بخشی از مقاله
چکیده
هدف از نگارش این مقاله تحلیل دیدگاه های امام رضا - ع - در حوزه تربیت اجتماعی می باشد. در سیره تربیتی امام رضا - ع - هر گونه برتری جویی فردی و اجتماعی لغو گردیده است در قول و فعل و تقریر امام سجاد - ع - نمونه های فراوانی برای الگوبرداری در زمینه تربیت و برخورد اجتماعی وجود داردکه با تحلیل دیدگاه های ایشان در حوزه های مبانی، اصول، اهداف و روش تربیت اجتماعی می توان اینگونه ا ستنباط نمود که پایه ی تمامی دیدگاههای ای شان خدامحوری و قرب الهی می با شد یعنی انسان در حوزه اجتماع و مسؤلیت پذیری باید کاملا تحت رضایت و اوامر الهی باشد.
.1 مقدمه
از هنگام آفرینش انسان توسط خدای یکتا آیین های زیادی به همراه پیامبران برای هدایت و راهنمایی انسان به سوی کمال و سعات دنیوی و اخروی از طرف پروردگار فرستاده شده اند. در هر عصر مردم با توجه به توانایی های عقلی و پیشرفت هایی که داشته اند و این آیین ها به درجه کامل تری ارتقاء پیدا می کرد تا اینکه در بیش از هزار و چهار صد سال پیش به نهایت خود رسید و به عنوان آخرین و کامل ترین دین از طرف خداوند توسط حضرت محمد - ص - برای هدایت ما فرستاده شده این دین اسلام نام دارد که بعد از آن نه پیامبری و نه دین دیگری فرستاده شد.
با ژرف اندیشی در اسلام و کتاب مقدس قرآن ما هر روز بهتر و بیشتر به دلیل کامل بودن این دین و تازگی و به روز بودن آن پی می بریم در کتاب قرآن هزاران نکته است که هنوز باید سالها بگذرد تا اندیشمندان خردمند را توانایی درک آنها باشد. این دین به همراه کتاب مقدس قرآن و به اهتمام امامان - ع - همواره راهگشای بسیاری از مسایل زندگی بشر بوده و هست.
اکنون انسان متمدن امروزی در عصر فراصنعتی می تواند توانایی تجزیه و تحلیل نکات علمی و دینی که در اسلام گفته شده است را با هدایت مجتهدین داشته باشد لذا شناخت و معرفی هر گوشه از این دین بر هر متفکر مسلمانی لازم می آید.
از روزی که کردگار حکیم جهان را آفرید سپس آن را با وجود انسان بعنوان اشرف مخلوقات زینت داد پس برای او کتابی فرستاد که هدایتگر مومنان و زیان بخش کافران باشد و این است دلیل هدایت و روشنگری خداوند که هر که را که بخواهد هدایت می کند و هر که را بخواهد به ضلالت و گمراهی می کشاند. و از آن جایی که دین اسلام از امتیاز بالای تحریف نشدن نسبت به دیگر ادیان برخوردار می باشد لذا تدبر در آن ما را به این پیوستگی و سلاست معنی در قرآن و احادیث و روایات ائمه معصومین بیشتر نزدیک می کند.
انسان موجودی است دارای ابعاد گوناگون که شناخت هر جنبه و مسایلی که در بر دارد امروزه به عهده گروهی از متخصصین سپرده شده است یکی از مهم ترین مسایل امروزی ما شیوه رفتار کردن در حوزه اجتماع و برخوردمان نسبت به دیگر افراد جامعه است که نیاز به الگوی مناسب در این زمینه احساس می گردد و این اسوه ها نیز توسط پروردگار رحمان تحت عنوان ائمه معصومین - ع - برای ما فرستاد شده است. در این تحقیق سعی شده است تا سیره تربیت اجتماعی امام رضا - ع - بررسی شود .
