بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر» تحلیل محتوای کتاب فارسی خوانداری پایه دوم ابتدایی بر اساس تکنیک ویلیام رومی ، سطح خوانایی گانینگ و مفهوم بهداشت« است. روش تحقیق تحلیل محتوای کیفی است. جامعه آماری کتاب فارسی خوانداری پایه دوم ابتدایی است که به روش نمونه گیری تصادفی ساده، قسمت های از متن، سوالات و تصاویر، برای سنجش سطح خوانایی و ضریب درگیری انتخاب شد. هم چنین کل کتاب برای پی بردن به میزان پرداختن کتاب به مفهوم بهداشت و سلامت، مورد بررسی قرار گرفت.
از یافته های تحقیق عدد 4 به دست آمد که نشان داد که ضریب درگیری، 0/29 برای متن نوشتاری و 0/25 برای تصاویر به دست آمد و این نتایج نشان داد که چون ضریب درگیری کمتر از 0/4 بود، بنابراین متن نوشتاری و تصاویرغیر فعال هستند.
به عبارت دیگر دانش آموزان را درگیر فعالیت نمی کنند و اما ضریب درگیری سوالات، عدد 1 شد و طبق رابطه چون ضریب درگیری بین /4 تا 1/5 بود، سوالات فعال بود و دانش آموزان را درگیر فعالیت می کرد. همچنین در بحث سطح خوانایی بالاتر از سطح توانایی دانش آموزان پایه دوم قرار دارد و به عبارتی مخصوص دانش آموزان پایه ی دوم دبیرستان است. ضمن اینکه با توجه نتایج آزمون خی دو - - مقدار کمی از محتوای کتاب به مولفه های مربوط به مفهوم مذکور، یعنی بهداشت و سلامت اختصاص یافته است.
مقدمه و بیان مسئله
امروزه در همه ی کشور ها از جمله ایران، برنامه ی درسی به عنوان محور فعالیت های تربیتی محسوب می گردد و از آنجایی که نسل امروز با توجه به پیشرفت سریع تکنولوژی و علم، نیازمند کسب دانش و معلوماتی هستند که متناسب با مقتضیات زندگی کنونی و نیاز های جهانی باشد. بنابراین دست اندرکاران طرح ریزی و سازماندهی برنامهء درسی باید بتوانند با ارزشترین موضوعات و دانش ها را برای آموزش انتخاب کنند به گونه ای که فراگیران با مسائل مهم جهانی و محیطی که برای ادامه ی زندگی آنها ضروریست، آشنا و آماده شوند
به هر حال در نظام تعلیم و تربیت عمدتاً تجارب و قابلیت ها و شایستگی هایی که نسل جدید پیدا می کند، ازطریق برنامه ی درسی است و شاید بتوان گفت که برنامه ی درسی مهمترین ابزار برای تحقق اهداف تعلیم وتربیت است
نقش محوری کتاب های درسی موجب شده تا به طور مستمر توسط معلمان و شاگردان مورد استفاده قرار بگیرد و حتی گاهی اوقات به عنوان تمام برنامه ی درسی مورد تأکید معلم باشد
کتاب درسی مهم ترین ابزار یادگیری است و رسانه های آموزشی دیگر حول محور کتاب درسی قرار دارند. در حقیقت کتاب درسی نقش محوری را در فرایند یاددهی یادگیری به عهده دارد. یونسکو - 2005 - با ارائه تعریف کتاب درسی، جایگاه و نقش آن را درفرایند یادگیری تبیین کرده است: »کتاب درسی؛ وسیله ی اصلی یادگیری است که برای دستیابی به مجموعه ی خاصی از نتایج آموزشی طراحی شده و از متن، تصویرو یا متن و تصویر تشکیل شده است، و به طور سنتی مجموعه ی چاپی مجلدی است که آسان سازی توالی یادگیری را هدایت و راهنمایی می کند
اهمیت کتاب های درسی تنها از جنبه ی ابزاری برای آموزش مطرح نیست بلکه کاربرد گسترده ی آن در مدارس، دانش آموزان را در معرض عقاید، ایده ها و افکار گوناگونی قرار می دهد
تحقیقات گوناگون ناظر بر اهمیت کتاب های درسی، در یادگیری موضوعات درسی است.
