بخشی از مقاله
چکیده
امروزه با توجه به شرایط محیطی حاضر که بسیار درحال تغییر و تحول است سازمان ها نیاز دارند که خود را در برابر چالشهای موجود مصون نگه دارند و قبل از اینکه دچار مشکل خاصی شوند با برنامه ریزی راهبردی می توانند موفقیت خود را تضمین کنند. در این تحقیق تلاش بر این بوده است که با استفاده از مدل - SWOT - فرصت ها، تهدیدها، قوت ها و ضعف های موجود در زمینه توسعه صادرات از طریق بازارچه مرزی پرویزخان شناسایی و راهبردها و راهکارهای مناسب برای توسعه صادرات از طریق بازارچه طراحی و تدوین شود ،پس از تجزیه و تحلیل مشاهده شد که بازارچه در موقعیت موقعیت - SO - قرار گرفته است و با توجه به این موقعیت استراتژی های مناسب این موقعیت : - - تولید کالاهای صنعتی با کیفیت و مورد نیاز عراق برای صادرات به عراق - - شناخته شدند .این پژوهش از نوع کاربردی و روش تحقیق توصیفی و تحلیلی است . اطلاعات این تحقیق از طریق پرسشنامه و منابع کتابخانه ای بدست آمده و در تحلیل آماری از نرم افزاز spss در سطح اطمینان 0/95 استفاده شده است . نتایج این تحقیق پیشنهادات و راهکارهایی برای مدیران ، برنامه ریزان و سیاستگذارن امر تولید و صادرات می باشد.
مقدمه :
سازمانها باید قبل از وقوع مشکلات اقتصادی که مسائل غیرقابل یش بینی را در سراسر جهان ایجاد می کند بطور مستمر برنامه راهبردی را برای آینده خود تدوین نمایند تا اجباری برای عکس العمل آنی نداشته باشند{17} با تو جه به اینکه تجارت به عنوان موتور رشد و توسعه معرفی شده و کشورهای در حال توسعه برای رسیدن به توسعه لازم است به دنبال حضور جدی تر در تجارت جهانی باشند ، از جمله روشهای حضور در تجارت جهانی گسترش مبادلات منطقه ای بین کشورهاست .
گسترش این مبادلات فواید زیادی برای هر کشور دارد که از جمله آنها میتوان به ایجاد اعتماد و کاهش تشنجات مرزی کشورهای همسایه شده،مشکلی که در بسیاری از کشورهای در حال توسعه وجود دارد و هموراه بخش قابل توجهی از درآمدهای محدود این کشورها صرف تهیه تسلیحات نظامی برای برخوردهای احتمالی با همسایگان میشود .{6} قول و قرار و نظم های نهادی در بین تاجران و طرف های معامله آن ها اغلب بر اساس پیوندهای فرهنگی و اجتماعی شکل گرفته است .
بنابراین نهادهای مبتنی بر فرهنگ قادرند تا ریسک در تجارت را کاهش دهند و و اعتماد و امنیت را فراهم آورند.{16} استان کرمانشاه بویژه بازارچه های مرزی واقع در این استان برای صادرات به کشورهای منطقه فعال و مساعد می باشد. اللخصوص بازارچه مرزی پرویزخان که بزرگترین بازارچه کشور و همچنین دارای بیشترین سهم صادرات از بین موادی صادراتی کشور به عراق می باشد. زیرساختهای موجود در این منطقه و بازارچه در مقایسه با دیگر بازارچه های موجود و فعال در کشور و بسترهای طبیعی موجود می تواند این امکان را به وجود آورد که این بازارچه گشترش بیشتر یابد و در پی آن میزان صادرات از طریق این بازارچه جهش داشته باشد و توان رقابتی با دیگر کشورهای همسایه در امر صادرات به کشور عراق را داشته باشد.
از جمله این موقعیت ها و ویژگی ها : قرار گرفتن در مسیر ترازیتی غرب ، قرار داشتن در کنار بزرگترین پایانه مرزی بین المللی - خسروی - ، قرار داشتن در کنار گمرک خسروی ، وجود فرودگاه بین المللی و مدرن غرب کشور ، قرار داشتن در مسیر راه آهن ایران به عراق، مسطح بودن محیط بازارچه و زمینهای همجوار آن برای توسعه بازارچه ، و..... اما عوامل متعددی اعم از سخت افزاری و نرم افزاری مانع از دستیابی به تمام توان و ظرفیت های موجود جهت بهره گیری از این امکانات می باشد و امکانات نامبرده هدر می روند . و این درحالی است که با با شناسایی این عوامل و فعال نمودن این استعدادها ی بالقوه و بکار گیری استعدادهای موجود می توان به اهداف از قبل طراحی شده در امر ایجاد بازارچه ها رسید . لذا ضروری به نظر می رسد که مطالعه جامع و همه جانبه ای در جهت قوت ها و ضعف ها و تهدیدها و فرصت های موجود برای رونق هر چه بیشتر این بازارچه مرزی انجام گیرد.
