بخشی از مقاله
چکیده
خوشخوراکی، مجموع عواملی است که سبب می شود گیاه در مقابل گیاهان دیگر از ارزش رجحانی بالاتری برخوردار باشد. در این مطالعه به منظور تعیین خوشخوراکی سه چین مختلف یونجه با استفاده از شاخص STIR - گرم ماده خشک مصرفی بر هر دقیقه - ، از سه راس گوسفند نر اخته نژاد قزل - 49 ± 2/6 کیلوگرم - استفاده گردید.
در این مطالعه میزان ماده خشک محلول در زمان صفر - - a چین های اول، دوم و سوم بترتیب 21/44، 22/99 و 19/47 و میزان مواد قابل تخمیر - - b بترتیب 15/20، 13/63 و 15/44،دیواره سلولی 53/68، 48/28 و 51/64 و دیواره سلولی بدون همی سلولز 44/26، 40/81 و 41/97 درصد بود. میزان خوشخوراکی چین های اول، دوم و سوم بترتیب 7/63، 8/13 و 8/57 گرم ماده خشک در هر دقیقه بود که از لحاظ آماری تفاوت معنی دار - - P< 0/05 بود. از مطالعات خوشخوراکی می توان در تعیین تعداد دام بر اساس ظرفیت مرتع، تعیین نسبت مخلوط در کشت نباتات و بطور کلی بهره برداری صحیح از مراتع استفاده نمود.
مقدمه
توانایی نشخوارکنندگان در تبدیل مواد آلی غیرقابل استفاده برای بشر به مواد غذایی مورد نیاز و مطلوب، حائز اهمیت می باشد.
این حیوانات از نظر همزیستی با میکروارگانیسم های شکمبه شان و عمل تخمیر میکروبی از جمله تخصص یافته ترین علفخواران برای هضم الیاف گیاهی به عنوان منبع مواد مغذی می باشند. یونجه در بین گیاهان علوفه ای از اهمیت خاصی برخوردار است، زیرا علاوه بر راندمان بالای تولید علوفه در واحد سطح و ارزش کیفی بالای تغذیه برای دام ها، کشت آن سبب تقویت و بهبود خاک شده و در میزان محصول نباتات بعدی و در تناوب نیز تاثیر مثبتی دارد
خوشخوراکی گیاهان عاملی است که دام ها را هنگام چرا تحریک می نماید تا گونه ای از نباتات را بر سایر گونه ها ترجیح دهند.
هدایت عواملی را که روی خوشخوراکی موثر می باشند را به صورت زیر تقسیم نموده است: سن گیاه، شدت چرا، میزان تجدید رشد گیاهان پس از چرا، تاثیر چرای قبلی، کودهای شیمیایی، نوع دام و شرایط محیطی.
با شناخت و بررسی خوشخوراکی نسبی گیاهان می توان از طریق اجرای طرحهای صحیح مرتعداری اقدام به حمایت از گونه های خوشخوراک بومی نموده و بدین وسیله علوفه مناسب برای دامها تهیه نمود. ارزش غذایی گیاهان گاهی تحت الشعاع میزان خوشخوراکی آنها قرار می گیرد زیرا ممکن است بعضی از نباتات از نظر ارزش غذایی برتر باشند ولی دامها رغبت چندانی برای آنها از خود نشان ندهند.
مواد و روش ها
جهت اندازه گیری ترکیبات شیمیایی یونجه، از چین های مختلف علوفه یونجه بطور تصادفی نمونه برداری شد. ترکیبات شیمیایی طبق روش های AOAC ، ماده خشک با اسفاده از اختلاف وزن نمونه های خشک شده در آون 105 درجه سانتیگراد به مدت 24 ساعت و پروتئین خام با استفاده از دستگاه کجلدال اندازه گیری شد. همچنین تجزیه پذیری ماده خشک و پروتئین خام چین های مختلف یونجه با روش in situ و با استفاده از 3 راس گوسفند نر اخته - نژاد قزل - فیستوله گذاری شده اندازه گیری گردید و میزان ضریب تجزیه پذیری از رابطه ارسکوف و مکدونالد - - 1979 و با استفاده از نرم افزار naway استفاده گردید
سه چین مختلف یونجه از نظر ارزش STIR - گرم خوراک مصرفی در هر دقیقه - که به عنوان معیار خوشخوراکی است باهم در سه تکرار مورد مقایسه قرار می گیرند
در این تحقیق 3 راس گوسفند نر اخته نژاد قزل در طول دو هفته با جیره ای در حد نگهداری به نسبت 60 درصد علوفه و 40 درصد کنسانتره به صورت دو وعده در روز تغذیه شدند. قبل از شروع آزمایش، 25 درصد جیره غذایی به مدت یک ساعت در اختیار گوسفندان قرار داده شد. پس از اتمام یک ساعت خوراک باقی مانده برداشته شد. سپس حیوانات به مدت 4 ساعت در حالت گرسنگی قرار گرفتند. با خاتمه 4 ساعت گرسنگی، یونجه چین اول به مقدار 100 گرم و به مدت 5 دقیقه در اختیار هر سه راس گوسفند قرار گرفت و در خاتمه 5 دقیقه مقدار پس مانده چین اول از جلوی هر کدام از گوسفندان جمع آوری و سپس توزین گردید. دوباره به هر حیوان در حدود 20 دقیقه گرسنگی داده شد.
