بخشی از مقاله
چکیده
با عنایت به اینکه اضطراب امتحان یک مشکل مهم آموزشی است که اغلب توسط دانش اموزان و دانشجویان تجربه می شود تقریبا هر دانش آموزی در هنگام آزمون اضطراب دارد اما برای برخی از ان ها اضطراب آن قدر شدید است که عملکردشان را تحت تاثیر قرار می دهد. بنابراین این هدف اساسی از انجام این پژوهش تعیین رابطه بین طرحواره های هیجانی با اضطراب امتحان در دانش اموزان دختر مقطع سوم متوسطه شهر سیرجان درسال1394 بوده است. پژوهش حاضر توصیفی و از نوع همبستگی بوده است.
جامعه آماری این پژوهش کلیه دانش آموزان مقطع سوم متوسطه شهر سیرجان در سال 1394 بوده است. نمونه پژوهش حاضر200 نفر از دانش آموزان مقطع سوم به صورت نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند. ابزار این پژوهش پرسشنامه های اضطراب امتحان ساراسون - - 1957، طرحوارههای هیجانی لیهی - خانزاده، ادریسی، محمدخانی و سعیدیان، - 1392 بوده است.
برای تجزیه و تحلیل داده ها از ضریب همبستگی پیرسون، رگرسیون خطی استفاده گردید. نتایج نشان داد که بین طرحواره های هیجانی با اضطراب امتحان دانشجویان رابطه معناداری وجود دارد. بنابراین هر چه طرحواره های هیجانی بیشتر باشد، اضطراب امتحان کمتر است
مقدمه
دانش آموزان بزرگترین سرمایه های انسانی هر جامعه به حساب می آیند زیرا می توانند با درهم آمیختن نیروی جوانی، علم و مهارت آمیخته شده، پیشرفت و توسعه را به حرکت در آورند. در تمام کشورها سالانه سهم زیادی از درآمد ملی صرف آموزش و پرورش می شود اما بخش زیادی از هزینه ها به هدر می رود. یکی از مواردی که همواره مورد توجه معلمان و اولیاء دانش آموزان است ارزیابی تحصیلی یادگیرندگان می باشد. لازمه ارزیابی تحصیلی در آموزش و پرورش امتحان می باشد که متأسفانه بعضی از دانش آموزان و دانشجویان با مشکلی به نام اضطراب امتحان در گیرند و به عنوان یک مشکل جدی تلقی می گردد. این اضطراب به شکل های گوناگون در افراد جلوه می کند. بالارفتن ضربان قلب، سردی انگشتان و افت فشارخون از عوارض فیزیکی و ظاهری اضطراب امتحان است
گاهی اضطراب دانش اموزان بقدری زیاد می شود که فعالیت آنها را محدود می نماید - کنایت، - 2006 و باعث کم شدن عزت نفس، کسب نمرات پایین، رفتار نامناسب در کلاس، گرایش منفی به درس می شود و نهایتا ترس از مردود شدن برای عده ای مشکل آفرین می شود. باتوجه به توضیحات و مطالب گفته شده، لزوم بررسی عوامل دخیل اضطراب امتحان، امری شایسته و بایسته به نظر میرسد این پژوهش دشوار در تنظیم هیجان و طرحوارههای هیجانی را مهم تلقی می کند و با در نظر گرفتن اهمیتی که نظمبخشی هیجانها و طرحواره-های هیجانی در بحث درمان و حتی پیشگیری از اختلالهای اضطرابی دارند، در این پژوهش سعی میشود تا با شناسایی مشکل در تنظیم هیجان و نوع طرحوارههای هیجانی در افراد اضطراب امتحان، این فرض که هر اختلال روانی با نوعی مشکل در هیجان و طرحواره هیجانی خاصی در ارتباط است، در مورد اختلال اضطرابی مورد بررسی قرار گیرد.
