بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف تعیین رابطه جهت گزینی هدف و شادکامی با کیفیت زندگی دانشجویان انجام شد. پژوهش حاضر توصیفی و از نوع همبستگی بود. جامعه آماری پژوهش را دانشجویان پسر بودندکه در سال تحصیلی 94 -93 در دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز مشغول به تحصیل بودند. از این جامعه تعداد 202 نفر به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای و با استفاده از جدول نمونه گیری کرجسی و مورگان انتخاب شدند و با استفاده از پرسش نامه شادکامی اکسفورد، پرسش نامه جهت گزینی هدف، و پرسش نامه کیفیت زندگی مورد آزمون قرار گرفتند.
داده ها با استفاده از همبستگی پیرسون و رگرسیون چند متغییره به شیوه گام به گام مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان داد که بین شادکامی با کیفیت زندگی - P 0/01 - ، بین جهت گیری تسلط گرایشی با شادکامی - - P 0/01 و بین جهت گیری تسلط گرایشی با کیفیت زندگی - - P 0/05 رابطه مثبت معنادار وجود دارد. همچنین نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که از بین جهت گزینی هدف و شادکامی فقط شادکامی قادر به پیش بینی کیفیت زندگی هستند و 27 درصد از واریانس کیفیت زندگی را پیش بینی می کنند.
-1 مقدمه
شاخه جدید علم روانشناسی و دیدگاه نوینش تحت عنوان " رویکرد روانشناسی مثبت نگر" درصدد بررسی ظرفیتها و قدرت های روانشناختی به جای آسیب شناسی روانی است. اعتقاد اساسی در دیدگاه جدید این است که ویژگیهای مثبت قابل اندازه گیری می توانند به عنوان سپری افراد را در برابر حوادث نامطلوب خطرزا محافظت نمایند - سیلگمن، . - 2002 یکی از مفاهیم مورد توجه این رویکرد، کیفیت زندگی است. کیفیت زندگی یک مفهوم انتزاعی و چند بعدی است که اغلب با اصطلاحاتی چون رفاه ، لذت ، و استاندارد های زندگی آمیخته است
در حال حاضر کیفیت زندگی یکی از نگرانی های عمده مدیران سازمان ها و متخصصان علم پیشگیری است و به عنوان شاخصی برای اندازه گیری وضعیت سلامت در تحقیقات شناخته شده و به کار می رود. به دلیل اهمیتی که مفهوم کیفیت زندگی پیدا کرده است، سازمان جهانی بهداشت یکی از اهداف عمده خود را تا سال 2020 افزایش کیفیت زندگی ذکر می کند
بیشتر پژوهش های حوزه کیفیت زندگی به متغییرهای پرداخته اند که بیشتر در حوزه ی روانشناسی مثبت بوده اند و دلایل متعددی را به عنوان عوامل افزایش دهنده یا کاهش دهنده سطح کیفیت زندگی معرفی کرده اند که در این پژوهش جهت گزینی هدف و شادکامی به دلیل اینکه در ادبیات پژوهشی گذشته زیاد مورد توجه قرار نگرفته اند، مورد بررسی قرار می گیرند.
در چند دهه اخیر نظریه جهت گزینی هدف به عنوان یکی از دیدگاه های مهم در زمینه انگیزش پیشرفت و به خصوص انگیزش تحصیلی پدیدار شد
در سال های اخیر پژوهش های زیادی به تبیین این سازه و همچنین پیشایندها و پیامدهای آن پرداخته اند - آیمز، 1992؛ پینتریج و گارسیا، . - 1994 پژوهش های انجام شده در این حوزه نشان می دهد که هدف گرایی پیامدهای شناختی، هیجانی و انگیزشی در افراد دارد. به عبارت دیگر جهت گیری هدف افراد هم عملکرد تحصیلی آنها و هم میزان رضایت از زندگی و کیفیت زندگی آنها را تحت تأثیر قرار می دهد. اگرچه در خصوص پیامدهای شناختی و انگیزشی هدف گرایی شمار پژوهش ها کم نیست، اما این کمبود در حوزه رابطه جهت گیری هدف با کیفیت زندگی و شادکامی - به خصوص مؤلفه های هیجانی و شناختی آن - به عنوان مهمترین شاخص هیجانی و سلامت روان در دانشجویان، مشهود است. در حقیقت اگرچه برخی پژوهش ها به صورت پراکنده و ضمنی به این رابطه پرداخته اند - سوینی، ارو و نیمیورتا، - 2008، اما بررسی ها به صورت جامع و روشن صورت نگرفته است.
