بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر، تعیین اثربخشی آموزش راهبردهای تنظیم شناختی-هیجان بر میزان سازگاری زنان سرپرست خانوار می باشد.
روش پژوهش حاضر از نوع مطالعه آزمایشی با طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل است. نمونه شامل 30 نفر از زنان سرپرست خانوار تحت حمایت کمیته امداد امام - ره - شهر تهران می باشد. که به صورت تصادفی در گروه های آزمایش و کنترل جایگزین شدند. آموزش مهارتهای تنظیم شناختی-هیجان برای گروه آزمایش انجام گرفت. ابزار پژوهش، پرسشنامه سازگاری بل - 1961 - است.
یافته ها : نتایج نشان داد آموزش تنظیم شناختی هیجان بر بهبود سازگاری کل زنان به طور معنی داری موثر بوده است، همچنین بین ابعاد مختلف آن شامل سازگاری خانوادگی، هیجانی، اجتماعی تفاوت معناداری وجود دارد.
نتایج نشان داد که بین دو بعد سازگاری شغلی و جسمی تفاوت معناداری وجود ندارد. تیجهگیری: با توجه به اثربخشی تنظیم شناختیهیجان بر متغیر سازگاری زنان، این روش آموزشی از اهمیت ویژه ای برای مشاوران و درمانگران در جهت ارتقای سلامت و سازگاری زنان برخوردار است.
مقدمه
سازگاری مفهومی عام است و به همه راهبردهایی گفته می شود که فرد برای اداره کردن موقعیتهای استرس زای زندگی - تهدیدهای واقعی یا غیرواقعی - به کار می برد
درسازگاری وقتی جنبه های روانی اجتماعی آدمی مطرح می شود مسأله بسیار پیچیده می گردد. چرا که نقص در این نوع سازگاری برسلامت روان و انطباق اجتماعی تاثیرگذار است
در پژوهشهای متعدد نشان دادند، تنظیم هیجان از طریق شناخت به طور جدایی ناپذیری با زندگی انسان آمیخته است و ممکن است علاوه بر فرآیندهای هشیار و ناهشیار شناختی، حیطه وسیعی از فرایندهای جسمی، اجتماعی و رفتاری او رادر بر گیرد
در جنبه های شناختی، تنظیم هیجان باهدف مدیریت هیجانها برای افزایش سازگاری و تطابق به کار می روند
اهمیت موضوع چالش برانگیز زنان سرپرست خانوار از دغدغه های بسیار مهم جامعه روزمره ما می باشد - والی پور، . - 1394ازآنجایی که زنان سرپرست خانوار به اشکال مختلف با تعارضات، مشکلات، خطرات ، ناامیدی و فشارهای روحی وجسمانی مواجه می باشند،توان مهارتهای مقابله با هیجانات را ندارند. که نیاز است با سرعت و مهارت هر چه تمامتر خود را با این تغییرات سازگار نمایند
فرایند سازگاری باعث اجتماعی شدن، یادگیری مهارت های خودتنظیمی و افزایش سازگاری می گردد - دینگرا1 و همکاران، 2005 - .تحقیقات، نشان داده است رفتار جرات مندانه می تواند سازگاری فرد را با خود و با محیط اطراف افزایش دهد
هیجان نقش مهمی در جنبه های زندگی نظیر سازگاری با تغییرات زندگی و رویدادهای تنیدگی زا ایفا می کند
مساله اساسی داشتن هیجان موفق همراه با دستاوردهای مثبت می باشد، دستاوردهایی که نتایج آن چون رشد صلاحیتهای اجتماعی و ارتقاء انطباق و سازگاری را فراهم آورد . انسان همواره سعی می کند تا مهارت هایی جهت تسهیل روابط خود با دیگران کسب نماید
گرنفسکی و کراچی - - 2006، دریافتند که هیجان نقش مهمی در جنبه های مختلف زندگی نظیر سازگاری با تغییرات زندگی و رویدادهای تنیدگی زا ایفا میکنداصولاً،؟ هیجان را می توان واکنشهای زیستشناختی به موقعیت هایی دانست که آن را یک فرصت مهم یا چالش برانگیز ارزیابی میکنیم و این واکنشهای زیستی با پاسخی که به آن رویدادهای محیطی میدهیم، همراه میشوند .
- تامپسون1، 1991 ؛ به نقل از امینآبادی، دهقانی و خداپناهی، . - 1392 در تحقیق خود به این نتیجه رسیدند که تنظیم هیجان مبتنی است بر فرایندهای درونی و بیرونی پاسخ دهی در برابر مهار و نظارت، ارزیابی و تعدیل تعاملات هیجانی به خصوص خصایص زودگذر و تند آنها برای به تحقق رسیدن اهداف.
