بخشی از مقاله
چکیده:
محیط های کاری در سازمانهای امروزه نیازمند آن است که ویژگی های اخلاق حرفه ای3 در آن روشن و تعریف شده باشد تا بر اساس یک چهارچوب مشخص برای ارتقاء سلامت محیط کاری تلاش نمود. حمل و نقل بین المللی که وظیفه جابجای مسافر و بار را به کشورهای دیگر به عهده دارد از مشاغل حساس و با اهمیتی است که بایستی محدوده آن در تمام حوزه های کاری بالاخص حوزه اخلاق حرفه ای مشخص باشد. بخشنامه ها و آئین نامه های موجود به علت عدم جامع نگری در حرفه حمل و نقل بین المللی، توان پوشش تمام نیازهای اخلاق حرفه ای ذینفعان این حرفه را ندارند.
هدف اصلی این مقاله آن است که در کنار مرور آموزه های اخلاقی در سازمانها، پیشنهاد الگویی اخلاقی می باشد تا با لحاظ نمودن تمام جوانب و کاستی های این حرفه، مبنا و شروعی برای تدوین منشور اخلاقی برای فعالان حمل و نقل بین المللی کشورمان باشد تا در این رهگذر، نمایندگان ایران در سفرهای تجاری خود سفیران واقعی فرهنگ مذهبی وملی این سرزمین کُهن باشند. اطلاعات گردآوری شده در این پژوهش به صورت مطالعه اسنادی و کتابخانهای می باشد.
نتایج تحقیق نیز بیانگر آن است که منشور اخلاقی در حرفه حمل و نقل بین المللی می تواند عاملی برای جلوگبری از اعمال سلیقه های شخصی در خارج از مرزهای کشورمان باشد و تاثیر مطلوبی در سلامت محیط کاری و ایجاد اعتماد و اطمینان در طرفهای خارجی این حوزه خواهد داشت.
-1 مقدمه:
امروزه در هر سازمانی، اخلاق حرفه ای به علت تعدد سلیقه ها که ناشی از اخلاق شخصی و فرهنگ حاکم بر محیط خانوادگی و جامعه می باشد متفاوت از دیگری بوده و مرتفع کننده نیازهای سازمانی نمی باشد به همین علت است که ضرورت و اهمیت معیاری واحد برای یکپارچه کردن تمام سلیقه ها و تامین کننده نیاز تمام ذینفعان باشد احساس می شود. اینجاست که "سازمان ها برای نهادینه کردن اخلاقیات در اعضای سازمانی خود، به تکنیک ها و ابزارهای متعدد و متنوعی متوسل می شوند. یکی از آنها تدوین منشور اخلاقی است." - الوانی، - 1386 عدم وجود مدلهای و اصول مدون اخلاقی و ارزشی موجب می شود تا هر فردی در سازمان بر اساس احساس وجدانی خود دست به عملی بزند که شاید از دیدگاه فردی از بهترین باشد اما از نظر جامعه و سازمان و مصالح کلی نظام خوشایند و مطلوب نباشد . به همین علت نیز این ضرورت در حرفه حمل و نقل بین الملل به وضوع ملوس می باشد که لازمه آن تدوین منشوری اخلاقی می باشد که تمام ارزشهای اخلاقی مورد قبول جامعه جهانی با لحاظ نمودن ارزشهای مذهبی و ملی را در بر داشته باشد.
هدف اصلی این مقاله آن است که در کنار مرور آموزه های اخلاقی در سازمانها، پیشنهاد الگویی اخلاقی می باشد تا با لحاظ نمودن تمام جوانب و کاستی های این حرفه و به تناسب شرایط و اقتضائات و با رعایت اصول معنوی و ارزشهای که بر رفتار شخص یا گروه حاکم است مبنی بر اینکه درست چیست و نادرست کدام است، مبنا و شروعی برای تدوین منشور اخلاقی حرفه حمل و نقل بین المللی کشورمان باشد تا در این رهگذر، نمایندگان ایران در سفرهای تجاری خود سفیران واقعی فرهنگ مذهبی وملی این سرزمین کُهن باشند.
