بخشی از مقاله
چکیده
هدف از پژوهش حاضر، تدوین استراتژی شرکت دخانیات ایران بر اساس ماتریس تجزیه تحلیل SWOT بوده است.نتایج بر اساس ماتریس ارزیابی عوامل داخلی - - IFE وعوامل خارجی - - EFE نشان می دهد که عمده ضعف داخلی شرکت در بخش مدیریتی و نقطه قوت آن در بخش سیستم های اطلاعاتی رایانه ای بوده و استفاده از تکنولوژی - فن آوری - روز دنیا به عنوان نقطه فرصت و مسائل سیاسی، دولتی و قانونی موجود در کشور به عنوان تهدید می باشد.
بر اساس ماتریس ارزیابی داخلی - خارجی - IE - ، استراتژی غالب شرکت دخانیات ، استراتژی محافظه کارانه - انطباقی - است. با توجه به نتایج حاصل از اولویت بندی نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدیدهای پیش روی شرکت و بر اساس ماتریس SWOT استراتژی های چهارگانه تهاجمی، تدافعی، رقابتی - اقتضائی - و محافظه کارانه - انطباقی - ، پیشنهاد گردید.
مقدمه و هدف
پیچیدگی روزافزون فعالیتها و محیط شدیداً متغیر و متلاطم جهان امروز مدیران را به آن چنان دشواریهایی مواجه ساخته که کوچکترین غفلت آنها نسبت به مسائل، پیامدهایی غیرقابل جبران به دنبال خواهد داشت. مشاهده ی سازمانهای بسیار موفق که در نتیجهی اتخاذ استراتژی های نسنجیده و بیتوجهی به محیط، موقعیت برجستهی خود را از دست داده و از صحنه ی رقابت بین المللی کنار گذارده شدند، موید این نکته است. سازمانهای دولتی و غیرانتفاعی - و جوامع - برای نشان دادن عکس العمل کارساز در قبال تغییراتی که در محیط های آنها رخ میدهد باید هر روز بیش از پیش محیطهای داخلی و خارجی خود را مورد ارزیابی قرار دهند. باید به دقت مراقب رویداد باشند و در ضمن آنچه را مشاهده می کنند، تفسیر نمایند
در دنیای رقابتی امروز، خلق و پیاده سازی استراتژی های جدید و مبتکرانه، برای بهره گیری از فرصت ها، سخت و دشوار به نظر می رسد. به طور قطع، می توان گفت که هر استراتژی ای برای تمامی سازمان ها مناسب نیست. اگر استراتژی ای برای یک سازمان مطلوب و مؤثر باشد، لزوماً در دیگر سازمان ها مفید نخواهد بود
همواره برنامه ریزی استراتژیک با ارزیابی شرایط محیطی - فرصت ها و تهدیدها - و قابلیت های درونی سازمان - قوت ها و ضعف ها - و با در نظر گرفتن ارزش های سازمانی، استراتژی های مناسبی را تدوین و انتخاب می نماید
رویکردها و تکنیک های بسیاری را می توان برای تحلیل محیط های درونی و برونی سازمان و موارد استراتژیک و در نتیجه تدوین استراتژی به کار برد. در میان آنها، ماتریسSWOT ، که قوت ها، ضعف های سازمان، فرصت ها و تهدیدهای محیطی آن را ارزیابی می کند، متداول تر و مشهورتر است
حال با توجه به مطالب گفته شده بالا مبنی بر اهمیت تدوین راهبردهای مناسب برای شرکت ها و سازمان ها در عرصه صنعت، به منظور بقاء در عرصه رقابتی امروز، این پژوهش در پی شناسایی و تدوین نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدهای پیش روی شرکت دخانیات ایران بوده و بدنبال پاسخگوئی به این سوال است که: استراتژی های شرکت دخانیات ایران، بر اساس مدل SWOT، کدامند؟
مواد و روشها
این پژوهش از نظر هدف، تحقیقی کاربردیٌ است و از نظر روش، توصیفی- تحلیلی - غیر آزمایشی - از گروه پیمایشی و بصورت مقطعی است.جامعه آماری پژوهش شامل کلیه کارشناسان و کارکنان باتجربه شرکت دخانیات ایران در بهار سال 1395 به تعداد 1945 نفر می باشند. روش نمونه گیری در این پژوهش، روش نمونه گیری طبقه ای نسبی بوده، بطوریکه هر یک شرکت های دخانیات در استان های مختلف، تشکیل یک طبقه دادند و پخش پرسشنامه در هر طبقه، بصورت تصادفی بوده است. تعداد گروه نمونه هم با بهره گیری از فرمول کوکران و به تعداد 322 نفر تعیین گردید.
