بخشی از مقاله
چکیده
امروزه یکی از نیازهای مهم برای کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه ، ایجاد سیستم حمل و نقل کامل ، منظم ، گسترده وکارآمد می باشد.مشکلات زیست محیطی به ویژه مسائل مربوط به آلودگی هوا یکی از معضلات اصلی کلان شهرهای جهان است که هر روزه بر ابعاد و عوارض جانبی آن افزوده می شود. بر طبق آمار و اطلاعات موجود وسایل نقلیه موتوری سهمی در حدود 60 تا 80 درصد از کل میزان آلاینده ها را به خود اختصاص داده است و تقریبا % 30 از انرژی مصرفی جهان به بخش حمل و نقل تخصیص می یابد.
از اینرو دور از ذهن نیست که یکی از منابع اصلی آلودگی هوا وسایل نقلیه موتوری هستند . گازهای حاصل ازاحتراق سوخت وسایل نقلیه از مهمترین آلاینده های هوا به شمار می روند. پس با توجه به این موضوع اولین گام در فرآیند کاهش آلودگی هوا تلاش در راستای کاهش میزان تردد خودروها و نیز کاهش سوخت مصرفی به ازای پیمایش وسایل نقلیه می باشد
در این راستا به منظور دستیابی به اهداف فوق راه حل های گوناگون ترافیکی مطرح شده است . از جمله این راهکارها استفاده از ابزار فرهنگ سازی ترافیکی برای کاهش و کنترل آلودگی هوا می باشد. شایان ذکر است که با استفاده از روش های آموزشی مناسب و ارتقاء سطوح فرهنگی افراد جامعه با بهره گیری از ابزارهای مختلف می توان تا حد زیادی در کاهش آلایند ه های هوا به ویژه در کلان شهری همچون تهران بهره جست.
-1 مقدمه
سیستم و یا شبکه حمل و نقل امروزه به عنوان یکی از ابزارهای بسیار مهم توسعه، نقش و جایگاه خاصی در مجموعه شهری کشورهای مختلف دارد. شبکه ارتباطی - حمل و نقلی - همانند رگ های بدن انسان، حیات و زندگی را به شهر می بخشد. ضعف و ناکارآمدی هر جزء و یا بخشی از این شبکه، منجر به کاهش کارایی کل سیستم و بر بخش های دیگر نیز تأثیرات بسیاری می گذارد. حمل و نقل مقوله ای است که نهاتاًی منجر به جابجایی مکانی انسان، حیوان، کالا و وسائط نقلیه از نقطه ای به نقطه دیگر می شود. این مقوله امروزه آنچنان زندگی و حیات شهری را متأثر ساخته که تصور زندگی بدون آن تقرباًی دور از ذهن است.
افزایش جمعیت و تعداد وسایل نقلیه، گسترش سطح شهرها در ابعاد کمی و کیفی از نتایج رشد و توسعه شهرنشینی می باشد که باعث بروز مشکلات پیچیده و قابل توجهی برای جوامع شهرنشین شده است . از جمله این مشکلات می توان به آلودگی هوا و ازدحام بیش از حد وسایل نقلیه اشاره نمود، که بطور محسوس در کلان شهرهایی مانند تهران قابل مشاهده می باشد . منابع عمده آلوده کننده هوا که برهم زننده حالت تعادل ترکیبی هوا می باشند، به چهارگروه اصلی در قالب مجموعه وسایل نقلیه موتوری، فعالیت صنایع و کا رخانجات، منابع گرمایش خانگی و تجاری و منابع متفرقه همانند سوزاندن زباله و غیره تقسیم بندی می شوند. در این بین تردد وسایل نقلیه موتوری در شبکه حمل و نقل به عنوان منبع اصلی آلوده کننده هوا در بین سایر منابع شناخته شده است .
با توجه به مطالب فوق آلودگی هوا بطور عمده ناشی از سوخت خودروها می باشد، از اینرو در وهله اول باید میزان سوخت مصرفی وسایل نقلیه کاهش یابد. جهت دستیابی به این مهم دو راهکار اساسی وجود دارد:
· کاهش میزان تردد خودروها - کاهش کیلومتر- وسیله پیموده شده -
· کاهش میزان مصرف سوخت به ازاء پیمایش های مختلف
درهمین راستا و در جهت رفع مشکلات زیست محیطی، تدابیر مختلف و اقدامات گوناگونی صورت گرفته است . به نظر می رسد که یکی از راهکارهای مؤثر برای کاهش استفاده از خودروها و به تبع آن کاهش میزان مصرف سوخت بهره مندی از ابزارهای فرهنگ سازی ترافیکی و برنامه ریزی آموزشی می باشد.
