بخشی از مقاله
چکیده
طبق تعریف سازمان بهزیستی کشور، زن سرپرست خانوار زنی است که عهدهدار تأمین معاش مادی و معنوی خود و اعضای خانوار خویش است.واژه ی بی سرپرستی به فقدان مراقب و یا حامی مؤثر جهت نگهداری فرد گفته می شود و بد سرپرستی نیز به هرگونه آزار و اذیت جسمی، روانی، اهمال و غفلت که از طرف مراقبین و افراد مؤثری که وظیفه ی نگهداری و مراقبت از فرد را بر عهده دارند اطلاق نمود. عوامل متعددی بر بروز بی سرپرستی و بد سرپرستی مؤثر است که از جمله می توان به فوت یا از دست دادن اعضای خانواده، طلاق، وابستگی به مواد اعتیادآور، رها شدن، بروز سوانح طبیعی مانند سیل، زلزله، مهاجرت و جنگ، حمایت های اجتماعی و قانونی ضعیف از جمله این عوامل محسوب می گردد.
بی سرپرستی و بد سرپرستی بر زنان و کودکان پیامدهای مختلفی دارد و آنها را در معرض مشکلات فراوانی قرار می دهد. فقدان یک فرد مؤثر در زندگی باعث می شود تا افراد از وجود تکیه گاه محکم محروم شده و پیامد آن به شکل بروز مشکلات عصبی و روانی، از دست دادن اعتماد به نفس و کارکرد اجتماعی و بروز مشکلات جسمی نمایان شود. زنان سرپرست خانواده احساس میکنند با نگرش منفی مردان و زنان جامعه روبرو هستند، که این مسأله به اثرات مخرب نگرشهای منفی اجتماعی نسبت به زنان سرپرست خانواده اشاره دارد.همچنین آنان در تمامی زمینهها حمایتهای اجتماعی کمتری دریافت میکنند.
مقدمه :
زنان از جمله اقشار آسیب پذیر در جامعه هستند که در این میان زنان سرپرست خانوار بیش از سایر زنان در معرض آسیب های اجتماعی قرار می گیرند.زنان سرپرست خانوار زنانی هستند که به دلایل متعدد از جمله فوت همسر، متارکه، طلاق، از کارافتاد گی،سرپرستی خانواده را به عهده گرفته اند.آنها علاوه بر نقش مادری، وظیفه سنگین پدری را نیز عهده دار شدند. پدیدهای بهنام زن سرپرست خانوار، یک واقعیت اجتماعی است که امروزه در سراسر جهان وجود داشته و به دلایل گوناگون پدید میآید. این گروه اجتماعی برای امرار معاش و فعالیت اجتماعی و اقتصادی خود به امنیت اجتماعی نیاز جدی دارد نانز سرپرست خانوار مقوله است که در چهارچوب رفاه خانواده امر مهمی تلقی می شود و حقیقتاً زن و خانواده دو مقوله غیر قابل تفکیک از یکدیگرند.
واقعیات موجود در جامعه نشان از آن دارد که علی رغم اعلامیه ها و بیانیه ها و تاسیس نهادها و سازمان های بین المللی مختلف در تحقق حقوق زن، مسئولیت و هزینه ها ی قابل توجه و طاقت فرسای تامین معاش خانواده که بر عهده این قشر آسیب پذیر اجتماعی می باشد در بسیاری از موارد سخت و یا حتی غیر ممکن است و در صورت تحقق نیز زندگی سرشار از سختی ها و محنت ها را متحمل این مادران پدر نما می کند. در این میان زنان سرپرست خانوار دارای مسئولیت سنگین اقتصادی و اجتماعی در خانواده هستند.
آنان هم مادران فرزندان خود هستند و هم پدران آنان. اصطلاح زنان سرپرست خانوار به زنانی اطلاق میشود که مسئولیت تامین معاش زندگی یا اداره امور خود و یا خانواده خود را بطور دائم یا موقت عهده دار هستند. زنان سرپرست خانوار از جمله گروهای آسیب پذیر اجتماعی هستند که گاه عواملی چون طلاق ، فوت یا اعتیاد همسر، از کار افتادگی و رها شدن توسط مردان موجب آسیب پذیر شدن این طیف وسیع در جامعه می شود.
