بخشی از مقاله
چکیده
یکی از اساسیترین مهارتهایی که در پایه اول ابتدایی آموخته میشود و از اهمیت ویژهای برخوردار است، مهارتهای زبانآموزی است. حجم بیشتر فعالیتهای کلاس درس و محتوای درسی در پایه اول ابتدایی به آموزش مهارتهای زبانآموزی اختصاص مییابد و ضعف در آموزش نشانهها راه رسیدن به اهداف را دشوارمی سازد. بنابراین با فرایند درس پژوهی و با توجه به اهمیت زبانآموزی، درس فارسی و تدریس نشانهی »ع« برای تدریس انتخاب شد. اهداف بلندمدت و اهداف آموزشی مشخص شد و مطالعه منابع علمی در زمینههای موردنیاز و استفاده از شیوههای مصاحبه، تجربه و مشاهده در نظر گرفته شد.
پس از اجرای آزمایشی توسط همکار همپایه، نقایص موجود در تدریس را شناسایی و با کنار هم قرار دادن اطلاعات بهدستآمده، طرح درس اصلی با الگوی ساختارگرا نوشته شد. بعد از اجرا، به نقد و بررسی پرداخته و فیلم تدریس به افراد صاحبنظر نشان داده شد. پس از بررسی و جمعآوری نظرات، مشخص شد که تدریس توانسته است در جهت تحقق اهداف پیش برود. یافتههای این درس پژوهی نشاندهنده بهبود یادگیری دانشآموزان و همچنین توسعهی حرفهای همکاران بود.
مقدمه
دیر زمانی است که موضوع رشد حرفه ای معلمان به عنوان یک ضرورت اساسی در نظام های آموزشی مطرح شده است. گرایش معلمان به حرفه ای ساختن روش ومنش خود و همچنین در نظرگرفتن خود به عنوان یک یادگیرنده مادام العمر از جمله مهمترین متغیر های تأثیر گذار در اثر بخشی آن ها تلقی شده است
پژوهش بیشترین توان و ظرفیت را برای توانمند سازی ذهن معلم با خود به همراه دارد. پژوهش توان فکر معلم را در عرصه تدریس بهبود می بخشد و زمینه اتخاذ تصمیماتی عمیق تر و دقیق تر توسط وی را در سطح کلاس درس فراهم میسازد. ریچاردسن - 1985 - نشان می دهدکه رفتار معلمان در کلاس درس برگرفته از تجارب آن ها در حین تدریس است و آموزش های دانشگاهی نقش چندانی در رشد وشایستگی های حرفه ای آن ها نداشته است.
در پژوهش معلم با تکیه بررویکرد های مختلف پژوهشی برمشکلات و مسائل موجود بر سر راه طراحی و اجرای تدریس اثر بخش غلبه می کند. معلم میتواند بهترین شیوه تدریس را از طریق درس پژوهی برگزیند و به تعامل با همکاران خود بپردازد. این هم اندیشی ها وهم افزایی ها در سایه این پژوهش مشارکتی جان می گیرد.
تعریف و تبیین مسأله
یکی از اساسی ترین مهارت هایی که در پایه اول ابتدایی آموخته میشود و از اهمیت ویژه ای برخوردار است، مهارت های زبان آموزی است. این مهارت ها عبارتنداز: مهارت گوش دادن، سخن گفتن،خواندن و نوشتن. کودکان در پایه اول ابتدایی باید بیاموزند که چگونه به سخنان دیگران گوش کنند و چگونه سخن بگویند. پس از آموختن این دو مهارت،خواندن و نوشتن را فرا می گیرند و خود را برای مهارت های پیشرفته آماده میکنند.
حجم بیشتر فعالیت های کلاس درس و محتوای درسی در پایه اول ابتدایی به آموزش مهارت های زبان آموزی اختصاص مییابد. بنا براین آموزش نشانه ها در پایه اول ابتدایی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. و ضعف در آموزش آن میتواند راه رسیدن به اهداف را دشوار سازد. درس پژوهی حاضر در مدرسه ی حضرت مسلم دخترانه، که یک مدرسه عادی در ناحیه 2 شیرازاست و موقعیت محلی دارد انجام شد.
