بخشی از مقاله
استرس شغلی در پرستاران
خلاصه :
کلمه استرس برای توصیف مقدار تنش استفاده می کنند که اشخاص تخت تاثیر شغل و روابط و مسئولیت هایشان در زندگی تحما می کنند.
استرس شغلی : پاسخ های جسمی و حسی مضر در زمانی که نیازهای شغلی با توانایی ها و منابع با نیازمندیهای کارمند مطابق ندارد نامیده می شود. برای مقابله با استرس کاری ابتدا باید عوامل استرس زای شغلی و پی آمدهای آن بررسی شود پس راهکار مناسب را با توجه به استراتژیهای مقابله فردی و درون سازمانی به کار گرفت.
مقدمه :
تنیدگی یا استرس جزء لاینفک زندگی انسان است و حضور دائمی در آن دارد، صاحبنظران وجود این پدیده را جهت ادامه زندگی ضروری و سازنده می دانند و طریقی که مردم تنیدگی را براساس آن تجربه می کنند بستگی زیادی به پیش بینی کردن آن – زمینۀ اجتماعی و کنترل دارد و اینکه تنیدگی چگونه بر فرد اثر می گذارد بستگی به توانایی شخص برای تطابق با حوادث زندگی دارد تعاملات – کیفیت سیستم حمایتا – درک شخص و موفقیت عاطفی همه در این تطابق مؤثر می باشند.
80 – 5% بیماریهای استرس ایجاد می شوند و ضایع ایجاد کننده استرس مختلف میباشند که مهمترین آنها ضایع شغلی می باشد، از جمله شغلهای پرتنش پرستاری می باشد چرا که پرستار فردی است که مسئول کنترل و پایش 24 ساعته بینماران می باشد، و به طور مستم در معرض متعدد تنش زا قرار می گیرد و در دراز مدت این عوامل در فرد ایجاد فرسودگی کرده و روی روند فعالیت پرستاران اثرات سوء به جا می گذارد.
استرس یکی از مشکلات بسیار مهم و روز افزون بهداشت کار می باشد و از نظر اقتصادی یکی از علل باز دارنده محسوب می شود، در انگلیس سالانه بیش از چهل میلیون روز شغلی به علت ناهنجاری های ناشی از استرس از دست می رود و ضرر ناشی از استرس شغلی در استرالیا در سال 1994 در حدود سی میلیون دلار استرالیا بوده است.
استرس :
استرس اولین بار توسط هانس سلیله در ارتباط باشرایط انسان مطرح گردید. هانس سیله استرس را درجه سوخت و ساز بدن بر اثر فشارهای زندگی می داند. به عبارتی استرس پاسخ فیزیولوژیکی و روانی یک شخص جهت وقف یافتن و تحویل دادن فشارهای داخلی و خارجی می باشد.
سه مرحله پاسخگویی به استرس که به عنوان علائم این ناراحتی مورد تأیید همگان می باشد عبارتند از: اعلام خطر، مقاومت و فوسودگی.
استرس تا اندازه ای معین و بهنجار سودمند است. خود بودن فشار روانی سرزنده نمی باشد با این همه زمانی که فشار روانی به مشکلی عاملی چالش انگیز و گیج کننده باشد باعث بهبود عملکرد می شود، فشار روانیبسیار پایین می تواند منجر به عدم فعالیت – احساس ملال – فقدان نیرو گردد و فشار روانی بسیار بالا به بی رمقی و سپس فرسودگی خود می انجامد.
تعریف انستیتو ملی ایمنی و بهداشت حرفه ای :
استرس شغلی عبارت از یاغ های حسی و جسمی مضر در زمانی که نیازهای شغلی با توانایی ها و منابع با نیازمندی های کارمند مطابقت ندارد.
نشانه های استرس :
نشانه ها و آثار استرس برای همه یکسان نیست زیرا واکنش افراد در برابر عوامل استرس زا با یکدیگر فرق می کند. مطالعهکوپر و یا گلیونی نشان می دهد که تجربه فشار روانی، نتیجۀ یک تعامل بین منابع مختلف با موقعیت استرس زا و فرد است و تمامی افراد یک واقعیت واحد را استرس زا تصور نمی کنند اختلافات فردی آنان از نظر شخصیتی و تجارب زندگی پاسخ آنان را به فشار روانی تحت شعاع قرار می دهد.
