بخشی از مقاله
چکیده
از آنجائیکه پدیده تروریسم در دنیای امروز یکی از موضوعات مهم و تاثیرگذار بر مسائل مختلف و از جمله امنیت ملی کشورها است در پژوهش حاضر سعی شده که یکی از ابعاد و زمینه های مهم تعاملی میان تروریسم، امنیت ملی و توسعه سیاسی در کشورهای جهان سوم و در ایران اسلامی مورد بررسی و کند و کاو قرار گیرد. نکته مهم در این بررسی این است که تروریسم را به عنوان پدیده استراتژیک در نظر گرفته که به منظور دستیابی به اهداف خود و همچنین اثرگذاری بر امنیت ملی کشورها استراتژی مبتنی بر سه فاز عملیاتی - ایجاد آشفتگی روانی ناشی از ترس در مردم، ترغیب نظام حاکم به پاسخگویی و انتقال مشروعیت - را دنبال و فضایی تعاملی و تقابلی را با مردم و با نظام سیاسی حاکم و در جهت رسیدن به اهداف سیاسی خود مدیریت و اجرا می نماید.
مقدمه:
امنیت ملی برای هر دولت ملتی از قداستی خاص برخوردار است. چرا که تقریباً دست یابی به سایر اهداف ملی و بین المللی همانند توسعه - سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی - قدرت، اقتدار، ثبات، مشروعیت و... به نوعی وابسته و در گرو حصول امنیت ملی است. و در نقطه مقابل هر نوع اقدام و حرکتی که سبب مخدوش شدن این اهداف گردد بعنوان مخل امنیت ملی تلقی شده و سبب فاصله گرفتن مردم از حکومت، عدم تمکین نسبت به قانون، عدم مشارکت، تشتت و ناامنی در کشور، .... خواهد شد.
تا چند دهه قبل امنیت ملی صرفاً معنا و مفهومی نظامی داشت و قدرت مهمترین مولفه آن محسوب میشد و به همین دلیل تهدید نظامی مهمترین تهدید برای امنیت ملی هر کشوری محسوب میگردید و وجود امنیت را با فقدان تهدید نظامی و یا پاسداری از ملت و منافع ملی در برابر براندازی و یا حمله خارجی مترادف می دانستند اما در عصر جهانی شدن و پس از رشد و گسترش سریع صنعت ارتباطات و تکنولوژی و همچنین امکان مبادله وسیع و سریع اطلاعات، تغییرات گسترده و جدی در تمامی زمینهها و از جمله مسائل داخلی مثل امنیت ملی و همچنین عوامل تهدید کننده آن حادث گردیده است.
از طرف دیگر یکی از عوامل اصلی و همیشه اثر گذار در تهدید امنیت ملی کشورها در ابعاد مختلف داخلی و خارجی پدیده پیچیده تروریسم است که هر چند همواره و از گذشته های دور بعنوان یک عامل تهدید کننده امنیت ملی کشورها مطرح بوده اما این پدیده نیز در دنیای امروز تحت تاثیر تحولات جهانی شدن دچار تحول و تغییرات بسیاری شده است.
جمهوری اسلامی ایران نیز بعنوان یکی از واحدهای نظام بین المللی خواسته و یا نخواسته تحت تاثیر پدیده تروریسم قرار داشته و تحولات و تغییرات صورت گرفته در این زمینه ها - چه در زمینه امنیت ملی و چه در زمینه تروریسم - بر امنیت ملی این کشور و مولفه های وابسته به آن نیز اثرگذاری متقابل دارند. بنابراین تعریف مشخص از امنیت ملی و تروریسم و شناخت مرزهای مفهومی امنیت ملی در جمهوری اسلامی ایران از اهمیت ویژه ای برخوردار خواهد بود بویژه اینکه مفهوم نوین امنیت ملی در مقایسه با مفهوم کلاسیک و سنتی آن از گستردگی مفهومی فزاینده ای برخودار شده است.
لذا دولت جمهوری اسلامی نیز مثل سایر دولت ها بایستی در تدوین استراتژی امنیت ملی خود موارد و عوامل تهدید کننده که امروز یکی از مهمترین آنها تروریسم استراتژیک است را مد نظر قرار دهد. بنابراین پژوهش حاضر در گام اول و اصلی خود به دنبال شناخت و یافتن پاسخ این سوال است که:
سوال اصلی: آیا تروریسم بر ساختار و عملکرد امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران تاثیر دارد؟
با توجه به سوال فوق الذکر آنچه اهمیت دارد این است که دولتها سیاست ها و استرتژی های امنیت ملی خود را بر پایه منافع ملی تبیین می کنند. بنابراین پدیده ای مثل تروریسم قطعاً بر روی عملکرد امنیت ملی می تواند تاثیر گسترده ای داشته باشد لذا فرضیه اصلی پژوهش به شرح زیر تعیین می گردد:
فرضیه اصلی: به نظر می رسد محور عملیاتی تروریسم به عنوان یک پدیده استراتژیک بر نقاط ضعف استراتژی امنیت ملی است. لذا با توجه به اینکه تروریسم استراتژیک یک پدیده ملی و جهانی است. دولتها باید در تدوین سیاستهای امنیتی خود توجه کاملی به فرایند تهدیدات و ترتیبات تروریسم استراتژیک داشته باشند.