با اندکی بررسی مشخصشد که دانشآموزان اغلب مهارت های زبان آموزی را آنگونه که باید فرا نمی گیرند و در نتیجه، این مهارت ها در بیشتر دانشآموزان توسعه نمییابد و از آن جایی که یادگیری بقیه دروس با توسعه ی سواد خواندن ارتباط مستقیم دارد، شاهد ضعف دانشآموزان در دروس دیگر هستیم. به طور مثال خواندن ودرک مسأله در ریاضی،که اغلب منجر به ناتوانی دانش آموز در حل مسأله خواهد شد. همچنین ضعف در نوشتن واملای کلمات میتواند فرآیند پیشرفت تحصیلی دانش آموز را کند سازد.
از بین نشانه های فارسی، با توجه به تجربیات معلمان پایه اول در تدریس برخی نشانه ها،چند گزینه مهم براساس جدول بودجه بندی وتاریخ درس پژوهی انتخاب و برای نظر سنجی آماده شد. فرم نظر سنجی در اختیار تعداد 30 نفر ازهمکاران پایه اول قرار گرفت. در این فرم ازآموزگاران خواسته شده بود نشانه ای را که درتدریس آن بیشترین اشکال را دارند انتخاب کنند.
بررسی نظر سنجی ها حاکی از آن بود که بیشتر معلمان پایه اول در تدریس نشانه ع اشکال دارند از 30 نفر 22 نفر گزینه نشانه ع را انتخاب کرده بودند. همچنین نتیجه ی مشاهدات طی بازدیدها و دوره مدرسی فارسی و داوریهای جشنواره تدریس و داوری جشنواره مهارت های زبان آموزی درسالهای گذشته توسط نگارنده اهمیت تدریس صحیح نشانه را نشان می داد. در نهایت نشانه ع جهت پژوهش انتخاب گردید. موارد مهم مطرح شده برای انتخاب این نشانه در درس علی ومعصومه از دو جهت مورد بحث قرار گرفت. الف: اشکالات آموزش این نشانه از دید معلم. ب: اشکالات دانشآموزان در یادگیری این نشانه.
الف: اشکالات از دید معلم:
· نا آگاهی معلم از این که این نشانه در زبان فارسی چه صدایی دارد.
· بی توجهی به مهارت های اجتماعی ذکر شده در این درس.
· به دلیل این که بسیاری از همکاران نحوه صحیح تدریس این نشانه را نمی دانند. مجبور به تلفظ عربی این نشانه جهت صحیح خواندن و صحیح نوشتن بودند در حالی که این نشانه در زبان فارسی تنها به کمک مصوت ها خوانده میشود و آموزش کلمات آن مربوط به تقویت حافظه ی دیداری است.
ب: اشکالات دانشآموزان
· سردر گمی درخواندن کلماتی که این نشانه را دارد.
· اشکال در املای کلماتی که این نشانه را دارند. مثال کلمه بعد را می نویسند بد و دلیل این اشکالات ضعف در حافظه دیداری است.
· بیتوجهی دانشآموزان به مهارتهای اجتماعی موجود در درس.
این اشکالات بیشتر از آن جا ناشی میشود که همکاران نمی دانند این نشانه را چگونه آموزش دهند که کلمات آن در ذهن دانش آموز نقش بندد. همچنین گاهی وجود تصاویرکتاب که به هدف درک عمیق تر مفاهیم آورده شده نادیده گرفته میشود.
اهمیت وضرورت موضوع
زبان دارای نقش های متعددی است که البتهارزش و اهمیت همه ی آن ها یکسان نیست این نقش ها عبارتند از:
نقش ارتباطی، نقش تکیه گاه اندیشه، نقش عاطفی ونقش هنری. نخستین و اساسی ترین نقش زبان ایجاد ارتباط بین انسان هاست واکثر رسانه های ارتباطی از زبان به عنوان مهمترین ابزار انتقال اطلاعات استفاده میکنند علاوه بر نقش ارتباطی که انسان را با جامعه پیوند می دهد زبان در قبال انسان نقشی درونی و روان شناختی دارد و بیشتر فعالیت های ذهنی ما در قالب زبان شکل می گیرد.