حرکت به سمت رشد و دستیابی به توسعه اقتصادی در کشورهای در حال توسعه از جمله کشور ما نیز مستلزم آگاهی از موانع توسعه و شناخت راهکارها و مسیرهای مناسب برای عبور از این موانع و حل این دشواری هاست .از طرف دیگر از جمله استراتژی های توسعه ای که در سال های اخیر مطرح گردیده و برای بسیاری از کشورها از جمله کشورهای جنوب شرقی آسیا زمینه رشد را فراهم نموده است، استراتژی توسعه صادرات می باشد{4} با توجه به همین موضوع در این پژوهش سعی بر این شده است که به منظور افزایش سهم صادرات بازارچه پرویزخان با مطالعه و بررسی جامع نقاط ضعف و قوت و فرصت ها و تهدیدهای موجود در این موضوع ، راهکارها و استراتژی های مناسب در جهت حرکت و دستیابی به اهداف مورد نظر و دست یافتنی ارائه نمائیم. هدف اصلی این پژوهش شناخت موانع و مشکلات بازارچه مرزی پرویزخان و تدوین راهبردهای مناسب جهت توسعه صادرات از بازارچه مرزی پرویزخان می باشد.
پیشینه تحقیق
افتخاری و همکاران در مطالعه ای به ارزیابی اثرات اقتصادی بازارچه های مرزی بازتابهای توسعه مناطق مرزی برای بازارچه شیخ صالح استان کرملنشاه پرداختند. در این تحقیق که با روش توصیفی و تحلیلی و به شیوه توصیفی و تحلیلی و به شیوه کتابخانه ای و میدانی اثرات اقتصادی بازارچه مورد بحث و بررسی قرار گرفت و نتایج حاصل نشان داد که سازماندهی مبادلات غیر رسمی در قالب بازارچه های مرزی دارای نقشی پراهمیت در اقتصاد نواحی مرزی می باشد و باعث بهبود زندگی مرزنشینان ،گشترش بازارهای محلی ،ایجاد اشتغال و امنیت در منطقه می شود{2} دهمرده در مطالعه ای به ضرورت تبدیل بازارچه مرزی به منطقه آزاد پرداخته است .
نتایج این تحقیق نشان می دهد که تاسیس و راه اندازی بازارچه های مرزی آثار مثبت زیادی در زمینه های: اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی مردم منطقه داشته است و بعلاوه راه اندازی این بازارچه ها در مرزهای مشترک با کشورهای همسایه باعث افزایش توان صنعتی منطقه به عنوان یک ضرورت برای تولید کالاهای صنعتی صادراتی مورد نیاز منطقه و کشور های همسایه و بالاخره بکارگیری درآمدهای حاصل از تجارت در امور مربوطه به کشاورزی ، صنعت و خدمات سرمایه گذاری را افزایش اده که این امر خود باعث رشد هر چه بیشتر اقتصاد منطقه و خروج منطقه از انزوا و همچنین جلوگیری مهاجرت به شهرها می شود{5}
ادبیات پژوهش
کشورهایی که دارای سطح بالایی از آزادی در تجارت اند معمولا ثروتمند تر از سایر کشورها هستند، بنا بر این ارتباط مستقیمی بین فقر و تجارت وجود دارد . تجارت میتواند فقر را شناسایی ،نابرابری ها را کاهش و آزادی را به میزان بسیار افزایش دهد{22} ایجاد بازارچه های مرزی اصولا با اهدافی نظیر ایجاد اشتغال و تامین معیشت ساکنان این مناطق، کنترل قاچاق کالا و افزایش امنیت مرزها شکل می گیرند. بنظر می رسد ایجاد اشتغال و درآمد برای مردمان مستقر در نواحی مرزی ،صادرات کالا و محصولات تولید شده در مناطق مرزی به کشورهای همجوار و واردات و تامین کالاهای مورد نیاز معیشتی برای مردم مرزنشین از کشورهای موصوف،ایجاد امنیت اجتماعی در مناطق مرزی ،برقراری روابط حسنهو حسن همجواری با مردم مرزنشیبن کشورها ، ایجاد امنیت پایدار در مرزها ، نشر و صدور ارزش ها و فرهنگ از مهمترین اهداف راه اندازی بازارچه ها باشد.
همچنین کمک به رونق بخشیدن تولید کالاهای صنعتی ، معدنی،کشاورزی و نیز محصولات صنایع دستی استانهای مرزی ،کمک به توسعه صادرات و ایجاد تعادل در تراز بازرگانی خارجی کشور ، کسب درآمد ارزی و کمک به ایجاد تعادل ارزی کشور، جلوگیری از گسترش قاچاق کالا و پیشگیری از مهاجرت مردم مرزنشین ، توسعه صادرات غیر نفتی از دیگر اهداف بازارچه می باشند. در دهه های اخیر در تحقیقات توسعه ای اعم از تحقیقات اقتصادی- اجتماعی ،و اکولوژیک به مناطق مرزی و تاثیرات مرزی توجه بسیاری صورت گرفته است.