زن سرپرست خانوار کیست؟
عنوان سرپرست خانوار به یکی از اعضای خانوار که در خانواده با این مسئولیت شناخته می شود اطلاق می شود. طبق تعریف سازمان بهزیستی کشور، زن سرپرست خانوار زنی است که عهدهدار تأمین معاش مادی و معنوی خود و اعضای خانوار خویش است. زنان مطلقه، زنان بیوه و زنانی که شوهرانشان مهاجرت کرده یا اطلاعی از آنان در دست نیست، بهعنوان زن سرپرست خانوار شناخته میشوند. به عبارتی زن سرپرست خانوار زنی است که بدون حضور منظم یا حمایت یک مرد بزرگسال، سرپرستی خود یا یک خانواده را برعهدهدارد.
درصورتی که اعضای خانوار قادر به تعیین سرپرست خود نباشند، مسن ترین عضو خانوار به عنوان سرپرست خانوارشناخته می شود. معمولاً در خانواده، پدر سرپرست خانوار است و در صورت نبود پدر - فوت،طلاق و... - مادر سرپرست خانوار محسوب می شود. درگذشته خانواده هایی که با سرپرستی زنان اداره می شد در جامعه به خانواده "بی سرپرست" شهرت داشتند. متأسفانه هنوز هم در برخی موارد از این ادبیات نادرست استفاده می شود.
زنان بیوه ، زنان مطلقه - اعم از زنانی که پس ازطلاق به تنهایی زندگی می کنند و یا به خانه پدری بازگشته ولی خود امرار معاش می کنند - ، همسران مردان معتاد ، همسران مردان زندانی، همسران مردان بیکار ، همسران مردان مهاجر ، همسران مردانی که در نظام وظیفه مشغول خدمت هستند، زنان خودسرپرست - زنان سالمند تنها - ، دختران خودسرپرست - دختران بی سرپرستی که هرگز ازدواج نکرده اند - ، همسران مردان ازکارافتاده و سالمند در گروه زنان سرپرست خانوار تعریف می شوند.
بیان مسئله :
پدیدهای بهنام زن سرپرست خانوار، یک واقعیت اجتماعی است که امروزه در سراسر جهان وجود داشته و به دلایل گوناگون پدید میآید. این گروه اجتماعی برای امرار معاش و فعالیت اجتماعی و اقتصادی خود به امنیت اجتماعی نیاز جدی دارد. زنان سرپرست خانوار از جمله گروه های آسیب پذیری هستند که گاه عواملی چون طلاق، فوت، اعتیاد همسر، از کارافتادگی همسر و رها شدن توسط مردان مهاجریابی مبالات، موجب آسیب پذیری این طیف وسیع از جامعه، می شود.
زنانی که به دلایل مختلف همسرشان را از دست می دهند و یا از همسرشان جدا می شوند به یکباره با جهان دیگری روبرو می شوند. دنیایی که بسیاری از مختصات نآ ناآشنا است. دشواریهائی که این زنان تاب می آورند عمدتاً به دغدغه های معیشتی عاطفی، وسواس های فکری، حاشیه های ناخواسته از برخورد نامناسب اطرافیان و... مربوط می شود. در هر حال این گروه از زنان به عنوان زنان مطلقه یا بیوه در جامعه شناخته می شوند.که با مسائل، مشکلات وموانع زیادی در زندگی مواجهند.
مهمترین چالش زن درنبود مرد در تقسیم برنامه های زندگی و مدیریت خانه است که چتر حمایتی و عاطفی برای زن رنگ می بازد و زن برای رتق و فتق امور، تأمین مخارج زندگی و مراقبت از فرزندان دچار استرس و تعارض می شود که این امر، سلامت جسم و روان او را در معرض خطر قرار می دهد بار سنگین مسئولیت ها و حضور طولانی مدت در محل کار یا رسیدگی به امور فرزندان فرصت تفریح و حضور در محافل دوستان و حلقه ارتباطات اجتماعی را برای زن سرپرست خانوار کمرنگ می کند و به همین دلیل فرد احساس تنهایی کرده و با کاهش عزت نفس، مستعد روی آوری به انواع آسیب ها خواهد بود زنان سرپرست خانوار یا خود سرپرست با مصائب، مشکلات و موانع بسیاری در زندگی روبرو هستند که درکنار مشکلات و مسائل شهرهای بزرگ، آسیب های جبران ناپذیری را بر آنها و جامعه وارد می سازد.
