بخشی از مقاله
چکیده
هدف از پژوهش حاضر، بررسی رابطه جو عاطفی خانواده با سازگاري اجتماعی دانش آموزان می باشد که در سال تحصیلی 1389-90 در دبیرستانهاي شهرستان خمین شاغل به تحصیل بودند. نمونه پژوهشی شامل 60 نفر از دانش آموزان می باشند - 30 دختر و 30 پسر - که به روش نمونهگیري خوشهاي چندمرحلهاي انتخاب شده اند. براي سنجش فرضیه ها، از پرسشنامه روابط عاطفی اعضاي خانواده و مقیاس رشد اجتماعی وایلند استفاده گردید. داده هاي بهدست آمده حاصل از اجراي پرسشنامهها؛ با استفاده از روشهاي آمار توصیفی - فراوانی، درصد، میانگین - و استنباطی - ضریب همبستگی پیرسون و آزمون - t تجزیه و تحلیل شد. نتایج نشان داد که بین جو عاطفی خانواده با سازگاري اجتماعی رابطه مثبت و معناداري وجود دارد. همچنین بین سازگاري اجتماعی و جنسیت نیز رابطه مثبت و معناداري بدست آمد.
مقدمه
یکی از مؤثرترین عوامل رشد انسان، محیط خانوادگی است. کودکان در محیط خانواده حس محبت، امنیت و توانایی یادگیري را کسب میکنند و از طریق کیفیت روابط بین والدین و همچنین بازي کردن با برادران و خواهران خود و یا سایر کودکان، مهارتهاي اجتماعی لازم را براي سازگاري بهتر می آموزند - کالات،1996، به نقل از شریفی،. - 1379 خانواده اولین پایه گذار شخصیت، ارزشها و معیارهاي فکري است که نقش مهمی در تعیین سرنوشت و سبک و خط مشی آیندهي فرد دارد و اخلاق و سلامت روان فرد تا حدود بسیاري در گرو آن است - شعاري نژاد،. - 1370 ماهیت جو عاطفی خانواده، می تواند در ایجاد سازگاري کودك و نوجوان تسهیل کننده و یا بازدارنده باشد. خانواده بهعنوان نخستین پایگاه آموزش و پرورش از اساسیترین عوامل در تشکیل شخصیت کودك است.
هر گونه نارسایی و نقص در ساخت خانواده، می تواند از همان طفولیت در رشد و پرورش کودك تأثیر نامطلوب داشته باشد. نتیجه صدها تحقیق و پژوهش علمی و تجربی نشان می دهد که محیطهاي نامساعد خانوادگی، معمولا کودکان ناسازگار و ناامنی را به همراه دارد و بازتاب محیطهاي سرشار و آکنده از عشق و تفاهم و دوستی، کودکان شاد، سازگار و داراي اعتماد به نفس میباشند - نوابی نژاد،. - 1380 تحقیقات بسیار حاکی از آن است که ارضاي نیازهاي عاطفی موجب سلامت روان و سازگاري و موفقیت می گردد و برعکس ارضاء نشدن و یا ارضاي ناقص این نیازها، سبب بروز اختلالات ناسازگاري و عدم موفقیت می گردد - صالحی،. - 1373 شریفی - - 1382
در پژوهشی با موضوع رابطه جو عاطفی خانواده با سازگاري فردي، اجتماعی و عملکرد تحصیلی دانش آموزان انجام داد و نتایج نشان داد که بین جو عاطفی خانواده با سازگاري فردي و از طرفی با سازگاري اجتماعی و همچنین بین جو عاطفی خانواده با عملکرد تحصیلی رابطه مثبت و معناداري وجود دارد. جانسون و همکاران - - 1982، بررسی تأثیر سازگاري اجتماعی بر سلامت روانی و براساس این تحقیق، رابطه نسیتا قوي بین سازگاري اجتماعی با سلامت روانی مشاهده شد و به این نتیجه رسید که سازگاري اجتماعی موجب گسترش ارتباطات، ایجاد رفتار مثبت و بالاخره سلامت روانی دانشآموزان می شود و زمینه لازم براي سلامت روانی دانش آموزان فراهم می سازد.
به دلیل اینکه خانواده و محیط آن در تمام مراحل رشد و تکامل و شکلگیري شخصیت و منش در فرد تأثیرگذار است، جو عاطفی خانواده، نحوه ارتباط و طرز برخورد افراد یک خانواده و شرایط عاطفی حاکم بر آن جو عاطفی خانواده را تشکیل می دهد. در این جو نظر افراد نسبت به هم، احساسات و علایق آنان به یکدیگر و چگونگی دخالت یا دخالت نکردن آنها در کارهاي هم و رقابت و یا همکاري آنان با هم مشخص می گردد - احمدوند،. - 1382 منظور از سازگاري اجتماعی، سازگاري شخص با محیط اجتماعی خود، میباشد. سازگاري ممکن است با تغییر دادن خود و یا محیط به دست آید - پورافکاري،. - 1373
روش پژوهش
جامعه و نمونهي مورد مطالعه: جامعه آماري در این پژوهش، دانش آموزان مقطع متوسطه شهرستان خمین است که در سال تحصیلی -90 1389 به تحصیل اشتغال داشتند. نمونه در این پژوهش 60 نفر می باشد که از طریق نمونه گیري خوشه اي چند مرحله اي انتخاب شده اند. از بین 6 دبیرستان بهطور تصادفی، دو دبیرستان انتخاب شد که یک دبیرستان پسرانه و یک دبیرستان دخترانه ابزار گردآوري اطلاعات: براي سنجش روابط عاطفی خانواده، از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شده است.
