بخشی از مقاله
چکیده
امروزه با پیشرفت علوم و تکنولوژی، تولید و مدیریت مواد زاید جامد نیز بسیار دگرگون شده است، تاکنون راهکارههای متفاوتی در کشورهای مختلف جهت ارتقاء کارایی سیستم مدیریت مواد زاید جامد ارائه گردیده و با توجه به اینکه در عصر حاضر مدیریت راهبردی گامی موثر در جهت رسیدن به قله رفیع موفقیت سازمان و نیز تحقق اهداف سازمانی در برنامه های بلند مدت است، با این دیدگاه در این پژوهش از روش SWOT به منظور ارائه برنامه راهبردی مدیریت پسماندهای شهر ایرانشهر در جهت بررسی وضعیت موجود مدیریت پسماند، استفاده شده است.
در حال حاضر شهر ایرانشهر، با جمعیتی بالغ بر 100642 نفر، روزانه بیش از 120 تن پسماند تولیدی دارد که برای این حجم زایدات تولیدی باید تدابیر کارشناسی و مدیریتی مبتنی بر اصول مهندسی اندیشیده شود. مدیریت مواد زاید در شهر ایرانشهر با 6 نقطه قوت داخلی برابر 10 نقطه ضعف داخلی و تعداد 6 فرصت خارجی در برابر 8 تهدید خارجی شناسایی و بررسی شده است. در ماتریس ارزیابی عوامل داخلی - ضعف و قوت - ، جمع نمره های نهایی، 2/20 محاسبه شده که این امر نشان می دهد که مدیریت مواد زاید جامد شهر ایرانشهر از نظر عوامل درونی دارای ضعف است.
همچنین بررسی ماتریس ارزیابی عوامل خارجی - تهدید و فرصت - با مجموع امتیاز 2/57 نشان دهنده آنست که در وضعیت موجود، مدیریت پسماند شهر ایرانشهر می تواند با تقویت فرصت ها در مقابل تهدیدها به خوبی عمل کند. لذا در یک جمع بندی کلی می توان گفت که آستانه ی آسیب پذیری مدیریت مواد زاید شهر ایرانشهر بسیار بالاست و نیازمند ارائه سیاست های مناسب در جهت رفع ضعف ها و تهدیدها با استفاده از نقاط قوت و فرصت ها می باشد.
-1 مقدمه
-1-1 طرح مساله
در سالیان اخیر انسان با استفاده از فن آوری های مختلف، طبیعت را که بستر زیست اوست دگرگون نموده و آن را در جهت رفع نیازهای فزاینده خود به خدمت گرفته است. انسان بدون توجه به عوامل اصلی محیط و حد تحمل آن سبب تخریب بیش از حد محیط گشته و بقا، رشد و سلامت نسل های فعلی و آینده را در معرض خطر قرار داده است. این در حالی است که اگر فعالیت های انسانی در چارچوبی منطقی و بر مبنای اصول علمی و عملی بنا نهاده شود، می تواند از حیات اجتماعی رو به رشد و پویا برخوردار باشد - عبدلی و همکاران، . - 504:1388 بررسی متون فرادستی مرجع از جمله چشم انداز بیست ساله کشور و اصل پنجاهم قانون اساسی با تاکید بر حفاظت محیط زیست بعنوان یک وظیفه عمومی، باعث شده که مدیریت پسماند در کانون توجهات مربوط به توسعه پایدار قرار گیرد - خورزنی، . - 89:1386 موضوع مدیریت پسماندها و یا فراتر از آن مدیریت چرخه مواد، یکی از محورهای اصلی و بسیار مهم توسعه پایدار است و به عنوان یکی از مهمترین دغدغه های جوامع بشری مطرح می باشد - حاتمی نژاد و همکاران، . - 1:1391 مدیریت و مهندسی مواد زاید جامد شهری، یکی از علوم بسیار پیشرفته در کشورهای جهان اول و برخی از کشورهای در حال توسعه محسوب می شود و توجه به کار گیری دانش فنی روز جهان و استفاده از فن آوری های نوین بین المللی در اداره مدیریت شهری یکی از ارکان اصلی تعیین استراتژی ها و سیاست های بهداشتی و زیست محیطی در آن کشور ها می باشد - محرم نژاد و تهرانی، . - 1:1387 بنابراین جمع آوری و دفع پسماندها به طریقی مناسب که بتواند سبب کاهش مستقیم و غیرمستقیم خطرات مربوط به سلامتی مردم و آسیب به فون و فلور و محیط گردد، بسیار حائز اهمیت است.