نشانه های روحی، هیجانی، رفتاری و جسمی به استرس :
نشانه های ذهنی (روحی): عدم تمرکز حواس، فراموشکاری، ناتوانی در یادآوری وقایع اخیر، ناتوانی در گرفتن اطلاعات جدید، داشتن افکار معیوب و دودلی، تردید، عدم وقت، به طور مکرر اشتباه کردن، عدم توجه به جزئیات و ... .
نشانه های هیجانی : اضطراب، ترس، پرخاشگری، افسردگی، وحشت، گریه، نگرانی، کابوس، کناره گیری از کارها، نپذیرفتن مسئولیت.
نشانه های جسمی : سر درد، تپش قلب، تنفس نامنظمف تکرار ادرار، تهوع، سوء هاظمه، خشکی دهان.
نشانه های رفتاری : پرخوری، کم خوری، وسواس فکری، وسواس عملی، کندن مو، ناخن و کناره گیری از رفت و آمد با دیگران.
علل استرسهای شغلی : چهار مجموعه کلی استرس شغلی عبارتند از :
1 ) عوانل شغلی 2 ) عوامل محیطی 3 ) عوامل ناشی از نقش 4 ) عوانل ناشی از روابط داخلی کارکنان.
عنوان شغلی : عوامل ایجاد فشارهای عصبی در مشاغل می باشند، و برخی از شغلها بیش از سایر مشاغل استرس زا می باشند میزان کار بیش از اندازه از اندازه از جمله این عوامل می باشد.
عوامل فیزیکی : بستگی به مکان کاری شغل و شرایط ایفای نقش دارد.
عوامل ناشی از نقش : فشار عصبی می تواند ناشی از ابهام نقش و تضاد نقش باشد.
عوامل ناشی از روابط داخلی کارکنان : آخرین عامل ایجاد کننده فشارهای عصبی می باشد که ناشی از فشارهای گروهی و فشار برای انجام هنجارهای گروهی و نظایر آن می باشد، سبک رهبری و شخصیت و رفتار فرد نیز می تواند باعث استرس شغلی گردد.
عوامل استرس زای شغلی در محیط کارپرستاران که منجر به فرسودگی شغلی شده :
عدم حمایت اجتماعی، تضاد با همکاران و پزشکان، فشار شغلی، در معرض خطرات ناشی از اشعه ها و عفونتها قرار گرفتن، مرگ و میر بیماران، حجم کاری زیاد، پایین بودن حقوق و مزایا، تغییر مددجو پرستاری از بیماران با نیازهای مراقبتی پیچیده، فقدان کار گروهی، فقدان افکار نو، عدم حمایت مدیران و سرپرستاران، عدم امنیت شغلی، چرخش شیفت ها، نحوه ارزشیابی و جو سازی و ... ، فرسودگی شغلی پدیده ای بسیار شایع در پرستاران است.
اگرچه استرس شغلی در تمامی مشاغل وجود دارد ولی در حرفه هایی که با سلامتی انسان سروکار دارند این موضوع اهمیت فراوانی پیدا می کند و شواهدی وجود دارد که پرستاری شغلی پراسترس محسوب می شود و ضرایب استرس آن 5/6 از 10 می باشد.
در بررسی Adali دلایل رشد فرسودگی شغلی در پرستاران، زمان طولانی جهت مراقبت از بیمار گذاشتن، تماس با بیمارانی که پیش آگهی بدی دارند، کار بیش از اندازه، دوگانگی و تضاد در نقش پرستاری ازبیماران بدحال و با نیازهای مختلف، عدم حمایت مدیران و سرپرست
برخی نظریات مطرح شده در خصوص عوانل ایجاد استرس در پرستاران :
کول (Cole) معتقد است که 93% پرستاران مرتباً تحت عوامل استرس زای محیطی قرارمی گیرند که این مورد می تواند سلامت جسمی و روانی آنان را تحت تأثیر قرار دهد.