طرحوارههای هیجانی ساختارهای روانی هستند که به شخصیت فرد شکل میدهند و بر روی تعامل با دیگران، تجربه هیجانی و تفسیر واکنشهای افراد تأثیر میگذارند. در طول دوره کودکی طرحوارههای هیجانی، مانند یادگیریهای کودک بر تعامل و تنظیم هیجانی از طریق تعاملات با مراقبان مهم رشد مییابند. از طریق فعالیتهای اولیه مانند بازی و تغذیه کودک شروع به تجربه هیجانها در محیط و تعامل با دیگران میکند. تکرار تعاملات بین فردی از این نوع به کودک کمک میکند یک شخصیت منحصر به فرد هیجانی را پدید آورد و زمینه را برا تعامل موثر و امید به برقراری ارتباط بین فردی در آینده فرآهم کند. طرحوارههای هیجانی مانند دیگر طرحوارههای حافظه، بر اساس طلاعات مشابه فراوان و یا تجربیات تکرار شده از گذشته فرد گرفته شدهاند. این طرحوارهها توسط عواطف بنیادی مانند تجربیات جسمی، حسی و حرکتی تحت کنترل قرار میگیرند
برخی از مطالعات از رابطه بین طرحوارههای هیجانی و آسیبهای روانی حمایت کردند. طرحوارههای هیجانی مشکلساز با سطح بالایی از افسردگی، اضطراب، فاکتورهای شناختی نگرانی، اجتناب تجربی، ناسازگاری زناشویی، اختلالات شخصیت و ذهن آگاهی تقلیلیافته در ارتباط است. یک علاقه خاص بین پژوهشگران بررسی رابطه بین طرحوارههای هیجانی و مقدار اجتناب تجربی و ذهن آگاهی است. در مطالعات اخیر ارتباط بین ذهن آگاهی و اجتناب تجربی توسط باورهای منفی در مورد هیجانها”طرحوارههای هیجانی“ میانجی گری شده است. دو مطالعه اولیه نشان داده است که آموزش ذهن آگاهی در طرحوارههای هیجانی به وسیلهی تغییر اعتقاد در مورد هیجانات، اجتناب عاطفی را کاهش میدهد. طرحوارههای هیجانی همچنین با اختلالات شخصیت هم مرتبط است.
طرحوارههای هیجانی شامل باورهایی در رابطه با منشأ هیجانات، تفاوتها، طول دوره، جهان شمولی،گناه، عدم کنترل، خطر، درک و فهم، نیاز به منطقی بودن و قانونمند بودن هیجان هستند. همچنین، افراد، درباره نیاز به بازداری، کنترل، اجتناب، پذیرش، تحمل سردرگمی یا هیجانات، مشکل دارند که باعث افزایش راهبردهای ناسازگارانه مقابله، مثل نشخوارذهنی، اختلالات خوردن، سوءمصرف مواد و نگرانی میشود ”لیهی، . - 2012 مطالعات نشان دادهاند که افراد مبتلا به اضطراب در مقایسه با افراد سالم دارای طرحوارههای هیجانی معیوب، اجنتاب شناختی- رفتاری بالاتر و نظم شناختی- عاطفی ناکارآمد می باشند
بطورکلی برنامه ریزی و تنظیم هیجان بطور مثبتی با عملکرد تحصیلی در ارتباط می باشد لذا با توجه به مطالب مذکور و اهمیت کاهش اضطراب امتحان دربین دانش آموزان تحقیق حاضر در صدد است که به این سوال پاسخ دهد که آیا طرحواره های هیجانی با اضطراب امتحان دانش آموزان رابطه دارد یا خیر ؟
روش پژوهش
پژوهش حاضر توصیفی و از نوع همبستگی است. جامعه آماری در این پژوهش شامل کلیه دانش آموزان دختر مقطع سوم متوسطه شهر سیرجان در سال تحصیلی 1394 است. روش نمونه گیری پژوهش حاضر به صورت خوشه ای چند مرحله ای بود. ابتدا با مراجعه به آموزش و پرورش شهر سیرجان و با توجه به تعداد دبیرستان های دخترانه شهر سیرجان، 5 دبیرستان به صورت تصادفی انتخاب شده و سپس از بین تعداد کلاس های سوم این دبیرستان ها، 5 کلاس انتخاب شده و از بین آنها با توجه به جدول مورگان بین 200 نفر از دانش آموزان انتخاب شدند.
ابزار پژوهش پرسشنامه طرحواره های هیجانی لیهی
برای تعیین باورها و نگرش افراد نسبت به احساساتشان ساخته شده است . با این مقیاس درمانگر میتواند طرحوارههای هیجانی مراجع را تعیین کند و همچنین درمانگر میتواند نگرشهای مراجع را نسبت به احساسات خودش را، با وضوح بیشتری درک کند - یاووز، فتحی، هاکان،تورکاپر و باساک2، . - 2011 این مقیاس دارای 50 گویه است که با استفاده از یک مقیاس 5 درجهای لیکرت نمرهگذاری میشود.
