بخشی از مقاله
چکیده
عدم اطمینان ناشی ازتغییرات محیطی وکسب سود بیشتر،برنامه ریزی رابه صورت یک ضرورت انکارناپذیردرآورده است. برنامه ریزی استراتژیک شناسایی منظم فرصتها و تهدیدهای مربوط به آینده می باشد.یکی از ابزارهای مشهور و قابل استفاده در برنامه ریزی استراتژیک مدل SWOT میباشد.بهره گیری کامل از SWOT تنها براساس تحلیل کیفی میباشد،در این مقاله قصد داریم با معرفی رویکرد متفاوت نشان دهیم چگونه می توان SWOT را از یک ابزار کاملا کیفی با کمک فرآیند تحلیل شبکه - ANP - به عنوان یکی از تکنیک های تصمیم گیری چند معیاره به ابزاری کمی برای کمک به مدیران در اتخاذ تصمیمیات استراتژیک تبدیل نمود.
کلمات کلیدی :برنامه ریزی استراتژیک , ماتریس ,swot تصمیم گیری چندمعیاره, anp
1مقدمه
تفکر استراتژیک یک فرآیند مداوم است>1@،که هدف آن رفع ابهام و معنا بخشیدن به یک محیط پیچیده است .>2@این فرآیند تجزیه تحلیل موقعیت و همچنین ترکیب خلاقانه نتایج تحلیل در قالب یک برنامه استراتژیک موفقیت آمیز را در بر می گیرد.>3@اولین تفکر استراتژیک - پدر استراتژی - ،فیلسوف چینی به نام "سون تسو" که در 400 سال قبل از میلادی رساله هنر جنگ را نگاشت استراتژی را، فن طرح ریزی،ترکیب و تلفیق عملیات نظامی برای رسیدن به هدف جنگی مشخص تعریف کرد. انقلاب صنعتی در اروپا و اختراع ماشین بخار و سایر پیشرفتهای صنعتی که موجب سرعت جابجایی انسان و کالا گردید مفاهیم جدیدی از استراتژی را توسط آلفرد ماهان و هانس البروک ایجاد نمود.
در اوایل دهه 1960 وزارت دفاع آمریکا تصمیم گرفت تا تجربیات زیادی که از تصمیم گیری های استراتژیک بعد از جنگ جهانی دوم حاصل شده بود را تدوین کند و با این اقدام مبانی برنامه ریزی استراتژیک پایه گذاری شد.>4@ برنامه ریزی استراتژیک مجموعه ای از تئوری ها و چهارچوب هایی است که به همراه ابزارها و تکنیک های تکمیلی برای کمک به مدیران برای تفکر، برنامه ریزی و اقدام استراتژیک طراحی شده اند.
>5@ برنامه ریزی استراتژیک شناسایی منظم فرصت ها و تهدید های مربوط به آینده می باشد.>6@ برنامه ریزی استراتژیک باعث می شود تا سازمان فعالیت هایش را برای برآوردن نیازهای در حال تغییر محیط تطبیق دهد>7@ ، فرآیند برنامه ریزی استراتژیک مشتمل است بر هدف های کلان سازمان و انتخاب گزینه ها و روش های مناسب برای تحقق آنها و تخصیص منابع لازم برای دستیابی به آن اهداف مذکور.>8@ از طرفی استراتژی ابزار بسیار قوی برای مواجهه با شرایط متغییری است که سازمان های امروز را احاطه کرده ولی طراحی آن پیچیده وارائه آن در سازمان هزینه بر و اجرای آن پرخرج است.با این وصف شواهدی وجود دارد که عایدی آن بیش از هزینه های آن است.>9@
2بیان مسئله
بیشتر سازمانها اهمیت برنامه ریزی استراتژیک را برای رشد و سلامتی سازمان هایشان در یک دوره بلند مدت دریافته اند >10@ زیرا برنامه ریزی استراتژیک زمینه مساعد جهت سایر برنامه ریزی ها را فراهم می آورد>4@ برنامه ریزی استراتژیک به مدیران کمک می کند تا خطرات را محاسبه کنند و پیشامدهای احتمالی را گسترش داده فرآیندها ، اهداف و مقاصد سازمان را شناسایی نمایند >6@همچنین برنامه ریزی استراتژیک، جهت، زمینه و بستر لازم را برای تصمیم پیاپی و متوالی ایجاد می کند>6@ و ارتباط و مشارکت را تسهیل می کند ، علائق و ارزش های گوناگون را همگن می سازد و تصمیم گیری منظم و اجرای موفقیت آمیز را ترویج می کند و در نهایت برنامه ریزی استراتژیک شناسایی منظم فرصت ها و تهدیدهای مربوط به آینده می باشد.>6@
از سویی عوامل داخلی و خارجی برای آینده شرکت ها دارای چنان اهمیتی میباشند که به عنوان عوامل استراتژی برای آنها محسوب می شوند. در SWOT، این عوامل به چهار گروه طبقه بندی می شوند که گروه های SWOT نامیده می شوند: قوت ها ،ضعف ها ،فرصت ها وتهدیدها. هدف از بکارگیری SWOT در فرآیند برنامه ریزی استراتژیک اغلب، توسعه و سازگاری یک استراتژی می باشد که بتواند تناسب خوبی میان عوامل داخلی و خارجی ایجاد کند .در واقع SWOT قالبی را برای شناسایی و تدوین استراتژی ها فراهم می کند. اما بهره گیری کامل از SWOT تنها براساس تحلیل کیفی می باشد که در فرآیند برنامه ریزی ایجاد می شود و مبتنی بر قابلیت ها و تخصص افرادی است که این فرآیند را برعهده دارند .