لی و وانگ wang slee نیز در بررسی شغلی و عوامل مربوط به آن در پرستاران عمده ترین منبع استرس شغلی را با کاری و مسئولیت آنان ذکر کرده اند.
ضرپخ و کاپلان kuplan lfrenchi تعارض بین همکاران را مهترین عامل استرس
زای شغلی معرفی کرده اند پیکو در مطالعات خود در این رابطه به این نتیجه رسیده است که حمایت ارائه شده از طرف همکاران نیز می تواند در کاهش استرس شغلی و پیامدهای آن در پرستاری مؤثر باشد.
رأس (noss)نیز معتقد است که روابط بین همکاران و حمایت از طرف آنها از جمله عوامل کاهنده استرس شغلی می باشند.
ارتباط تنیدگی و سابقه کاری :
در تحقیق انجام شد (توسط ابوالفضل رحیمی و همکاران) نتایج نشان می داد که بین میزان تنیدگی شغلی و سابقۀ کاری ارتباط معکوس وجود دارد، به گونه ای که میزان تندیگی در کارکنان با سابقه کاری کمتر بیشتر می باشد و بالا بردن سابقه کاری رابطه معکوس با تنیدگی دارد، و با افزایش سابقه کاری تسلط فرد بر محیط و همچنین نحوه برخورد آنها با تنش های وجود در محیط کار ارتقاء یافته و میزان تنیدگی تجربه شده از محیط کار کاهش می باید.
پی آمدهای فشار عصبی در محیط کار :
اگر فشار عصبی در محیط مثبت باشد باعث افزایش فعالیت وجدیت در کار و انگیزش بیشتر می شود و اگر منفی باشد باعث پی آمدهای روانی و رفتاری و جسمی در فرد می گردد.
پی آمدهای روانی : این پی آمدها بستگی به سلامت جهانی و روانی فرد دارد و ممکن است فرد دچار افسردگی، پرخوابی و بی خوابی و مشکلات خانوادگی و ... گردد.
پی آمدهای رفتارهای : واکنش هایی اند که باعث آسیب به فرد یاریگران می شود، مثل سیگار کشیدن. بین اعتیاد به الکل و مواد مخدر با فشار عصبی رابطه ای وجود دارد، حادثه آفرینی، خشونت، به هم خوردن اشتها از جمله پیامدهای رفتاری می باشد.
پی آمدهای جسمی : فشارهای عصبی ممکن است باعث بروز بی نظمی های جسمی نیز شوند به عنوان مثال بین ناراحتی و حمله قلبی با فشار عصبی رابطه وجود دارد. سردرد کم درد زخم معده، ناراحتی پوستی، جوش صورت از این پی آمدها می باشد.
استرس افراد را به ویژه زنان را در معرض حمله قلبی و افزایش فشار خون و افسردگی و ... قرار می دهد. مشخص گردیده است که آسیب شدیدی به سلامتی زنانی که در محیط کار با فشارکاری زیاد مواجه هستند و کنترل کمی بر آن دارند وارد می شود و در صورت در دسترس بودن فردی که بتوان مشکلات کاری را با او در میان گذاشت استرس شغلی به طور قابل ملاحظه ای کاهش مییابد.
