بخشی از مقاله
چکیده
کشور ایران به دلیل ویژگی های اقلیمی و قرار گیری بر روی کمربند آلپ-هیمالیا از جمله آسیب پذیر ترین نقاط جهان محسوب می شود.با رشد و توسعه جوامع شهری و افزایش میزان شهرنشینی در جهان از یک سو و افزایش وقوع مخاطرات و بلایای طبیعی و انسان ساخت از سوی دیگر لزوم رشد و ارتقای میزان تاب آوری شهرها در برابر بلایا امری کاملا ضروری می باشد.با رعایت اصول اساسی تاب آوری شهری،شهر تاب آور امکان بازگشت به مرحله قبل از وقوع بلایا را داراست.با رعایت اصول تاب آوری شهری انتظار می رود کلیه خسارات انسانی،اقتصادی و محیط زیستی ناشی از بلایا به حداقل کاهش یابد. این مقاله که مطالعه مروری با استفاده از منابع اینترنتی و کتایخانه ای می باشد، با استفاده از آخرین مطالب موجود در زمینه تاب آوری شهری در سال های اخیر - - 2017-2010 تهیه گردیده است و سعی دارد، تا ااین مفهوم را مورد بررسی قرار دهد.
کلمات کلیدی: تاب آوری، مدیریت بحران، مدیریت شهری
- 1 مقدمه
کشور ایران به دلیل ویژگی های اقلیمی و زمین شناختی و قرارگیری آن بر روی کمربند آلپ-هیمالیا از جمله آسیب پذیرترین نقاط جهان محسوب می شود.کشور ایران جزء ده کشور بلاخیز جهان بوده و در قاره آسیا چهارمین کشور بلاخیز محسوب می شود.در حدود نیمی تز جمعیت جهان در مناطق شهری زندگی می کنند.شهرها معرف سیستم های پیچیده ای از خدمات به هم پیوسته می باشند و با مسائل گوناگونی در زمینه خطرپذیری و افزایش ریسک بلایا روبرو هستند - ,1 . - 2امروزه خسارت ها و اسیب های فراوان ناشی بلایا و بحران های مختلف به محیط بخصوص مناطق شهری موجب شده است که مفهوم تاب آوری شهری جهت کاهش خسارات به عرصه مهمی در زمینه مدیریت بحران تبدیل شود.
به عنوان یک رهیافت اساسی بایستی سیاست هایی را برای بحث و پرداختن به این مفهوم اتخاذ نمود تا جوامع شهری در برابر بلایا تاب آور گردند - . - 3به دلیل قرارگیری عمده کلان شهرها در پهنه خطر پذیری بالای زلزله و عدم رعایت اصول ایمنی در زمان ساخت و ساز و انجام ساخت و سازهای گوناگون در حریم گسل ها و مناطق با ناپایداری های زمین شناختی و عدم وجود برنامه،تجهیزات و نیروی انسانی کافی و آموزش دیده در مرحله پاسخ به بلایا و بحران ها و همچنین وجود بافت ها و مناطق فرسوده متعدد در کشور ایران بررسی و مطالعه شاخص ها و عوامل موثر بر تاب آوری شهری بسیار حیاتی و حاِز اهمیت می باشد لذا در مطالعه حاضر به بررسی مفهوم تاب آوری شهری و عوامل موثر بر آن پرداخته شده است.
-2روش تحقیق
این مطالعه مروری با استفاده از کلمات کلیدی مدیریت بحران، تاب آوری، مدیریت شهری و مقالات منتشر شده در بازه زمانی 2010تا 2017 در پایگاه های علمی PubMed،Google Scholar،SID استخراج و مقالات مرتبط با مفهوم تاب آوری شهری مورد ارزیابی کیفی قرار گرفتند و مفهوم تاب آوری شهری و شاخص های موثر بر آن بیان شده است.واژه تاب آوری ریشه در لغت Resilio داشته و به معنی بازگشت به شرایط قبل از حادثه می باشد.جامعه تاب آور جامعه ای است که از طریق مدیریت کاهش ریسک در برابر خطرات و حوادث گوناگون به گونه ای عمل نماید که از وقوع بلایا و بحران های مختلف ناشی از این خطرات و حوادث جلوگیری گردد.به طور کلی جامعه به گونه ای بایستی عمل نماید که تمام فازهای مدیریت بحران را تحت پوشش خود قرار دهد.شهر تاب آور شهری است که در آن بلایا به حداقل ممکن خود رسیده اند.مردم در خانه هایی با زیر ساخت هایی که از قوانین و استانداردهای ساختمانی معقول تبعیت می کنند زندگی می کنند.