-2 ادبیات موضوع و پیشینه تحقیق:
واژه "اخلاق" از نظر لغوی جمعخُلْق""به معنای خوی، طبع، سجیه و عادت است، اعمّ از این که آن عادت نیکو باشد یا زشت و بد.برای علم اخلاق نیز تعریف های متعدّدی بیان شده است و از جمله آن تعریفی است که مرحوم نراقی نموده است: وی در جامع السعادات می گوید: "علم اخلاق دانش صفات - ملکات - مهلکه و منجیه و چگونگی موصوف شدن و متخلق گردیدن به صفات نجاتبخش و رهایی از صفات هلاک کننده است.
فلاسفه، الهیون و منتقدان اجتماعی در تعریف اخلاق به طور عام گفته اند اخلاق یعنی شناخت صحیح از ناصحیح، واقعیت این است که تشخیص درست از غلط همیشه ساده نیست. بسیاری از دانشمندان علم اخلاق ادعا می کنند که باتوجه به اصول اخلاقی در مقام عمل، همیشه یک راهکار درست مطلق وجود دارد و برخی دیگر معتقد ند که راهکار درست به موقعیت و شرایط بستگی دارد و تشخیص این که کدام راهکار درست است، درنهایت به عهده خود فرد است. سؤالی که از هزاران سال پیش ذهن متفکران را به خود مشغول داشته است این است که سرچشمه اخلاقیات از کجاست. فیلسوف یونانی، تراسیماکوس1 می گوید اخلاق چیزی است که از جانب قوی بر ضعیف تحمیل می شود. هابز2 اخلاق را عاملی تعریف می کند که به فرمانروا حق فرمانروایی مطاع بودن را اعطا می کند
روسو و هیوم3 ریشه های اخلاق را در احساسات بشری می بینند وکانت4 اخلاق را از کلیه تمایلات و احساسات بشری مستقل می پندارد و آن را ناشی از برهان و عقل می داند. مارکس و انگلس5 اخلاق را با ترتیبات اقتصادی انسان ها مطابقت می دهند. شباهت زیادی بین نظرات مارکس و نظر تراسیماکوس مشاهده می شود، چه از نظر او هم معیارهای اخلاقی به نحوی تعیین می شوند که با منافع طبقه حاکم هماهنگ باشند و لذا شاید بتوان تراسیماکوس را به عنوان پیشرو مارکس در این موضوع قلمداد کرد. داروین6، تکامل را به اخلاقیات نیز تعمیم می دهد و تکامل تدریجی اصول اخلاقی را با تکامل موجودات هماهنگ می داند. نتیجه اصول اخلاقی را حاصل کار توده های مردم معمومی می پندارد و آن را نیز تحت تاثیر ترس می داند تا امید.
بیمی که از دور افتاده از انبو جمیعت ناشی می شود - ضرورت همرنگی با جماعت - . به نظر نیچه اخلاق عامل محدودکننده روح استقلال طلب بشری است و به وسیله اخلاق است که روح عصیانگر محدود شده، به سطح خویش برگردانده می شود. این جستجوی طولانی برای یافتن ریشه های اصول اخلاقی در بلندی تاریخ همچنان ادامه داشته است و هنوز هم جا دارد تا از زوایای جدید مورد توجه قرار گیرد. آنچه در تمام این نظریات اشتراک دارد وجود اصول اخلاقی در جوامع مختلف با جهان بینی ها و نگرش های گوناگون است. در بسیاری از اصول اخلاقی جوامع گوناگون مشابهت هایی مشاده می شود مانند مذموم بودن قتل، سرقت و خیانت در امانت. موارد فراوانی نیز وجود دارد که مختص جامعه و فرهنگ خاصی هستند و در سایر جوامع به عنوان رفتار غیراخلاقی محسوب نمی شوند.