به نظر سالیوان1975 - 1، به نقل از استاینبرگ2، . - 1992 در جریان سازگاری اجتماعی موضوع ارتباط فرد با افراد دیگر مطر ح می شود. در این جریان برخور د انگیزه ها و خواسته های فرد با ضروریات سازندگی گروهی نمایان می شود.
گراتز و روئمر - 2004 - ، تنظیم هیجان را دربرگیرنده 4 مؤلفه میدانند: .1 آگاهی از هیجانات و فهمیدن آنها؛ .2 پذیرش هیجانات؛ .3 توانایی کنترل رفتارهای تکانشی و رفتارکردن مطابق با اهداف مطلوب در زمانیکه هیجان منفی تجربه میشود؛ .4 توانایی بهکارگیری انعطافپذیر تدابیر تنظیم هیجان متناسب با موقعیت بهمنظور تنظیم کردن مطلوب پاسخهای هیجانی برای دستیابی به اهداف شخصی و احترام به خواستهای محیطی .
کاش و گرینبرگ - 2014 - 1، در مطالعه ای برروی 300 نفر از زنان در گروه سنی بین ٍِ الی 45 سال دریافتند که آموزش مهارتهای هیجانی نه تنها سبب سازش یافتگی افراد می شود بلکه مشکلات بین شخصی، افسردگی و هیجانات منفی را کاهش داده میزان صمیمیت، مردم آمیزی و مسئولیت پذیری را افزایش می دهد ؟
مارتین و داهلن2012 - 2 - ، در مطالعه ای که به بررسی رابطه بین مولفه های سلامتی - استرس، افسردگی، اضطراب - و تنظیم شناختی هیجان در 362 دانشجو دوره کارشناسی پرداختند، اشاره کرد آنها در این پژوهش به این نتیجه رسیدند که بین استرس، اضطراب و افسردگی با راهبردهای منفی تنظیم شناختی هیجان - نشخوار فکری، سرزنش خود، سرزنش دیگران - و راهبردهای مثبت هیجان - پذیرش، ارزیابی مجدد مثبت، توجه مثبت به خود - به ترتیب ارتباط مثبت و منفی معنی داری وجود دارد .
سیلبرشتاین و لی هی - 2010 - 3، در پژوهش های اخیر نشان دادند که ارتباطات معنی داری میان انعطاف پذیری روانشناختی ، ذهن آگاهی گرایشی و طرح واره های هیجانی یافت شده است. در این گروه ، ذهن آگاهی گرایشی همبستگی معنی داری با انعطاف پذیری روان شناختی داشته است .
غلامی 1395 - - ، در پژوهش خود نشان داد که آموزش راهبردهای تنظیم هیجان به معنای کاهش و کنترل هیجانات منفی و نحوه استفاده مثبت از هیجانات در این گروه خاص، جهت بهبود وضعیت زندگی شان به منظور مواجه با دوران سخت و مشکلات و اینکه بتوانند تغییرات مثبتی را در جهت تعاملات اجتماعی ایجاد نمایند، بسیار تاثیر گذار است .
توکلو - 1393 - ، در پژوهشی با بررسی رفتارها و شیوههای مقابلهای 60 زن سرپرست خانوار تحت پوشش بهزیستی و 60 نفر از خانمهای متأهل غیر سرپرست شاغل در آموزش و پرورش انجام شده، نشان میدهد که شیوهی برخورد بیشتر زنان سرپرست خانوار با مشکلات پیش رو، هیجانی و احساسی است در حالی که زنان متأهل غیر سرپرست، بیشتر از روشهای منطقی و حل مسئله برای برخورد با مشکلاتشان استفاده میکنند.
باباپور، فتحی - 1390 - ، در مطالعه خود نشان دادند راهبردهای، تمرکز مجدد مثبت، ارزیابی مجدد مثبت، پیش بین مستقیم و همچنین راهبردهای فاجعه انگاری و سرزنش خود، پیش بین معکوس سلامت عمومی است؟
مدیریت و استفاده از راهبردهای مختلف تنظیم هیجانات در زنان سرپرست خانوار با ارائه الگویی یکپارچه و فراگیر، نشان می دهد که چگونه می توانند ، نحوه اجتماعی شدن هیجانی فرد و باورهای خاص اودرباره برخی هیجان های بخصوص را درک کنند، به چگونگی ارتباط تنگاتنگ هیجان ها با روابط فردی پی ببرند، باورها و راهبردهای دردسرساز مقابله و روشهای اصلاح این راهبردها را مشخص سازند، و فرصتی برای تایید باورهای خویشتن پذیرتر، انسان دوستانه تر و انطباقی تر درباره هیجان را فراهم آورند. و همین مهارتها و توانایی ها بعنوان الگویی نوین و مداخله گر برای انتخاب اینکه کدام تکنیک ها کاربرد بیشتری دارد، در کانون اصلی سازگاری زنان سرپرست خانوار قرار گیرد بنابراین پژوهش حاضر به بررسی اثر تنظیم شناختی هیجان بر سازگاری زنان سرپرست خانوار می پردازد .
