بخشی از مقاله
چکیده
هدف از انجام این پژوهش رسیدن به میزان سطح خوانایی کتابهای فارسی - بخوانیم - دوم و سوم ابتدائی و بررسی تفاوت سطح خوانایی کتاب فارسی - بخوانیم - پایه دوم و سوم ابتدائی از نظر تناسب با سطح سنی و درک و فهم دانشآموزان و مقایسه آنها با سطح توانایی خوانایی دانشآموزان از نظر میزان تناسب متون است انتخاب روش پژوهش بر اساس تحلیل محتوا و با استفاده از فرمول تعیین شاخصهای سطح خوانایی گانینگ است. موضوع در مورد مطالعه کتاب فارسی - بخوانیم - پایه دوم شامل 17 درس و 114 صفحه و کتاب فارسی - بخوانیم - سوم با 17 درس در 101 صفحه است.
یافتههای به دست آمده از این پژوهش نمایانگر آن است که در میزان سطح خوانایی بخش های اول و دوم کتاب پایه دوم با بخش سوم تفاوت محسوسی وجود دارد و هر سه بخش از سطح توانایی دانش آموزان پایه دوم بالاتر است و نیز تفاوت بسیار چشمگیری بین بخش اول پایه سوم با بخش دوم و سوم این پایه از نظر سطح خوانایی وجود دارد و تقریباً بیش از 2 برابر سطح خوانایی در پایه سوم است و در بنابراین در کل هیچ یک از این دو کتاب متناسب با سطح سنی و درک و مهم دانش آموزان این دو پایه در مقطع ابتدائی نیست و دارای میزانی بالایی از درجه دشواری در خوانایی است.
واژههای کلیدی: تحلیل محتوا، سطح خوانائی، فرمول گانیک، کتاب فارسی - بخوانیم - ، دوره ابتدائی
مقدمه
از آنجا که نظام آموزش و پرورش ایران متمرکز و برنامه، کتاب و معلم محورهای اساسی آموزش و یادگیری هستند و با توجه به آن که در بسیاری از موارد، کتاب درسی تنها رسانه آموزشی است که در اختیار معلم قرار دارد و فرآیند تدریس و یادگیری تنها با اتکا به محتوای برنامه درسی، انواع ارزشیابی های تحصیلی، آزمون ها و گزینش های متعدد بر مبنای محتوای کتاب های درسی صورت می پذیرد، کتاب به منزله برنامه آموزشی جای تتبع فراوان دارد. بنابراین محتوای مطلوب کتاب های درسی می تواند دانش آموزان را به چالش فکری وادارد و از جمود فکری و ذهنی رها سازد و پاسخ گوی نیازمندی های عصر جدید انسان باشد - آقازاده، 1385،ص . - 89از جمله روش هایی که می توان برای دستیابی به محتوای مطلوب در کتب درسی از آن استفاده کرد، روش تحلیل محتوا1 است.
لذا کمک می کند تا مفاهیم، اصول، نگرش ها و باورهای مندرج در کتاب، بررسی عملی و با اهداف برنامه درسی مقایسه و ارزیابی شوند.در تحلیل محتوای کتاب درسی، اغلب از دو تکنیک کلی، فرمول های خوانایی2و ابزارهای فهرستی یا چک لیستی 3که هر تکنیک از تعدادی روش مختلف تشکیل یافته، استفاده می گردد. به طور خلاصه، فرمول خوانایی درجه پیچیدگی زبانی مثل متن کتاب یا درجه خوانایی سایر متون را تعیین می نماید. این فرمول به وسیله تجزیه و تحلیل متن کتاب به اندازه گیری درجه خوانایی می پردازد. این تجزیه و تحلیل به ویژه بر روی واژگان، عبارات و بندهای یک نوشته متمرکز می شود و با شمارش آنها - کلمه ها و جمله ها - و استفاده از فرمول و رابطه ای مشخص، میزان و درجه سختی یا درجه تناسب متن با سن کلاسی یا سطح توانایی خواندن متن را مشخص می سازد - جعفری هرندی و همکاران، 1387،ص . - 187
به جز روش گانیگ که در این پژوهش بدان پرداخته شده است، آل افروز - 1390 - در پژوهشی سطح خوانایی روش گانینگ - 2003 - را به شکل زیر تعیین نموده است:شاخص سطح خوانایی گانینگ در متوسط تعداد واژگان در هر جمله و کلمات بیشتر از سه هجا توجه شده است. نمودار ادوارد فرای که تعداد جملات هر نوشته را مورد توجه قرار داده است.فرمول رودولف فلش که در آن به تعداد هجاها و تعداد کلمات در هر جمله توجه شده است - فلش، 1984،ص . - 128نتیجه نهایی این گونه شد که شیوه های ساده تولید مواد خواندنی برای نو سوادان بزرگسال، شیوه های جذب نو سوادان را به کتابخانه و راه های حفظ و تداوم سواد و جلوگیری از بازگشت به بی سوادی را تبیین کرده است.
روش پژوهش
روش پژوهش از نوع تحلیل محتوا است که از روش گانینگ - 2003 - برای تعیین شاخص سطح خوانایی استفاده شده است. شاخص سطح خوانایی گانینگ به گونه ای است که در آن به متوسط تعداد واژه ها در هر جمله و کلمه ی بیش از سه هجا توجه شده است. و قبل از گانینگ لیتیچ - 1987 - و فلش - 1984 - با این روش کار می-کرده اند و گانینگ در سال 2003 با تغییراتی که در روش کار آنها ایجاد کرد روش خود را ارائه داد. و اینک با توجه به هدف در نظر گرفته شده برای انجام این پژوهش از روش گانینگ استفاده می شود و در این روش 2 عامل طول واژه و طول جمله اندازه گیری و محاسبه می شود و در آن واژه های مشکل یعنی کلماتی که از 4 هجا و و یا بیشتر تشکیل شده اند و نحوه ی محاسبه ی آن به شکل زیر است.
- 1 انتخاب نمونه: الف - نمونه ی صد واژه ای از آغاز، وسط و یا پایان متن در نظر می گیریم. ب - تعداد جملههای کامل متن را می شماریم. ج - با تقسیم صد که تعداد واژه است بر تعداد جمله های کامل که از متن مشخص شده عددی که به دست می آید طول متوسط جمله ها خواهد بود. د - مرحله ی بعدی واژه های چهار هجایی و یا بیش از چهار هجایی را می شماریم تا تعداد کلمه های دشوار مشخص شود - البته باید توجه داشته باشیم که اسامی خاص جزو شمارش محسوب نشود - . و - عددی که مربوط به طول متوسط جمله بود را با تعداد واژه های دشوار جمع کرده و عدد حاصل را در 0/4 ضرب می کنیم.
- 2 وقتی به روش بالا سطح خوانایی متن سه نمونه از سه بخش آغازین، میانی و انتهائی کتاب موردنظر محاسبه شد نتایج سه نمونه را با هم جمع و میانگین آنها را محاسبه می کنیم - گانینگ - 11952 و بعد بر اساس نظر یار