اخلاق حرفه ای: به مسائل اخلاقی که از دانشی که در حرفه های مختلف به وجود می آید، می پردازد و به مجموعه ای از اصول و استانداردهای سلوک بشری است که رفتار افراد و گروهها را تعیین می کند در حقیقت، اخلاق حرفه ای، یک فرایند تفکر عقلانی است که هدف آن محقق کردن این امر است که در سازمان چه ارزش هایی را چه موقع باید حفظ و اشاعه نمود.
در تعریفی دیگر: یکی از شعبههای دانش اخلاقی است که میکوشد به مسائل و ارزشهای اخلاقی حرفههای گوناگون پاسخ داده و برای آن قواعد، ضوابط و اصول خاصی در محیط حرفهای متصور میگردد به عبارت دیگر وجدان و فطرت خویش در انجام کار حرفهای رعایت کنند بدون آنکه الزام خارجی داشته باشند یا در صورت تخلف به مجازاتهای قانون دچار شوند
به نظر می رسد پیشینه اخلاق حرفه ای برای اولین بار به طور رسمی به نظرات سقراط1، افلاطون 2، و ارسطو3 در قرون چهارم و پنجم قبل از میلاد در باب اخلاقیات اشاره کرد. این متفکران یونانی علم اخلاق را در کنار علم پزشکی فرا گرفته بودند و آن را به عنوان "هنر زیستن" و "مراقبت و مواظبت از نفس" توصیف می نمودند. اما ازهمه فلاسفه آن دوران، بقراط که او را پدر علم طب نیز نامیده اند، سوگندنامه ای معروف خود را را تنظیم و مبانی اخلاقی با طبابت عجین و با نام سوگند بقراط جاودانه ساخت که هنوز هم در بسیاری از کشورهای جهان به عنوان تعهد نامه پزشکان هنگام پایان دوره تحصیلی قرائت و گاه بر دیوار مطب آنان نصب می شود. بعد از رشد جوامع بشری و نیاز این جوامع به مبنای واحد در اخلاق، تدوین و رعایت مبانی اخلاق حرفه ای به عنوان اصلی مهم سرلوحه در جوامع کاری می باشد.
منشور اخلاقی: شامل مجموعه ارزش هایی است که نسبت به دیگر ارزش ها برای سازمان دارای اولویت بیش تری بوده و باید از سوی کارکنان و مدیران پیروی شوند؛ ارزش هایی چون صداقت، درستی، عمل به وعده، وفاداری، احترام، استقلال، حفظ اسرار، متانت، ادب، مدارا، ایمان و اعتقاد، پاسخگویی، کمال جویی، دلسوزی، ملاحظه دیگران را کردن، کمک، تقسیم منافع، مهربانی، عدالت و انصاف، بی طرفی، ثبات رأی، پایبندی به قانون، خدمت به اجتماع و ... در تعریف دیگری می خوانیم :منشور اخلاقی بیانیه ای حاوی خط مشی ها , اصول و مقررات است که رفتارها را هدایت مینماید.
منشور اخلاقی سازمان : منشور اخلاقی سازمان متضمن مسئولیتهای اخلاقی سازمان یا موسسه در قبال حقوق عناصر محیط داخلی و خارجی موسسه است. منشور همانگونه که از معنای لغوی آن پیداست، چند وجهی است و هر وجه آن بیانگر خطمشی اخلاقی مؤسسه در قبال یکی از گزارههای ذینفع در محیط آن است. خطمشی اخلاقی شرکت یا مؤسسه در قبال مشتریان، خطمشی اخلاقی شرکت در قبال رقیبان، سهامداران، تأمین کنندگان، شهروندان ، محیط زیست. برخی از سازمانهای اخلاقی، بجای تدوین منشور چند وجهی اخلاقی فقط به بیان تضمینی چند شعار کلی اکتفا میکنند.
