین امر و خطیرترین وظیفه می نماید. وظیفه ای که بر دوش تمامی افراد و اجزای یک جامعه قرار دارد.
امروزه با عنایت به پیچیدگی های متعدد و سرسام آور جوامع کنونی و افزایش آمار جنایت و جرایم ارتکابی، کودکان به عنوان اقشار آسیب پذیر و بی دفاع جامعه، فارغ از مساله جنسیت و نیز حتی طبقه اجتماعی شان به شدت در معرض انواع سوءاستفاده ها و خطرات می باشند. پرواضح است که جنسیت کودک تاثیری در فرایند ارتکاب بزه بر روی آنان نداشته باشد و در برابر آسیب های ناشی از سوءاستفاده از کودکان، پسر و دختر هر دو به یک اندازه در معرض آسیب بوده و هستند.
صرفنظر از مسائل جزایی، قوانین بی شماری از جمله سقط جنین، طلاق، قوانین مربوط به حضانت و غیره به نوعی با مباحث مربوط به کودکان و حقوق ایشان پیوند خورده است که بررسی آنها از دیدگاه حقوق کودک خالی از لطف نمی نماید. در این میان بحث کودکان کار و نیز به تازگی جمع آوری کودکان کار نیز خود به صورت مشکلی مضاعف در جامعه کنونی خودنمایی می کند که شناسایی ساز و کارهای حقوق شهروندی برای اینان و تجهیز این قشر از جامعه به ابزارهای موجود از جمله حقوق شهروندی می تواند راه گشا و نوید بخش باشد.
مقدمه
انسان برای زندگی اجتماعی خویش نیازمند امنیت جسمی، روحی، اقتصادی و ... است. کودکان نیز که پایه و اساس رشد جسمی، عقلی و اجتماعی آنان، از همان سال های نخستین زندگی آغاز می شود، با توجه به وضعیت خاص آنان به لحاظ جسمی و روحی، نیاز به حمایت ها و مراقبت های ویژه ای دارند. کودکی دوران پایه گذاری شخصیت انسان است. سلامتی روحی- روانی و جسمی انسان وابستگی قوی به چگونگی گذران این دوران دارد.
توجه به حقوق کودک فقط بحث جوامع امروزی نیست بلکه در دین مبین اسلام هم نسبت به حقوق کودک توجه شده است: احترام و تکریم کودک، پرهیز از خشونت و بدرفتاری با کودکان، رعایت عدالت و پرهیز از تبعیض. به حق می توان قرن بیستم را قرن توجه به حقوق کودکان نامید. در این قرن اقدامات متعدد و موثری در حمایت از کودکان صورت پذیرفته است. با این وجود هنوز کودکان آنگونه که شایسته است به حقوق خود دست نیافته اند.
کودک آزاری یا سوء استفاده از کودکان از جمله مواردی است که نشان می دهد کودکان عصر حاضر مورد بی توجهی، طرد، آزار و شکنجه قرار می گیرند و کودک به این عنوان که عضو خانواده است ممکن است قربانی خشونت خانگی از سوی سایر اعضا خانواده واقع شود. خشونت علیه کودکان شامل اذیت و آزارهای جسمی، روانی، عاطفی، جنسی و نیز اذیت و آزار و صدمات ناشی از سهل انگاری و کوتاهی والدین یا نهادهایی چون آموزش و پرورش در انجام رسالت ها و وظایفشان نسبت به فرزندان و دانش آموزان می شود. بدین ترتیب اطفال بیشتر در بستر خانواده، محیط های آموزشی، پرورشی و جامعه قربانی سوءرفتار بزرگسالان و همسالان قرار می گیرد.
بر اساس اطلاعات منتشره وضعیت کودکان در جوامع فعلی نگران کننده است. بر اساس آمار یونیسف هر روز کودکان بی شماری به علت سوءتغذیه و بیماری های قابل پیشگیری جان خود را از دست می دهند. میلیون ها کودک از برنامه های تحصیلات ابتدایی محرومند. نیمی از بچه ها در کشورهای در حال توسعه به آب آشامیدنی دسترسی ندارند. سالانه مادران بسیاری در حاملگی و زایمان جان خود را از دست می دهند.
بیش از میلیون ها کودک در جهان از طریق کارهای خطرناک و اغلب تحت شرایط کشنده امرار معاش می کنند. با توجه به اینکه حقوق کودکان کمابیش مورد توجه قانونگذاران ایران و جهان قرار گرفته اما همچنان شاهد آسیب دیدن کودکان هستیم لذا ضروری به نظر می رسد که بیش از پیش به بررسی حقوقشان پرداخته شود تا ضرورت رعایت حقوقشان به گوش همگان برسد و متوجه اهمیت آن گردند.2
در این میان تدوین و امضای منشور حقوق شهروندی در 29 آذرماه سال 1395 گام مهمی در راستای تحقق حقوق اساسی شهروندان خصوصا قشرهای آسیب پذیر بود. در این مجال کوتاه به بررسی پاره ای کاستی های موجود در قوانین جاریه در خصوص حقوق کودک و ذکر موانع و چالش های موجود قانونی در عمل و رویه در پرتو منشور حقوق شهروندی، به صورت مختصر و کوتاه و فهرست وار پرداخته تا اگر مجالی باشد در فرصت های آتی به بررسی یکایک موضوعات به صورت جداگانه و مستقل و مبسوط و کارشناسانه و تخصصی پرداخته و بحث و نتیجه گیری گردد.
.1 سن کودک
از نظر قانون ایران - اعم از کیفری و مدنی - و در نظام حقوقی ایران دختری که 9 سال تمام قمری و پسری که 15 سال تمام قمری دارد بالغ محسوب شده و سن کودک در همین جا پایان می پذیرد و دختر 9 ساله و پسر 15 ساله می تواند در کلیه امور خود اعم از امور غیرمالی و کیفری به استثنای امور مالی خود دخالت کند و از این سن مسئولیت کیفری او شروع می شود. تعریف قانون ایران از کودک و دوران کودکی فرسنگها با واقعیت و نیز مفاهیم و تعاریف بین المللی - درکنوانسیون حقوق کودک، تعریف کودک به تمامی افراد زیر 18 سال اطلاق می گردد - فاصله دارد. کما اینکه در قوانین داخلی ایران نیز تعریف واحدی از کودک و سن او وجود ندارد و قوانین مختلف سنین متفاوتی را برای انجام امور مختلف ارائه می دهند.
مثلا در مسایل سیاسی شرکت در انتخابات به سن 16 سال تمام برخورد می کنیم یا در قانون کار به سن 15 سال تمام اشاره شده است که استخدام افراد زیر آن سن برای کارفرما تخلف محسوب می شود و یا طبق قانون گذرنامه مصوب 1351 افرادی که به سن 18 سالگی نرسیده اند اگر بخواهند گذرنامه دریافت کنند بایستی پدر یا قیم آنها موافقت کنند و یا سن استخدام در ادارات و گرفتن گواهینامه رانندگی 18 سال تمام است!!!