استرتژی های مقابله فردی و سازمانی با استرس شغلی :
استراتژی های مقابله فردی :
1 ) ورزش : یکی از شیوه هایی است که اندازه می توانند با استفاده ازآن بر فشار عصبی خود فایق آیند ورزش است. افرادی که به طور منظم ورزش می کنند احساس تنش و فشار عصبی کمتری و اعتماد به نفس بیشتری دارند و خوش بینی تر به نظر می رسند. و از طرف دیگر کسانی که به طور منظم ورزش نمی کنند فشار عصبی بیشتری داشته و احتمال ابتلا به افسردگی در آنها زیاد است؛
2 ) استراحت : یکی دیگر از شیوه ها می باشد استراحت شکلهای مختلفی دارد : استفاده منظم از تعصیلات آرام نشتن، بستن چشمها به مدت 10 هر روز بعد از ظهر؛
3 ) مدیریت زمان : عقیده بر این است که بسیاری فشارهای روزانه را می توان با مدیریت خوب زمان کاهش داد و یا از بین برد. یکی از نگرشهای متداول در مدیریت زمان تهیه فهرستی از اقداماتی است که در روز باید انجام شود و به سه گروه تقسیم می شود.:
1 ) اقدامات حساس که حتماً باید انجام شود؛
2 ) اقدامات عادی که باید انجام شود؛
3 ) اقدامات اختیاری که می توان به دیگران واگذار نمود یا انجام آنرا به تأخیر انداخت؛
4 ) مدیریت نقش : یکی دیگر از استراتژی های مقایسه با فشار عصبی می باشد که در آن فرد برای پرهیز از فشار کار ابهام متضاد فعالانه کار می کند؛
5 ) گروه های پشتیبان : آخرین استراتژی مقایسه با فشار عصبی ایجاد و حفظ گروه های حامی می باشد که این گروه ها در شرایط بحرانی بسیار مفید خواهند بود، و متشکل از اعضاء خانواده، دوستان باید افراد می باشد؛
استرس های مقایسه با استرس در سازمان :
سازمانها دریافته اند که باید در مدیریت فشار عصبی کارکنان خود دخالت کنند و در این رابطه دو منطق متفاوت وجود دارد : اول آنکه چون سازمانها مسئولیت ایجاد حداقل بخشی از فشار عصبی را به عهده دارند بنابراین برای تسکین آن نیز باید اقدام کنند و منطق درم آن است که درون کارکنان سطوح پایین فشار عصبی را تجربه می کنند در صورت کاهش فشار عصبی م
ی تواند به طور مؤثرتری انجام وظیفه نمایند.
برخی از شیوه های مقابله با استرس در سازمان :
1 ) برنامه های سازمانی : مانند طراحی شغل، مشاغلی که خوب طراحی شده باشند و با جدول زمانی کار هماهنگ باشند می توانند باعث کاهش فشار عصبی شوند؛
2 ) برنامه های کاری : در سازمانها نوبت کار می تواند باعث ایجاد و مشکلات عمده ای برای کارکنان شود زیرا آنها باید را دائماً برنامه های خواب و استراحت خود را با آن تطبیق دهند بنابراین به منظور کاهش فشار عصبی، توجه سازمانها باید به طراحی درست کار و زمان انجام آن متمرکز باشد؛
3 ) فرهنگ : ذدر بعضی از سازمانها هنجار قدرتمندی وجود دارد که مخالف صدف وقت برای استراحت و رفتن به مرخصی میباشد و این هنجار در بلند مدت باعث فشار عصبی شدیدی می شود، بناباین سازمانها باید فرهنگی را جا
یگزین کنند که ترکیب که ترکیب مناسبی از فعالیت های کاری و غیرکاری را تقویت نماید؛
4 ) نظارت و سرپرست : سرپرست به طور بالقوه ای از منابع ایجاد فشار کاری است اگر به آنها گفته شود که واگذاری کار اضافی باعث ایجاد فشار عصبی می شود می توانند با تقسیم منطقی کار از بروز آن خودداری کنند؛
5 ) استفاده از وقت ومدیریت : آن از جمله مهارتهای مدیران می باشد که امروزه در جهان توجه مناسبی به آن مبذول شده است همزمانبا افزایش مداوم وظایف شغلی و افزایش فشارهای روحی روانی استرس بیشتری را افراد تجربه می کنند لذا پیشنهاد می گردد که کلید سازمانها جهت تخفیف استرس شغلی و افزایش رضایت و عملکرد شغلی نسبت به برقراری دوره های آموزشی مدیریت زمان مبادرت ورزندغ
6 ) مدیران بالای سازمان : می توانند از طریق اقدامات زیر تنش یا فشار روانی را در داخل سازمان به حداقل برسانند. 1 ) توسعه شغلی، غنی سازی شغلی، بهبود و گسترش ارتباطات، عارسانه کدرن یا راش ها، تعویض اختیار مشارکت دادن اعضاء در تصمیم گیری ها؛