در خلال قرن گذشته، توجه اصلی اغلب روانشناسان و محققان بر جنبههای ناشادکامی انسان - از قبیل افسردگی و اضطراب - معطوف و بعد مثبت پتانسیل انسان مورد غفلت واقع شده بود. تنها در دهههای اخیر،خصوصاً بعد از مطالعات راهگشای برادبرن - 1969 - در مورد عدم وابستگی و استقلال عواطف مثبت و منفی بود که روان شناسان شروع به جستجوی همبسته ها، تعاریف، و پیش بینی کنندههای شادکامی کردند. بسیاری از پژوهشگران بر این باور هستند که توانایی شاد بودن و خشنودی یکی از معیارهای سلامت روان و بهزیستی مثبت است.
طبق بسیاری از تئوریهای هیجان، شادکامی یکی از شش هیجان بزرگ است که عبارتند از تعجب، ترس، خشم، شادکامی، تنفر، و نگرانی - دوناولد،1997؛ هیلز و آرگایل، . - 2008 لیوبومرسکی، شلدون و شکاد - 2005 - با اشاره به بررسی ویلسون - 1967 - این طور نتیجه گیری کرده بودند که فرد شادکام، فردی زنده دل، سالم، فرهیخته، برون گرا، خوش بین، آزاد از نگرانی و دارای سطح بالای از کیفیت زندگی است. لذا با توجه به مسائل ذکر شده محقق در این پژوهش به دنبال این مسئله است که آیا جهت گزینی هدف و شادکامی باکیفیت زندگی و دانشجویان رابطه دارد؟
-2 روش پژوهش
پژوهش حاضر توصیفی و از نوع همبستگی است. جامعه این پژوهش را کلیه دانشجویان پسر دانشگاه آزاد اسلامی - واحد تهران مرکز - که در سال تحصیلی 1393-94 مشغول به تحصیل بودند،تشکیل می دهند. در پژوهش حاضر، با توجه به روش آماری پژوهش که از نوع رگرسیون است و با در نظر گرفتن اینکه در گروه های رگرسیون حجم نمونه باید 20-25 برابر متغیر های پیش بین باشد، در این پژوهش حجم نمونه 202 نفر انتخاب شد.
شیوه انتخاب افراد نمونه بدین صورت بود که با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای ابتدا از بین 11 دانشکده دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی، 3 دانشکده روانشناسی و علوم اجتماعی - مجتمع ولیعصر - ، دانشکده فنی و مهندسی - مجتمع نیایش - و دانشکده هنر و معماری به تصادف انتخاب شدند. سپس از هر کدام از دانشکده ها 5 کلاس به صورت تصادفی انتخاب شدند که تعداد دانشجویان آن کلاس ها در حدود 420 نفر بودند. سپس از این تعداد با توجه به نوع پژوهش - همبستگی - و در اختیار داشتن تعداد کلی افراد بر اساس جدول نمونه گیری مورگان 202 نفر به عنوان گروه نمونه پژوهش انتخاب شدند.
-3 ابزار پژوهش
- پرسش نامه جهت گزینی هدف : - GOQ - الیوت و مک گریگور درسال 2001 برای اولین بار این پرسش نامه را برای سنجش جهت گیری هدف بر طبق مدل چهار وجهی - 2[2 - اهداف پیشرفت تهیه کردند. این پرسش نامه دارای 12 ماده و چهار هدف شامل - 1 اهداف تسلط-رویکردی، - 2 اهداف تسلط- اجتنابی، - 3 اهداف عملکرد- رویکردی و - 4 اهداف عملکرد- اجتنابی را می سنجد. هر هدف 3 گویه را در بر می گیرد، این مقیاس از نوع لیکرت است که پاسخ ها در یک طیف 5 تایی از =1 کاملا مخالفم تا =5 کاملا موافقم قرار دارند. روایی و پایایی ابزار توسط سازندگان مورد تائید می باشد.