نسخه فارسی این مقیاس توسط خانزاده، ادریسی، محمدخانی و سعیدیان - 1392 - تهیه شده است. برای به کاربردن این مقیاس در جامعه ایران از روش ترجمه مضاعف استفاده شد. در مرحله اول، ابتدا مقیاس توسط مؤلفان به فارسی ترجمه شد، سپس دو تن از اساتید روانشناسی و دو تن از اساتید زبان و ادبیات انگلیسی، دو نسخه فارسی و انگلیسی این مقیاس را هم از لحاظ مفهومی و هم از لحاظ نگارش تطابق دادند؛
در مرحله بعدی نسخه فارسی توسط یکی از دانشجویان دکتری زبان و ادبیات انگلیسی باز ترجمه شد و در آخر مشکلات و ناهماهنگیهای موجود در نسخه ترجمه شده مقیاس تصحیح گردید. نتایج حاصل از تحلیل عامل اکتشافی نشان داد که از ٌٍ عامل استخراج شده از این مقیاس، ٌٍ عامل با طرحوارههای هیجانی لیهی هماهنگ هستند، َ عامل به خاطر بارگزاری تنها یک گویه حذف شدند و یک عامل جدید به نام خودآگاهی هیجانی به مقیاس اضافه شد. که جمعا 13 بعد از طرحواره هیجانی به شرخ زیر را میسنجد:
-1 قابل کنترل بودن؛ -2 تلاش برای منطقی بودن؛ -3 خودآگاهی هیجانی؛ -4 قابل درک بودن؛ -5 نشخوار ذهنی؛ -6 توافق؛ -7 پذیرش احساسات؛ -8 تأیید طلبی از دیگران؛ -9 ارزشهای والاتر؛ -10 سادهاندیشی هیجانات؛ -11 گناه؛ -12 ابراز احساسات؛ -13 سرزنش.
لیهی در پژوهش خود آلفای کرونباخ این پرسشنامه را0/83 بدست آورد - لیهی، . - 2007 همچنین همبستگی بالای این مقیاس با مؤید روایی همگرا و همبستگی درونی بالای گویهها موید روایی سازه این مقیاس است. نتایج حاصل از بررسی پایایی این مقیاس نشان داد که پایایی این مقیاس از طریق روش بازآزمایی در فاصله دو هفته برای کل مقیاس 0/78، و برای زیرمقیاسها در دامنهای بین0/56 تا 0/76 است؛ همچنین ضریب همسانی درونی مقیاس با استفاده از روش آلفای کرونباخ برای کل مقیاس0/82 و برای زیرمقیاسها در دامنهای از0/59 تا 0/73 به دست آمد. به طورکلی نتایج به دست آمده از هر دو روش حاکی از پایایی قابل قبول این مقیاس است
پرسشنامه اضطراب امتحان ساراسون
پرسشنامه اضطراب امتحان ساراسون در سال 1957 توسط ساراسون ساخته شد و دارای 37 گویه است که باید در مدت 10 الی 15 دقیقه به صورت “بله و خیر” به آن پاسخ داده شود. با توجه به مشخصات روانسنجی مناسب و وجود نمرات برش استاندارد برای این پرسشنامه، استفاده از آن در سنجش اضطراب امتحان بسیار مرسوم است. پرسشنامه اضطراب امتحان ساراسون این امکان را فراهم میآورد که بتوان بر اساس یک شیوه خودگزارشی دهی به حالات روانی و تجربیات فیزیولوژیکی فرد در جریان امتحان، قبل و بعد از آن دست یافت.
اضطراب امتحان مجموعهای از پاسخهای جسمی، روانشناختی و رفتاری است که در هنگام آماده شدن برای یک امتحان و انجام آزمون مشخص میشود. به دلیل عواقب منفی این نوع از اضطراب به خصوص در دانشآموزان و دانشجویان، روانشناسان همواره در پی ارزیابی صحیح و درمان آن بودهاند. از جمله ابزارهایی که برای ارزیابی و تشخصی اضطراب امتحان به کار میرود پرسشنامه اضطراب امتحان ساراسون است. هر چه نمره فرد در این پرسشنامه بالاتر باشد نشان دهنده اضطراب امتحان بیشتر است. با توجه به مشخصات روانسنجی مناسب و وجود نمرات برش استاندارد برای این پرسشنامه، استفاده از آن در سنجش اضطراب امتحان بسیار مناسب است.
برای نمره گذاری پرسشنامه اضطراب امتحان ساراسون باید به جواب خیر برای سوالات 33- 29- 27 -26 -15 -3 نمره 1 بدهید. همچنین برای هر جواب بلی به سایر سوالات نیز باید یک نمره بدهید. پس از جمع کردن نمرات، نمره اضطراب امتحان فرد بدست میآید. نمره بیشتر نشانگر اضطراب امتحان بیشتر است و فرد با توجه به نمره کسب شده در یکی از این سه طبقه قرار میگیرد:
اضطراب خفیف: نمره 12 و پایینتر
اضطراب متوسط: نمره 13 تا 20
اضطراب شدید: نمره 21 و بالاتر روایی و پایایی این پرسشنامه در مطالعات متعددی سنجیده شده و با ضریب آلفا کرونباخ 0/88 و همسانی درونی 0/95 و روایی معیار برابر 0/72 به دست آمده است که در مجموع قابل قبول می باشد