این پرسشنامه داراي 14 سؤال است که به منظور سنجش میزان روابط افراد خانواده ساخته شده و براي هر پرسش نیز چهار پاسخ در نظر گرفته شده است که به این پاسخها طبق شیوه رتبه اي - از یک تا چهار - امتیاز داده می شود. این پرسشنامه در مورد تعداد 30 نفر از دانش آموزانی که ویژگیهاي آنها مشابه ویژگیهاي گروه نمونه بود، اجرا و ضریب پایایی آن %81 بهدست آمد که بیانگر میزان پایایی خوب پرسشنامه می باشد. براي سنجش سازگاري از مقیاس بلوغ اجتماعی وایلند استفاده شده است. این مقیاس داراي 117 ماده است که به گروههاي یک ساله تقسیم شدهاند. در هر ماده اطلاعات مورد نیاز كه از طریق موقعیتهاي آزمون بلکه از راه مصاحبه با مطلعین یا خودآزمودنی بهدست میآید. پایایی با بازآزمایی 123 نفر تا %92 گزارش شده است. با این توضیح که فاصله بازآزمايي از یک روز تا 9 ماه بوده است.
روش اجرا: پژوهشگر پس از گزینش تصادفی نمونهها، با کمک مسئولان هر دبیرستان آزمودنیها را در کلاس گردهم آورد. قبل از ارائه آزمونها، پژوهشگر ابتدا درباره هدف پژوهش توضیح داد و به دانش آموزان اطمینان داد که نتایج فقط جنبه پژوهش داشته و نیازي به درج نام و نام خانوادگی آنها نیست. همچنین در دستورالعمل یکسان آزمونها ضمن ارائه راهنمایی در مورد نحوه پاسخگویی آنها از آزمودنیها خواسته شد که هیچ گزینه اي را بدون پاسخ نگذارند. در مرحله نهایی پس از اجراي آزمون و تکمیل نمودن پرسشنامه توسط آزمودنیها، پاسخنامه و پرسشنامهها جهت تجزیه و تحلیل جمع آوري شد.
بحث و نتیجه گیري
نتایج این پژوهش، تأییدکننده پژوهشهاي گذشته در این زمینه - شریفی،1382، محمدي،1372، سهرابیان،1379، آندري، - 1984 می باشد. پژوهشگر به مقایسه این نتایج با یکدیگر پرداخته، شریفی به این نتیجه رسید که بین جو عاطفی خانواده و سازگاري اجتماعی رابطه تثبت و معنادار وجود دارد. محمدي نتیجه گرفت که فقدان پدر بر سازگاري فردي و اجتماعی و موقعیت تحصیلی دانش آموزان تأثیر می گذارد، ولی می توان با به کارگیري شیوههاي پدر مردي توسط مربیان و نزدیکان دانش آموز گوشه اي از این کاستی ها را جبران نمود. سهرابیان در پژوهش خود به این نتیجه رسید که بین اعتقادات مذهبی و سازگاري اجتماعی رابطه مثبت و معناداري وجود دارد و همچنین بین سازگاري اجتماعی و جنسیت نیز رابطه وجود دارد.
پژوهشگر نیز در پژوهش خود به این نتیجه رسید که بین جو عاطفی خانواده و سازگاري اجتماعی رابطه مثبت و معناداري وجود دارد و همچنین بین جنسیت و سازگاري اجتماعی نیز رابطه وجود دارد. همسویی یافته هاي پژوهش هاي انجام شده در داخل و خارج از کشور بیانگر آن است که روابط عاطفی پدر و مادر با فرزندان نقش بسیار مهمی در فرآیند رشد و سازگاري کودکان دارد. تبیین نتایج این پژوهش به کمک نظریه هاي مختلف روانشناسی که به ارتباط عاطفی والدین و فرزندان و چگونگی تأمین نیازهاي عاطفی آنها توجه داشته اند امکان پذیر است.
به عنوان مثال فروید بر تجربه هاي کودك در پنج سال نخست حیات و ارتباط عاطفی والدین با او را اریکسون بر اهمیت شکل گیري اعتماد در نخستین سال حیات تأکید کرده اند و همچنین مازلو در نظریه انگیزشی، شخصیتی خود به ارضاي نیازهاي اساسی از جمله نیازهاي عاطفی و نقش والدین در تأمین آنها توجه خاصی داشته است و از نظر او سلامت جسمی و سازگاري در کنار تحقیق این نیازهاي اساسی امکان پذیر می باشد و اضطراب و رفتارهاي ضد اجتماعی بخاطر محرومیت از ارضاي این نیازها می باشد.