با توجه به فرضیه فوق متغیر مستقل: تروریسم و متغیر وابسته: امنیت ملی در نظر گرفته شده است. البته هر دو مفهوم تروریسم و امنیت ملی همانند بسیاری از مفاهیم دیگر در حوزه علوم انسانی و سیاسی فاقد تعریف واحد و مورد قبول همگان است. همچنین حوزه های عملکردی این دو پدیده نیز صرفاً حوزههای بیرونی و یا حوزه های داخلی نیستند بلکه مشخصاً می توان گفت حداقل در دنیای امروز تروریسم و امنیت ملی در هر دو ابعاد داخلی و خارجی مطرح و اثرگذار هستند.
در نتیجه در این پژوهش بر ابعاد ملی و داخلی امنیت ملی توجه و تاکید شده است. به این اعتبار که امروزه امنیت ملی بیش از آنکه از سوی عوامل خارجی مورد تهدید باشد از سوی عوامل داخلی مثل فقدان توسعه سیاسی، شکافهای قومیتی و یا سیاستها و عملکردهای امنیتی همانند محدودسازی و انسداد کانال های تعاملی میان حاکمیت و مردم مورد تهدید قرار خواهند گرفت و در تدوین استراتژی امنیت ملی بایستی موکداً مورد توجه قرار گیرند.
بعلاوه تروریسم نیز به عنوان یک پدیده هم دارای ابعاد داخلی و هم دارای ابعاد بینالمللی بوده و همچنین دارای زمینه های مختلف سیاسی، اقتصادی، فرهنگی واجتماعی و... است. در این پژوهش از میان ابعاد دوگانه تروریسم، صرفاً به بعد داخلی و از میان بسترهای مختلف نیز صرفاً به زمینه سیاسی پرداخته و توجه شده است.
لذا نظربه اینکه هر دو متغیر مستقل و وابسته، مفاهیم انتزاعی هستند به منظور عملیاتی نمودن آنها و همچنین محدود نمودن بستر و زمینه مورد مطالعه سوال فرعی در نظر گرفته شده که مشخصاً در این پژوهش به آن پاسخ داده شده است. که عبارت است از: آیا میان تروریسم و آزادی های اجتماعی و بین این دو و امنیت ملی رابطه وجود دارد؟
چارچوب نظری پژوهش:
نظر به اینکه بیشتر مطالعات و پژوهش های انجام گرفته در مورد امنیت، امنیت ملی و حتی تروریسم در چارچوب تئوریهای دولت محور و پوزیتویستی انجام پذیرفته و به نوعی تفکرات واقع گرایی و پس از آن نوواقع گرایی در قالب پوزیتویسم بر آن حاکم بوده و در این قالب توجه و تفکر حاکم بیشتر بر ابعاد نظامی و عینی و بین المللی امنیت و امنیت ملی معطوف بوده است اما از طرف دیگر در عصر جهانی شدن همراه با شکل گیری تحولات در همه عرصه ها بدون شک مسائل امنیتی نیز متحول گردیده است.
از جمله توجه به ابعاد داخلی و ملی امنیت و امنیت ملی و همچنین تضعیف حاکمیت انحصاری دولت و با چالش مواجه شدن مرجع امنیت بودن آن و همچنین مطرح شدن ابعاد جدیدی از امنیت مثل امنیت اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، قومی، نژادی و ... در کنار ابعاد نظامی و همچنین ابعاد ذهنی در کنار ابعاد عینی از مهمترین این تحولات است
بنابراین پژوهش حاضر سعی خواهد کرد ضمن در نظر گرفتن روش تحقیق اثباتی با توجه به حوزه و بستر زمانی مباحث مورد مطالعه قالب و چارچوب تئوریک پژوهش را انتخاب نماید به عبارت دیگر سعی خواهد شد تهدیدات تروریسم بر امنیت ملی جمهوری اسلامی با توجه به بستر زمانی حوادث و استراتژی های مورد مطالعه در هر دو قالب تئوری های مدرن و دولت محور و یا پست مدرن و با تکیه بر ابعاد داخلی و ملی انجام پذیرد.
روش شناسی و روش تحقیق:
روش تحقیق در پژوهش حاضر روش تحقیق اثباتی - پوزیتیویستی - بوده که محقق با استفاده از روش شناسی کتابخانه ای و ابزار فیش برداری اقدام به جمع آوری اطلاعات، دسته بندی، و پس از آن به تجزیه و تحلیل دادهها مبتنی بر روش تحقیق انتخابی و تطبیق آنها با تئوریها و مستندات و آزمون داده ها می نماید. و نهایتاً در مرحله آخر از داده های تحقیق نتیجه گیری به عمل می آید.
مفاهیم اولیه پژوهش:
همانگونه که اشاره گردید پژوهش حاضر تحت عنوان تاثیر تروریسم بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران بدنبال شناخت چگونگی تعامل - اثرگذاری و اثرپذیری - میان تروریسم و امنیت ملی در ایران پس از انقلاب است. با توجه به اینکه متغیر مستقل تروریسم و متغیر وابسته امنیت ملی تعیین گردید و همچنین نظر به اینکه هر دو متغیر مستقل و وابسته متغیرهای کیفی بوده و دارای دامنه و بستر وسیع و گسترده ای هستند به منظور عملیاتی نمودن متغیرها و همچنین محدود سازی دامنه و بستر پژوهش سوال فرعی طراحی گردیده که عبارت است از: آیا میان تروریسم و آزادی های اجتماعی و بین این دو و امنیت ملی رابطه وجود دارد؟ - .
در حقیقت هدف نشان دادن این رابطه است که همواره میان آزادی های اجتماعی و تروریسم یک رابطه معکوس وجود دارد و بسته به منفی یا مثبت بودن آن، ضریب امنیت ملی تغییر می کند.