در ایران نیز این مقیاس مورد بررسی قرار گرفته است. خرمایی - 1385 - جهت تعیین روایی و پایایی این مقیاس از تحلیل عاملی به روش مؤلفه های اصلی همراه با چرخش واریماکس استفاده کردند. نتایج نشان دهنده این بود که عامل تسلط رویکردی با ارزش ویژه 2/54 و آلفای 0/84، 21/13 درصد واریانس کل، عامل عملکرد رویکردی با ارزش ویژه 2/53 و آلفای 0/78، 19/58 درصد واریانس کل و عامل تسلط اجتنابی با ارزش ویژه 2/21 و آلفای 0/81، 18/42 درصد از واریانس کل و عامل عملکرد اجتنابی با ارزش ویژه 1/74 و آلفای 0/66، 14/47 درصد واریانس کل را تبیین می کنند.
در مجموع چهار عامل استخراجی 73/6 درصد ورایانس کل مقیاس را تبیین می کردند.
- پرسش نامه شادکامی آکسفورد : - OHQ - آرگایل، مارتین، و کراساند - 1989 - پرسش نامه شادکامی آکسفورد را با هدف سنجش شادکامی تهیه کردند. این پرسش نامه در ایران توسط علی پور و نوربالا - - 1387 هنجاریابی شد. این آزمون شامل 29 عبارت چهار گزینه ای است که نمره گذاری گزینه ها به ترتیب عبارت است از: - الف - 0=، - ب - 1 =، - ج - 2=، - د - 3 = به این ترتیب بالاترین نمره ای که آزمودنی می تواند در این آزمون کسب کند 87 است که بیانگر بالاترین حد شادکامی بوده و کمترین نمره این مقیاس 0 است که موید ناراضی بودن آزمودنی از زندگی و افسردگی فرد است.
آرگایل و همکاران - - 1989 پایایی پرسش نامه مورد نظر را با روش بازآزمایی پس از 7 هفته به میزان 0/78 گزارش کردند. علی پور و نوربالا - - 1387 ضمن هنجاریابی مقدماتی پرسش نامه شادکامی آکسفورد، میزان پایایی آن را با روش آلفای کرونباخ 0/93 گزارش کرده اند.
- پرسشنامه کیفیت زندگی : - QLQ - این پرسشنامه توسط سازمان جهانی بهداشت - :+2 - در سال 1993 تدوین شده است و دارای 26 سوال است که به ارزیابی 4 بعد کیفیت زندگی افراد می پردازد که عبارتند از:
- 1سلامت جسمی - 2سلامت روانشناختی - 3روابط اجتماعی و - 4محیط اجتماعی.
و هر یک از ابعاد به ترتیب دارای8،7،6،3 سوال می باشند. پاسخگویان پاسخ های خود را با مقیاس 5 گزینه ای 1 - تا - 5 مشخص می کنند.پس از انجام محاسبات لازم در هر بعد امتیازی معادل 4 تا 20 به دست خواهد آمد که عدد 4 نشان دهنده بدترین و عدد 20 نشان دهنده بهترین وضعیت حیطه مورد نظر است.
در ایران مفیدی و همکاران - - 1385 این مقیاس را به فارسی ترجمه و روایی و پایایی آن را گزارش کرده اند.ضریب آلفای کرونباخ %84 نشان دهنده همسانی درونی مطلوب بوده است.از طرف دیگر تحلیل عامل در 26 سوال این مقیاس،مشخص کرد که در این مقیاس 4 زیر مقیاس - یعنی سلامت جسمی،روابط اجتماعی،سلامت روانشناختی و محیط زندگی - که در مقیاس اصلی وجود داشته نشان دهنده روایی ساختاری آن است.
-4 یافته ها
شاخص های توصیفی مربوط به نمرات پرسشنامه شادکامی، کیفیت زندگی و جهت گزینی هدف در دانشجویان محاسبه شد و نتایج در جدول زیر ارائه شده است.