سپس یونجه چین دوم به مدت 5 دقیقه و به اندازه 100 گرم در اختیار هر سه راس گوسفند قرار گرفت. با خاتمه 5 دقیقه میزان پس مانده چین دوم از جلوی گوسفندان جمع آوری و هر کدام بطور مجزا توزین شدند. برای یونجه چین سوم نیز به همان شکل چین دوم عمل شد. لازم به ذکر است در مربع های بعدی ترتیب تغذیه چین های یونجه در مراحل بعد از گرسنگی تغییر یافت. در نهایت با استفاده از وزن پس مانده هر گونه از طریق رابطه زیر ارزش STIR برای هر نمونه تعیین گردید
= W1 وزن اولیه خوراک 100 - گرم از هر چین یونجه که در اختیار هر راس گوسفند قرار می گیرد - .= W2 وزن پس مانده یونجه پس از 5 دقیقه تغذیه گوسفندان.= T مدت زمانی است که هر چین یونجه در اختیار حیوانات قرار می گیرد - بر حسب دقیقه - .
برای تجزیه آماری داده های بدست آمده در این روش از طرح چرخشی مربع لاتین استفاده شد که مدل آماری طرح در زیر آمده است. برای مقایسه میانگین ها در همه چین ها از آزمون چند دامنه ای دانکن در سطح 0/05 استفاده شد.
نتایج و بحث
ترکیبات شیمیایی چین های یونجه : داده های جدول1 و 2 میانگین مواد مغذی اندازه گیری شده و ضرایب تجزیه پذیری را در مواد خوراکی مورد آزمایش نشان می دهد. از لحاظ ماده خشک، یونجه چین سوم بیشترین درصد - - 93/62 و یونجه چین یک کمترین درصد ماده خشک را دارا هستند - . - 91/56 از نظر درصد پروتئین خام یونجه چین سوم با - - 15/44 درصد و یونجه چین دوم با - 13/63 - درصد بترتیب دارای بیشترین و کمترین مقدار پروتئین خام بودند. از نظر مقدار الیاف خام غیر قابل حل در شوینده خنثی - NDF - ، یونجه چین اول با 53/68 درصد و یونجه چین دوم با 48/28 درصد به ترتیب بیشترین و کمترین مقدار را دارا بودند و همچنین از نظر مقدار الیاف خام نامحلول در شوینده اسیدی - - ADF، یونجه چین اول با 44/26 درصد و یونجه چین دوم با 40/81 درصد به ترتیب بیشترین و کمترین مقدار را دارا بودند.
جدول 3 نشان می دهد که چین های اول و سوم از نظر خوشخوراکی تفاوت معنی داری با هم دارند . - P< 0/05 - خوشخوراکی هر ماده خوراکی به میزان ترکیبات شیمیایی و ضریب هضمی آن بستگی دارد. با توجه به اینکه چین سوم دارای ضریب هضمی - بخش - b و غلظت NDF بالا و میزان ADF آن نیز پایین است، به عنوان خوشخوراک ترین یونجه در بین چین های مختلف محسوب می شود.
البته باید توجه داشت که چین سوم نسبت به چین دوم خوشخوراک تر است ولی اختلاف بین آن ها از نظر آماری معنی دار نیست. و خوشخوراکی چین اول علیرغم اینکه ضرایب هضمی و پروتئین خام آن نسبتاً بالا است ولی به خاطر بیشتر بودن دیواره سلولی و بخصوص درصد بالای ADF در مقایسه با دو چین دیگر کمتر است.
داده های بدست آمده در این تحقیق برای خوشخوراکی یونجه کمی پایین تر از داده های هدایت می باشند که این تفاوت می تواند به گونه یونجه مورد استفاده در آزمایش و همچنین شرایط آب و هوایی منطقه بستگی داشته باشد.