.2 تربیت اجتماعی
تربیت واژه ای: در لغت به معنای پروردن، پروراندن آداب و اخلاق به کسی آمده است
تربیت نظری: واژه تربیت از ریشه ربو باب تفعیل است در این ریشه معنای زیادت، فزونی اخذ شده است .بنابراین واژه تربیت با توجه به ریشه آن به معنای فراهم آوردن موجبات فزونی و پرورش است
.3 تعریف نظری و عملیاتی تربیت اجتماعی
تعریف نظری تربیت اجتماعی: تربیت اجتماعی افرادی را که غالبا یک موجود بیولوژیک اما قابل تکامل است یا به قول علما حیوان ناطق است که می تواند دارای شخصیت اجتماعی باشد را با هنجارهای اجتماعی آشنا و برای زندگی در محیط اجتماعی آماده می کند. بنایراین تربیت اجتماعی از ضروریات یا لوازم زندگی انسان است که تربیت اخلاقی هم می تواند جزئی از تربیت اجتماعی باشد
مقصود از تربیت اجتماعی پرورش جنبه هایی از رفتار آدمی است که به زندگی او در میان جامعه مربوط است تا از این طریق به بهترین شکل، حقوق و وظای و مسئولیت های خود را نسبت به دیگر هم نوعان و هم کیشان و هم مسلکان خود بشناسد و آگاهانه و با عشق برای عمل به آن وظای و مسئولیت ها قیام کند
تعریف عملیاتی تربیت اجتماعی : تربیت اجتماعی فرایندی است که افراد از طریق آن آمادگی و مهارت لازم را برای زندگی در اجتماع پیدا می کنند و تربیت اخلاقی نیز می تواند جزء این تربیت قرار بگیرد
.4 تربیت اجتماعی از دیدگاه اندیشمندان
پرورش جنبه هایی از رفتار آدمی است که به زندگی او در میان جامعه مربوط است تا از این طریق به بهترین شکل ، حقوق و وظای و مسئولیت های خود را نسبت به دیگر همنوعان و هم کیشان و هم مسلکان خود بشناسد و آگاهانه و با عشق برای عمل به آن وظای و مسئولیت ها قیام کند
اجتماعی شدن جریانی است که در آن هنجارها، سعادت ها، انگیزه ها ، طرز تلقی ها و رفتارهای هر فرد شکل می گیرد تا ابقای نقش کنونی و آتی او در جامعه مناسب و مطلوب شناخته شود
تربیت اجتماعی آشنایی با مفاهیم مختل زندگی گروهی و مزایای و محدودیت های زندگی اجتماعی و شناخت گروه های اجتماعی، خانواده، امت اسلامی و جامعه بشری و ارزش ها و معیارها و قوانین حاکم بر آن ها است
دورکیم برای توضیح آن که چه طور افراد، هنجارها و ارزش های اجتماعی را می پذیرند .و رفتار خود را با آنها تطبیق می دهند می گوید آنها از نظریه" تصاویر جمعی " استفاده می کنند و معتقد است که در جامعه حالات، باورها، عقاید و ارزش هایی وجود دارد که با استفاده از ضمانت اجرایی که مهم ترین آنها قوانین موضوعه هستند به فرد تحمیل می شود و فرد چاره ای جز پذیرش این تصاویر جمعی ندارد .دورکیم راجع به این که چطور این تصاویر جمعی جزئی از وجود افراد می شوند بحث نمی کند ولی از مطالعه دیگر نظرات او بر می آید که او شخصیت انسان را محصول واکنش هایی می داند که از طریق فشارهای اجتماعی حاصل می شود عقاید دورکیم نماینده ی طرز تفکر عده ای از جامعه شناسان اروپایی است که بر این باورند که روان انسانی آیینه کوچک دنیای اجتماعی است .
.5 انسان موجودی اجتماعی
اگر پی جویی مسئله اجتماعی بودن انسان، خود را به قرون معاصر محدود نمائیم دو قطب عمده و رقیب در تبیین آن قابل توجه خواهد بود .الف - دیدگاهی که فرد و حقوق فردی را در کانون توجه قرار می دهد و اجتماعی بودن آدمی را تابعی از آن می داند .ب - دیدگاهی که فرد را به خودی خود امری قابل تصور در نظر نمی گیرد بلکه وضعیت اجتماعی را مبنا می داند وسایل فردی و حقوقی افراد را چون تابعی از آن لحاظ می کند دیدگاه نخست از قرن 21 و 21 به بعد در اروپا به عنوان لیبرالیسم مطرح گردیده است و دیدگاه دوم به طور بارز از قرن 21 به بعد توسط هگل و سپس جماعت گرایان مورد بحث قرار گرفته است
استاد مطهری در کتاب جامعه و تاریخ خود به بحث فرد و جامعه می پردازد :جامعه به حکم اینکه خود از نوعی حیات مستقل از حیات فردی برخوردار است . هر چند این حیات جمعی وجود جدایی ندارد ولی افراد پراکنده شده و حلول کرده است قوانین و سنتی مستقل از افراد و اجزاء خود دارد که باید شناخته شود .در عین حال استقلال نسبی افراد محفوظ است زیرا حیات فردی و فطرت فردی و مکتسبات فرد از طبیعت به کلی در حیات جمعی حل نمی گردد و در حقیقت انسان با دو حیات و دو روح و دو ذهن زندگی می کند حیات و روح و من فطری انسانی که موارد حرکات جوهری طبعی است و دیگری حیات و روح و من جمعی که مولود زندگی اجتماعی است
.6 سیره در لغت
سیره واژه عربی و اسم مصدر سیر است سیر به معنای رفتن و سیر کردن در زمین می باشد و نیز بر گذشتن، روان شدن و حرکت کردن دلالت می کند .
.7 سیره در مفهوم
برای سیره دو واژه در نظر گرفته می شود :
1 فعالیت ها و عملکرد های شخص در عرصه های گوناگون و با توجه به آثار نگاشته شده در سیره نخستین مفهومی که از این واژه به ذهن متبادر می کند و به نظر می رسد که این معنا استعمال بیشتر و رایج تری در بین سیره نویسان و تاریخ نگاران گذشته و حال داشته است سیره به معنای سرگذشت و زندگی نامه یک انسان است
2 سبک و شیوه و قاعده رفتار :با توجه به این معنا رویکرد تازه در سیره نگاری است این جریان و عملکرد سیره نگاران پیشین انتقاد می کند و برخلاف آنان که به شرح حال نویسی و گزارش وقایع و اتفاقات زندگی پیامبر و ائمه اطهار اکتفا می کردند به شناخت و تبیین اصول، سبک ، رفتار و کردار پیامبر و امامان شیعه می پردازد.