در کل، نتایج حاصل از تحلیل SWOT اغلب با یک لیست کیفی ناکامل از عوامل داخلی و خارجی همراه است. این دلیلی است که چرا گاهی به آن به اصلاح SoWOT نیز می گویند .حال در این مقاله قصد داریم نشان دهیم چگونه می توان SWOT را از یک ابزار کاملا کیفی به ابزاری کمی با کمک فرآیند تحلیل شبکه - ANP - در قالب رویکرد تلفیقی برای کمک به مدیران در اتخاذ تصمیمات استراتژیکی تبدیل نمود.
3تحقیقات صورت گرفته
تحقیقات متعددی با استفاده - یا در قالب - رویکرد تلفیقی در کشورهای مختلف، در زمینه های گوناگون انجام گرفته که در جدول شماره 1 به تعدادی از این تحقیقات به اختصار اشاره شده است.
4 استراتژی
ریشه لغوی استراتژی از لغت یونانی "استرت گوس"یا "استرت گی" ، "Stratos" به معنای "هنر ژنرال ها " اقتباس گردیده است. جک ولش - مدیر جنرال الکتریک - اولین شرکت مجری مطالعات استراتژیک - استراتژی را تلاش برای درک جایگاه واقعی حال و جایگاه موردنظر و مناسب در آینده سازمان - نه آرزوها - تعریف می نماید. زیر بنای استراتژی فعالیت هایی است که شرکت انتخاب می کند تا در آنها برتری یابد. جوهره استراتژی گزینش فعالیت های متفاوت و شکل اجرای آن فعالیت است بگونه ای که منجر به ایجاد موقعیت پایدار و منحصربه فرد- موجد ارزش- شود. استراتژیک فرضیه است که مسیر حرکت شرکت را از جایگاه یا موقعیت بهتر در آینده نشان می دهد . دایره المعارف بریتانیکا : استراتژی را " هنر برنامه ریزی و هدایت عملیات " معرفی کرده و برای تمایز ساختن آن با تاکتیک سه ویژگی "گستردگی بیشتر، دوره زمانی بلندتر و جابجایی انبوه نیروها" را قید می کند . بنیانگذار اصلی استراتژی در قرن 19 "کارل کلائوزویتس " بود که استراتژی را هنر کاربرد نیرو برای دستیابی به اهداف جنگ تعریف نمود . >4@استفاده از مفهوم استراتژی در حیطه سازمان و مدیریت در نیمه دوم قرن بیستم میلادی توسط هنری فایل و پیتر دراکر آغاز شده است .>6@
در اینجا هم با همان منطق ، استراتژی این معنا را بیان می کند که به منظور فراهم آوردن امکان یافتن برتری بر رقبا موسسه روابط خود با محیط را سامان داده و منابع خویش را در جهت هدف به حرکت درآورد ، اما تا به حال درباره این موضوع چنین هم فکری وجود نداشته است ، از سوی دیگر به خاطر توجه و اهمیت دادن استراتژی به روابطین سازمان و محیط ، افزایش نامعلومی به سبب تغییر یافتن مداوم محیط و متنوع شدن وظایف سازمان و پیچیده گشتن دیدگاههای متفاوت نویسندگان درباره این موضوع و همچنین به خاطر علل بسیاری از این قبیل تعریفی که مورد قبول عامه واقع شود هنوز برای این موضوع انجام نگرفته است . علاوه بر این در زمینه اینکه استراتژی روابط بین سازمان و محیطش را تنظیم می کند بین دیدگاهها تفاوتی وجود ندارد . >4@در کل استراتژی ها ابزارهایی هستند که سازمان می تواند بدان وسیله به هدف های بلند مدت خود دست یابند. همانطور که مطرح شد یکی از ابزارهای بسیار رایج در برنامه ریزی استراتژیک ، برای انتخاب استراتژی تجزیه و تحلیل نقاط قوت ، ضعف ، تهدید و فرصت می باشد.
5تجزیه و تحلیل SWOT
- SWOT که مخفف کلمات نقاط قوت ، ضعف ، فرصت ها و تهدیدات است - ابزار کاربردی گسترده تحلیل محیط داخلی و خارجی به منظور کسب موفقیت در پشتیبانی و ارائه روشی سیستماتیک برای موقعیت های تصمیم گیری استراتژیکی به شمار