این رغبت و علاقه وافر به مناطقی که در امتداد مرزهای همگرایی کشورها قرار گرفته اند بطور مشخص از این تصورات نشات گرفته که این مناطق جغرافیایی ویژه ممکن است موجب ایجاد سازگاری و همسانی اقتصادی در همگرایی بین کشورها گردند{21} در کل اقتصاد مناطق مرزی میتواند نقش اساسی در ترقی و پیشرفت توسعه اقتصادی در نواحی مرزی،بهبود استانداردهای زندگی مردم ، کاهش فقر ، توزیع مناسب درآمد، ایجاد روابط دوستی و آشنایی بیشتر ، تسریع همکاری های بیشتر بین نواحی مرزی داشته باشد.{13} در کشورهای در حال توسعه سطح قابل توجهی از نیاز مردم مرزنشین از طریق مبادلات مرزی تامین میشود.
از این رو برنامه ای کردن چنین مبادلات و جریانهای در نوع خود به توسعه همکاری های متقابل اقتصادی ، گسترش بازارهای مرزی محلی، ایجاد صلح و ثبات در مناطق مرز نشین و بالاخره بهبود امنیت در این مناطق و بهبود زیر ساختها و خدمات مورد نیاز منطقه را به همراه می آورد.{10} اقتصاد نواحی مرزی در واقع شاخص اصلی و اساسی در برقراری ارتباط بین کشورهای همسایه و خانوارها و مردم ساکن نواحی مرزی می باشد{13} ازجمله اهداف منطقه ای بازارچه های مرزی می توان به موارد زیر اشاره نمود: -*کاهش بحران بیکاری آشکار و پنهان منطقه از طریق ایجاد اشتغال سالم در امر مبادله در اشکال خرده فروشی، عمده فروشی ، خدمات جانبی مورد نیاز مناطق مرزی -*تقویت ئ تثبیت اداره و نظارت دولت در جریان تردد کالا از کشورهای همسایه به منطقه و بالاعکس در چارچوب سیاستهای اجرایی -*ساماندهی به مبادلات غیر رسمی رایج در منطقه برای کالاهایی که از کشورهای همجوار وارد می گردد.
-*ارتقائ سطح رفاه فردی ، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی منطقه از طریق تامین درآمدی مشروع و قانونی و فراهم کردن بخشی از نیازهای روزمره ساکنان از طریق مبادلات مرزی مشروع و قانونی
-*کمک به توسعه صادرات و ایجاد تعادل در تراز بازرگانی خارجی کشور
-*کسب درآمد ارزی و کمک به ایجاد تعادل در تراز ارزی کشور -*توسعه و سالم سازی مبادلات مرزی .
-*ایجاد اشتغال و کمک به معیشت مرزنشینان .
-*تثبیت جمعیت در مناطق مرزی و افزایش ضریب امنیت در این مناطق -*جلوگیری از گسترش پدیده قاچاق کالا
-*صادرات کالاها و محصولات تولید شده در مناطق مرزی به کشورهای همجوار و واردات و تامین کالاهای مورد نیاز مرزنشینان -*نشر و صدور ارزش ها و فرهنگ اسلامی-ایرانی به ملل سایر -*ایجاد امنیت اجتماعی در مناطق مرزی
-*برقراری روابط دوستانه و حسن همجواری با مرزنشینان کشورهای همجوار و ایجاد امنیت پایدار در مرزها -*کمک به رونق بخشیدن تولید کالاهای صنعتی، معدنی، کشاورزی همچنین واحدهای تولیدی و نیز صنایع دستی استانهای مرزی -*پیشگیری از مهاجرت مردم مرز نشین و کمک به توسعه روابط سیاسی، فرهنگی و اقتصادی با کشورهای همسایه {9} گسترش بازارهای مرزی محلی ایجاد صلح و ثبات در مناطق مرزنشین و بالاخره بهبود امنیت در این مناطق و بهبود زیرساختها و خدمات مورد نیاز منطقه را به همراه می آورد{10} نواحی مرزی در واقع شاخص اصلی و اساسی در بر قراری ارتباط بین کشورهای همسایه و خانوارها و مردم نواحی مرزی می باشد{13}
×تحلیل SWOT
یکی از تکنیکها و ابزارهای رایج برای تدوین راهبرد، ماتریس سوات است این ماتریس در دهه 1960 توسط آلبرت هامفری معرفی شدهاست.{12} اصطلاح سوات مخفف واژگان قوتها و ضعفهای داخلی کسب وکار و فرصتها و تهدیدات محیط آن است .این ابزار، با ارزیابی نظامند نقاط قوت و ضعف سازمان در کنار فرصتها و تهدیدهای محیطی، بهعنوان یک مزیت مدل خط مشی هاروارد مطرح است . هدف اصلی این مدل، ایجاد تناسب بین سازمان و محیطش است.