-2-1 اهمیت و ضرورت
توسعه سریع شهرها و صنایع، مصرف بی رویه منابع و تغییر الگوهای مصرف، باعث بوجود آمدن بحران های عظیمی گردیده است که محیط زیست، بهداشت و سلامتی انسانها، به ویژه شهرنشینان را در معرض خطرهای گوناگون قرار داده است. در کنار مسایل و موضوعات گوناگون شهرهای ایران، خطرات محیط زیستی ناشی از سوء مدیریت پسماندها به عنوان یکی از مشکلات اساسی کشور مطرح می باشد - عمرانی و همکاران، . - 42:1389 شدت و افزایش فعالیت های انسانی، به منزله تولید افزونتر انواع پسماندهای مختلف می باشد که با توجه به کمیت و کیفیت پسماندهای تولیدی در جوامع بشری، مواجهه اصلی با آنها مستلزم استقرار نوعی سیستم مدیریت کارآمد و اثر بخش می باشد.
چنین سیستمی همواره نیازمند اتخاذ جهت گیری های هدفمند بوده که این مهم مستلزم استفاده از روشهایی می باشد که قادر باشند با تحلیل وضع موجود و شناسایی عوامل تاثیرگذار بیرونی و درونی، سطح بهینه حرکت مدیریت را تعین نمایند - پناهنده و نقوی هیبتی، . - 1:1389 با توجه به اینکه فرآیند مدیریت پسماند یک مقوله چند وجهی است و به عواملی همچون تولید زایدات، جمع آوری، حمل و نقل، دفع و بازیافت آن بستگی دارد، بنابراین محدوده مدیریت این مقوله بسیار وسیع و متغیر است، برای چنین سازمانی راهی جز مدیریت راهبردی وجود ندارد.
یکی از مناسبترین فنون برنامهریزی، ماتریس SWOT - تحلیل نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدید - است که امروزه به عنوان ابزاری نوین برای تحلیل عملکردها و وضعیت شکافها، مورد استفاده قرار میگیرد - عابدین زاده و همکاران، . - 93:1390 جهت رسیدن به نقطه ای قابل قبول در این عرصه، ابتدا باید عوامل داخلی و خارجی تاثیرگذار بر عملکرد سیستم مدیرت پسماند اعم از چالش ها و عوامل کند کننده و همچنین پتانسیل های شتاب دهنده و فرصت ها را مورد بررسی قرار داد و سپس به تدوین استراتژی های بهینه اقدام کرد - ملکی و همکاران، . - 350:1386 لذا با توجه به اهمیت موضوع کار مدیریت اجرایی پسماند، در این مقاله سعی می گردد با استفاده از روش های علمی یک الگوی مدیریتی برای بررسی کلیه عوامل دخیل جهت دستیابی به اهدافی که قانون برای مدیریت اجرایی پسماند تعیین کرده است معرفی گردد.
-3-1 اهداف تحقیق
با توجه به اینکه مدیریت اصولی شهری در توسعه پایدار شهرها نقش اساسی دارد و مدیریت مواد زاید شهری با توجه به اثرات اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی آن، بخش مهمی از مدیریت شهری را تشکیل می دهد، اهداف کلی ما از این تحقیق به صورت زیر است:
1. مطالعه وضع موجود مدیریت مواد زاید در شهر ایرانشهر و بررسی مشکلات مربوط به آن
2. بررسی و شناسایی عوامل داخلی و خارجی موثر بر مدیریت مواد زاید در شهر ایرانشهر
3. ارائه استراتژی های بهینه سیستم مدیریت مواد زاید شهر ایرانشهر
-4-1 روش تحقیق
پژوهش حاضر از نوع تحقیقات تحلیلی-توصیفی است و برای انجام آن از روش ترکیبی - روش های کتابخانه ای و اسنادی، تحلیلی و توصیقی - استفاده شده است، که با توجه به اطلاعات به دست آمده وضعیت مدیریت مواد زاید در شهر مورد نظر مورد بررسی قرار گرفت. در این تحقیق، ابتدا به بررسی و شناسایی عوامل محیطی شامل محیط داخلی و محیط خارجی مدیریت پسماند شهر ایرانشهر پرداخته شد.
