بخشی از مقاله
چکیده
این پژوهش در پی آن است که با مراجعه به دیدگاههاي اندیشمندان و حکماي اسلامی، چیستی ماهیت مکانهايمقدس را یافته و ایجاد و هویت بخشی به مکان مقدس را تبیین نماید. با این چنین مبنایی مکانی پایدارتر به لحاظاجتماعی و فرهنگی ایجاد میگردد. تحقیق از نوع نظري با روش توصیفی میباشد. نتایج بررسی نگارندگان حاکی از آن
است که مکان مقدس امري اکتسابی و ایجادي است. اما بسته به نوع ایجاد، درجات مختلفی از قداست را کسب کند.میتوان مراتب قدسی مکان را در چهار دسته کلی تقسیم نمود: -1 دریافت شخصی: فضاي سکونت شخصی -2 قراردادي:قرائت صیغه براي مساجد عادي -3 مقابر و محل تدفین اولیاء و شهدا: قبرستان بقیع -4 حادثه مقدس: وادي طور، مکه،کربلا. در سه مورد اول مکان یابی و ایجاد آن با انتخاب انسان صورت میگیرد، و در مورد چهارم اراده تکوینی خداوند آنرا ایجاد نموده است.
واژههاي کلیدي: مکان مقدس، فضاي قدسی، تقدس، هویت کالبدي، حس مکان.
-1 مقدمه
»مکان و جایگاه آن در هنر و معماري اسلامی همواره از سوي متفکرین فلسفه اسلامی و اسلام شناسان مورد بحثهاي مختلف قرار گرفته است. نوع برداشتی که از هویت مکانی معرفی میگردد، در صورتبندي مکان و معماري مطلوب اسلامی موثر بوده و راه را براي شناخت، تحلیل و ارزشگذاري باز می گشاید.مکان قسمتی از فضاست که از طریق عواملی که در آن قرار دارد صاحب هویت خاصی شده است و برخلاف فضا قابل حمل شدن و جا بجایی نیست. شخصیت یک مکان می تواند از تقابل آن با محیط زمینه، ارتباط داشتن با رویداد و یا جنبه نمادین بودن آن به وجود آید.« - وثیق، - 93-94 : 1388
»لذا مکان چه زمانی که در قالب فضایی محدود شده به معماري می انجامد و یا زمانی که در یک موقعیت جغرافیایی قرار دارد داراي هویت خاص خود است. ساختن محیط در طول تاریخ، از اشکال اصلی بیان فرهنگی بوده که همزمان راه حل هاي فنی شکل سرپناه، حساسیت هاي هنري، ارزش هاي زیبا شناختی و باورهاي دینی را منعکس می کند. عالم مادي با وجود آن که در فروترین ساحت واقعیت قرار می گیرد، اما به وسیله نمادهایی می تواند مراتب برین را نشان دهد. مذاهب می توانند در طرز تلقی افراد و یا جمعیت هاي انسانی نسبت به مکان دخالت کند، از این رو می توان با شناسایی عناصر سازنده ایمان در فضا، مفهوم هویت دینی مکان را دریافته و در حفاظت – محیطی و مسئولیت اجتماعی نسبت به مکان کوشید.« - وثیق، 94 : 1388، به نقل از - 2004, Butterflied
-2 بیان مسئله
تمرکز اصلی پژوهش حاضر بر حسمکان و چیستی ماهیت مکان مقدس با توجه به نظریات موجود در این زمینه میباشد.
-1-2 سوال پژوهش
نگارندگان جهت پاسخ به مسئله مذکور، سوالاتی طرح نمودهاند که عبارتاند از: تقدس مکان ذاتی می باشد یا اکتسابی.
به عبارت دیگر، شکل گیري مکان مقدس ذاتی است یا اکتسابی؟ آیا انسان می تواند مکان مقدس را ایجاد کند یا باید مکان هاي ذاتا مقدس را بیابد و به صورت کالبدي ببخشد؟ آیا میتوان تقدس این چنین مکان هایی را تبیین و سطح بندي نمود؟ و دیگر این که عناصر شکل دهنده مکانهاي مقدس چیست؟
-2-2 اهمیت و ضرورت
طراحی مناسب کالبد مکان بر مبناي مفاهیم مرتبط با عملکرد آن مکان از مهمترین اهداف طراحی معماري میباشد تا معناي لازم براي شکل گیري مکان ایجاد گردد. با توجه به جایگاه مکانهاي مقدس و رویکردهاي مختلف نسبت به مفهوم تقدس که در ایجاد حس تعلق خاطر در مکانهاي مقدس موثر است، لازم است در طراحی کالبد چنین مکانهایی با حفظ اصول معماري مرتبط با آن، از دیدگاه هاي فردي فراتر رفته و با مراجعه به دیدگاههاي اندیشمندان و حکماي اسلامی، ماهیت مکانهاي مقدس را یافته و از آن، جهت ایجاد و هویت بخشی به مکان مقدس استفاده شود تا مکانی پایدارتر به لحاظ اجتماعی و فرهنگی ایجاد گردد.
-3-2 بیان فرضیه
به نظر می رسد تقدس مکان اکتسابی باشد و انسان در ایجاد و شکل گیري مکانهاي مقدس نقش داشته باشد، و بتوان تقدس این چنین مکان هایی را تبیین و سطح بندي نمود و عناصر شکل دهنده آن را یافت. به نظر می رسد کالبد تاثیر گذار ترین عامل در ایجاد و شکل گیري حس تعلق خاطر در مکان مقدس باشد.