مسوولین و سیاست مدارانی پاسخگو که دغدغه شهرنشینی پایدار دارند و بر رعایت اصول شهرسازی ایمن و تامین منابع جهت توسعه ظرفیت های مدیریتی در مواقع بلایا و بحران تاکید می کنند بر این شهر مدیرت می کنند.در این شهر تدابیر لازم برای پیش بینی و کاهش اثرات ناشی از بلایای طبیعی و انسان ساخت به کار گرفته شده است و فن آوری های لازم در زمینه هشدار و نظارت سریع،ایمنی زیر ساخت ها،اموال عمومی و ساختمان ها،میراث فرهنگی و اقتصادی،محیط زیست اتخاذ شده است و زیان های جسمانی،روانی،اجتماعی ناشی از حوادث آب و هوایی و زمین ساخت و دیگر مخاطرات به حداقل رسیده است - . - 4درک مفهوم مدیریت ریسک و رعایت اصول تاب آوری شهری صورت گرفته است.در سند بالا دستی هیوگو - -2015 - 2005 بر تاب آور سازی ملت و جوامع در برابر حوادث و بلایا تاکید شده است.اولویت های اساسی این سند عبارتند از:
چهارمین همایش ملی مصالح ساختمانی و فناوری های نوین در عمران ، معماری و شهرسازی
- 1ایجاد ظرفیت نهادی:مطمین شوید که کاهش خطر پذیری بلایا اولویتی ملی و محلی با چارچوب اجرایی قدرتمند است.
- 2ریسک های احتمالی خود را بشناسید.شناسایی،ارزیابی و نظارت بر خطر پذیری بلایا و تقویت سیستم هشدار سریع و زود هنگام.
- 3ایجاد درک و آکاهی:استفاده از دانش،نوآوری،آموزش و پرورش برای ایجاد فرهنگ ایمنی و نوآوری در تمامی سطوح
- 4خطرپذیری را کاهش دهید.عوامل اساسی خطر آفرین را از طریق برنامه ریزی کاربری اراضی،اقدامات و تدابیر محیط زیستی،اقتصادی و اجتماعی کاهش دهید.
- 5آماده شوید و مهیای عمل باشید.ایجاد آمادگی برای واکنش پذیری موثر در تمامی سطوح - . - 6 ,5
خطر غفلت از کاهش خطر پذیری می تواند منجر به وخامت جدی در اقتصاد و اکوسیستم شهری و از دست رفتن اعتماد مردم و سرمایه گذاران گردد.مدیریت جامع خطرپذیری بلایا و بحران ها و ایجاد تاب آوری شهری بایستی با نگاه به نیازهای ذی نفعان و رعایت اولویت ها صورت پذیرد.به طور کلی رعایت اصول ده گانه ذیل در ایجاد تاب آوری شهری موثر می باشد:
- 1ایجاد نظم و هماهنگی شهری:بایستی به این اطمینان رسید که هر کدام از دستگاه ها نقش و وظایف خود را به خوبی درک نموده اند.
- 2اختصاص بودجه :ایجاد مشوق های لازم جهت سرمایه گذاری در طرح های کاهش آسیب پذیری و افزایش مقاومت شهری
- 3سرمایه گذاری در زمینه حفظ و نگهداری زیر ساخت ها و تلاش در جهت ارتقای آن ها
- 4کاربرد و اجرای مقررات ساختمانی واقع بینانه و اصول کاربری اراضی
- 5حصول اطمینان از تنظیم برنامه های آموزشی
- 6حفاظت از زیست بوم ها و سپرهای طبیعی شهری در برابر بلایا و بحران ها
- 7نصب سیستم های هشدار سریع و ظرفیت های مدیریت سوانح
- 8بازسازی جامعه بعد از هر بلا بر اساس نیازهای جمعیت آسیب دبده
- 9نگهداری به روز اطلاعات شهری در خصوص مخاطرات و آسیب پذیری ها
- 10ارزیابی ایمنی تمامی سازمان ها و نهادها و پایش سطوح ایمنی آنها