برای تهیه پرسشنامه از پرسشنامه استاندارد فرد آر دیوید استفاده شده است و همچنین برای شناسایی عوامل درونی - قوت و ضعف - و بیرونی - فرصت و تهدید - تاثیرگذار بر شرکت دخانیات ، بر اساس مدل SWOT، ابتدا حدود ده نفر از کارشناسان برجسته و خبره بر شرکت دخانیات ایران در سطح استان مازندران، گیلان، و تهران شناسایی شده و با آنها در خصوص عوامل درونی و بیرونی تاثیرگذار بر شرکت دخانیات ایران مصاحبه گردید. طی روند مصاحبه از آنها خواسته شد، نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدیدهای پیش روی این شرکت بزرگ را از دیدگاه خودشان در قابل یک پرسشنامه باز مطرح نمایند.
بعد از اتمام جلسات مصاحبه و جمع آوری اطلاعات حاصل از دیدگاه های این ده نفر، به تدوین پرسشنامه اولیه بر شرکت دخانیات ایران، بر اساس مدل SWOT و به منظور تعیین استراتژی های چهارگانه تهاجمی، تدافعی، رقابتی و محافظه کارانه، اقدام گردید. بعد از طراحی و تدوین نهایی پرسشنامه که شامل 48 گویه برای نقاط ضعف و قوت که از این بین تنها 10 گویه بعنوان نقاط قوت و 38 گویه بعنوان نقاط ضعف و 31 گویه برای فرصت ها و تهدیدهای پیش رو بوده،که از این بین 19 گویه بعنوان تهدید و 12گویه بعنوان فرصت های پیش روی سازمان، شناخته شده اند که شناسایی ضعف و قدرت و همچنین فرصت یا تهدید بر مبنای تعداد پاسخ های مثبت و منفی و همینطور نسبت پاسخ های مثبت به منفی انجام می-گیرد.
روایی پرسشنامه پژوهش حاضر از نوع روایی صوری بوده که در این رابطه محتوای پرسشنامه ، مورد بررسی متخصصین امر قرار گرفته و پس از تشخیص و اعلام نظر مساعد آنان، منطبق بر مدل و مناسب تشخیص داده شد. برای تعیین پایایی پرسشنامه نیز از یکی از معتبرترین روش ها، یعنی محاسبه آلفای کرونباخ استفاده شد که میزان پایایی هر یک از متغیرهای پژوهش بشرح .1 نقاط قوت و ضعف و .2 فرصت ها و تهدیدات پیش روی شرکت، بر اساس ضریب آلفای کرونباخ، بترتیب 0/85 و 0/87 محاسبه گردید که نشان از پایایی بالای این پرسشنامه بوده است. آلفای کرونباخ کل پرسشنامه نیز 0/85 محاسبه گردید.
تشکیل ماتریس ارزیابی داخلی - خارجی - IE -
تشکیل ماتریس ارزیابی داخلی - خارجی - IE - به منظور تعیین امتیاز و امتیاز تعدیل شده گویه ها به منظور تعیین استراتژی غالب در شرکت دخانیات ایران، می باشد.بنابراین پس از انتخاب نهایی 10 گویه بعنوان فرصتهای پیش روی شرکت، 10 گویه بعنوان تهدیدهای پیش رو، 10 گویه بعنوان نقاط قوت و 10 گویه بعنوان نقاط ضعف، برای تعیین استراتژی غالب شرکت دخانیات ایران، از ماتریس های ارزیابی عوامل داخلی - خارجی - - IE استفاده شده است.
ماتریس ارزیابی عوامل داخلی - نقاط ضعف و قوت -
با توجه به جدول شماره1 همانطور که ملاحظه میگردد، در گویه های نقاط قوت گویه " تا چه حد نیروی تحصیلکرده، جوان و همچنین نیروی باتجربه و آموزش دیده در واحد های مختلف شرکت وجود دارد؟ " در حیطه مدیریتی، دارای بیشترین میانگین وزنی و در اولویت اول و گویه " تا چه حد سیستم اطلاعاتی دارای یک مدیر یا مقام ارشد اطلاعاتی در ساختار سازمانی می باشد در حیطه اطلاعات رایانه ای، در اولویت آخر نقاط قوت در ماتریس ارزیابی عوامل داخلی قرار دارد.
در بخش نقاط ضعف گویه " تا چه حد بین واحد تحقیق و توسعه و سایر واحد های سازمان، ارتباطی اثر بخش وجود دارد؟" در حیطه تحقیق و توسعه، در اولویت اول و گویه های " تا چه حد در شرکت دخانیات از فرهنگ جانشین پروری استفاده می شود؟
" در حیطه مدیریتی، " تا چه حد در شرکت دخانیات ایران ، مدیریت ارشد دارای ثبات می باشد؟" در حیطه مدیریتی و " تا چه حد شرکت دخانیات در سالهای اخیر برای در اختیار گرفتن سهم بیشتری از بازار موفق عمل کرده است؟" در حیطه بازاریابی، در اولویت آخر نقاط ضعف در ماتریس ارزیابی عوامل داخلی قرار دارد.
جدول شماره -1 ماتریس ارزیابی عوامل داخلی - ضعف ها و قوت های پیش رو -