از میان آلاینده های مؤثر بر محیط زیست، نقش بخش حمل و نقل در تأثیراتی که بر محیط زیست دارد بسیار قابل توجه می باشد. بخش حمل و نقل %25 دی اکسید کربن را در جهان تولید می نماید که حدود %80 تا %90 آن را حمل و نقل بخش جاد ه ای تولید می کند و تنها %2 آن از طریق راه آهن تولید می گردد. ضمن آن که بخش صنعت نیز در آلوده کردن محیط زیست نقش مهمی دارد.
-2 شناخت ترافیک
ترافیک یک واژه شناخته شده بین المللی است و در قوانین به مجموعه عبور و مرور وسائط نقلیه و اشخاص و حیوانات در راهها اطلاق می گردد .ترافیک از سه عامل تشکیل می شود این عوامل عبارتند از: انسان، راه، وسیله نقلیه. چنانچه هر یک از عوامل سه گانه نباشد اصولا مساله ای بنام ترافیک وجود نخواهد داشت.
بررسی ها نشان داده است که بهترین راه کنترل ترافیک و به مفهوم دیگر به حداقل رسانیدن ضرر و زیان ناشی از آن، استفاده از سه گروه عواملی است که شاید بتوان آنها را به صورت سه نوع راه جهت بهبود معضل ترافیک در این جامعه تجویز نمود که این عوامل عبارتند از:
• مهندسی ترافیک
• اجرای مقررات
• آموزش
در مهندسی ترافیک، راهها و تقاطع ها به منظور سهولت عبور و مرور یا مرمت احداث می گردند. چراغ ها و تابلوهای راهنمایی نصب می شود و خط کشی های مورد نیاز انجام می گیرد. آموزش مقررات و موازین بین المللی ترافیک به تمامی طبقات جامعه اعم از مردم عادی و مسئولان و مجریان امر، نقش بسیار اساسی در اصلاح و کنترل ترافیک خواهد داشت. زیرا لازمه زندگی کردن در یک جامعه صنعتی و ماشینی، آشنایی و آگاهی کامل مردم آن جامعه به فرهنگ زندگی درچنین جامعه ای است.
آثار سوء زیست محیطی و اجتماعی غیرمستقیم هم وجود دارد که از گسترش راهها به سوی مناطق دوردست و امکان دسترسی به این مناطق حاصل می گردد.اثرات سوء زیست محیطی هر یک از اشکال حمل و نقل را می توان بر اساس منشاء ایجاد اثرات حاصل از زیرساختها و عملیات مربوط به ناوگان وسایط نقلیه و دور افکندن موارد مستعمل آن در دامنه گسترده تری تقسیم بندی نمود.با وجود آنکه پیشرفتهای موجود در حمل و نقل سبب سهولت در امر جابجایی فیزیکی می شود ، لکن بسیاری از هزینه های زیست محیطی حاصل از حمل و نقل نادیده گرفته می شود.
آموزش مقررات و ترافیک به تمامی طبقات جامعه اعم از مردم عادی و مسوولان و مجریان امر، نقش بسیار اساسی در اصلاح و رفتار ترافیکی خواهد داشت. زیرا لازمه زندگی شهری و ماشینی، آشنایی و آگاهی کامل مردم آن جامعه به فرهنگ زندگی در چنین جامعه ای است. رانندگی صحیح و مبتنی بر مقررات موجب افزایش ایمنی تردد می گردند . رانندگان عجول با تخطی از سرعت مطمئنه باعث تصادفات میگردند آموزش صحیح اصول مربوط به چگونگی استفاده از راه ،از عوامل کاهش حوادث رانندگی و صرفه جویی در هزینه های ناشی از تصادفات استفاده کنندگان از راه شده و سرانجام رضایت مندی مسافرین، عابرین را فراهم خواهد آورد و انبساط خاطر مامورین بخشهای مرتبط با امر تصادف را فراهم می نماید.
-3 موانع و مشکلات ترافیکی و علل بروز آنها
ورود اتومبیل به جوامع شهری، ضمن ایجاد سهولت و افزایش سرعت سفر، خود موجب توسعه فضاهای شهری، احداث کاربریهای مختلف وکاهش زمان سفرها بین نقاط و فضاهای مختلف شده و ساخت معابر و شبکههای ارتباطی را به عنوان استخوانبندی اصلی شهرها در برنامه توسعه آنها قرار داده است. این توسعه خواه ناخواه، افزایش تقاضا و نرخ سفر را نیز در پی داشته است.