فرضیه های تحقیق
- 1 آموزش راهبردهای تنظیم شناختی هیجان، منجر به بهبود سازگاری کل زنان سرپرست خانوار می شود.
- 2 آموزش راهبردهای تنظیم شناختی هیجان، منجر به بهبود ابعاد مختلف سازگاری زنان سرپرست خانوار می شود.
روش پژوهش
پژوهش حاضر یک مطالعه آزمایشی با طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل است. در پژوهش حاضر، ابتدا پرسشنامه سازگاری بل - بزرگسالان - اجرا گردید و سپس آزمودنی ها از بین زنان سرپرست خانوار تحت حمایت کمیته امداد امام - ره - شهر تهران انتخاب و به صورت تصادفی در گروه های آزمایش و کنترل جایگزین شدند. پس از اجرای طرح پیش آزمون برای هر دو گروه، گروه آزمایش تحت آموزش متغیر مستقل راهبردهای تنظیم شناختی هیجان قرار گرفتند. و پس از اتمام مراحل مداخله نیز، پس آزمون در هر دو گروه اجرا گردید . برنامه آموزش مهارتهای تنظیم شناختی-هیجان برای گروه آزمایش به مدت 10 جلسه انجام گرفت. نتایج بدست آمده با روش تحلیل کوواریانس تک و چند متغیری به کمک نرم افزارspss -22 استفاده شد.
جامعه آماری پژوهش، شامل کلیه زنان سرپرست خانوار تحت حمایت کمیته امداد امام - ره - شهرتهران در دامنه سنی 25 الی 55 سال می باشد. نمونه شامل 30 نفر از زنان سرپرست خانوار که به صورت تصادفی در گروه های آزمایش و کنترل جایگزین شدند وسپس پرسشنامه سازگاری بل - فرم بزرگسالان - روی آنها اجرا شد
ابزارهای پژوهش
ابزار جمع آوری داده ها شامل 2 پرسشنامه است:
پرسشنامه دموگرافیک و جمعیت شناختی:دارای 5 سوال می باشد که شامل پرسش از سن، جنس، شغل، وضعیت تأهل و میزان تحصیلات است.
پرسشنامه سازگاری بل - فرم بزرگسالان - : این آزمون توسط بل - 1961 - تهیه شده است. ابزارسنجش میزان سازگاری در این تحقیق پرسشنامه 160سوالی بل است که برای سنجش میزان سازگاری کلی و ابعاد مختلف آن در پنج حیطه شامل: سازگاری خانوادگی، سلامت جسمانی، سازگاری اجتماعی، سازگاری هیجانی و سازگاری شغلی که هر کدام دارای 32 سوال و بدلیل ارزیابی ابعاد مختلف زندگی فرد قبل و بعد از مداخله استفاده شد.
ارزیابی این پنج نوع سازگاری بوسیله یک برگه، امکان تعیین موقعیت دشواری های مخصوص سازگاری را مشخص می کند و همچنین نمره کل بدست آمده را می توان جهت نشان دادن موقعیت عمومی سازگاری در ابعاد مختلف زندگی به کار برد. پس از به دست آوردن نمرات کلیه معیارها، نمرات به دست آمده را با جدول شماره 2 - هنجارهای پرسشنامه سازگاری بل - مقایسه و نمره کل بدست آمده را برای بررسی سازگاری کلی مورد مقایسه قرار گرفت
دوره 10 جلسه ای آموزش تنظیم هیجان
آموزش تنظیم هیجان - گراتز و گاندرسون، - 2006 عبارت است از کاهش و کنترل هیجانات منفی و عملکرد و نحوه استفاده مثبت از هیجانات. در این پژوهش آموزش تنظیم هیجانی در 10 جلسه آموزش داده شد.
جلسه اول : ایجاد یک ارتباط مثبت، آگاهی از عملکرد هیجان
جلسه دوم : آگاهی از هیجانات خویشتن و توانایی توصیف و نام گذاری آنها...