اس چی میت 3و همکارانش - 1996 - می گویند: کتاب های درسی عنصر مهمی در آموزش ریاضیات است و به عنوان یک فاکتور مهم در موفقیت ریاضیات، مورد توجه است. همچنین »در رابطه با کتاب های درسی علوم اعتقاد بر آن است که در هفته حدود 50 درصد زمان تدریس معلمان سراسر جهان مبتنی بر کتاب درسی است
بنابراین باتوجه به اهمیت کتاب های درسی، متأسفانه به اندازه ی کافی در فرایند یاددهی یادگیری مورد توجه قرار نگرفته اند و گاهی اوقات این بی توجهی نقش کتاب درسی را کمرنگ کرده و پدیده ی »جزوه نویسی« در کلاس درس رواج می یابد؛ لذا گود - 1393 - 4 از عدم توجه جدی معلمان به تجزیه و تحلیل کتاب های درسی انتقاد کرده و می گوید: »به نظر می رسد معلم بیشترین وقت کلاسش را به کار با کتاب درسی اختصاص می دهد، ولی به ندرت اقدام به تجزیه و تحلیل مواد درسی می نماید، در حالی که این کار ضروری است
محتوا عبارت است از مجموعه حقایق، مفاهیم، اصول، تعمیم ها، فعالیت ها، فرایندها، ارزش ها ونگرش ها که در ارتباط با یکدیگر و در جهت هدفهای یادگیری برای یادگیرنده پیش بینی می شود
کتب درسی به خاطر اهمیت زیادی که در تعیین محتوا و خط مشی های آموزش دارند، کانون توجه بسیاری از دست اندرکاران آموزش و پرورش می باشند. یکی از پرکاربردترین روش های تحقیق در مطالعات اجتماعی، رفتاری و انسانی روش تحلیل محتوا است که به واسطه آن می توان میزان تناسب و همخوانی محتوا با هدف های برنامه ی درسی را تعیین نمود. تحلیل محتوا از پر کاربردترین و مهم ترین روش های تحقیق در علوم انسانی و اجتماعی است که از طریق آن می توان روزنامه ها، کتاب ها ، نوارها و سخنرانی ها و... را از دید مقایس های مورد بررسی قرارداد و نگرش ها ، اندیشه ها ، مواضع سیاسی و جهان بینی نویسندگان آنها را تفسیر کرد
با تحلیل محتوا، نقاط ضعف محتوا آشکارتر شده، ضرورت پیروی یا ایجاد یک برنامه استاندارد، بیشتر احساس می شود. کشورهای موفق در آزمون تیمز، کشورهایی بوده اند که در زمینه تدوین استانداردهای آموزشی یا چارچوب برنامه درسی، پیشگام بوده اند
تحلیل محتوای کتاب های درسی می تواند به شکل صوری و عقلانی انجام پذیرد در تحلیل محتوای صوری، با توجه به این که کتاب درسی عنصری اساسی در برنامه ی درسی است، در صورت جذاب و رنگی بودن، داشتن طراحی مناسب، خط زیبا با فواصل مناسب و کاغذ خوب، امکان یادگیری افزایش می یابد. شکل عقلانی، اهمیت فراوانی در تحلیل یا ارزشیابی کتاب درسی دارد. در این زمینه می توان از تناسب محتوا با سطح رشد عمومی دانش آموزان درگروه سنی، تناسب محتوا با ساختار دانش رشته و سطح رشد شاگردان و تناسب محتوا با تجربیات قبلی و یا علایق و انگیزه های دانش آموزان نام برد، که از جمله روشهای تحلیل عقلانی می توان از تحلیل محتوای ویلیام رومی و سطح خوانایی گانینگ اشاره نمود
با فرمول های خوانایی از جمله گانینگ، می توان به تجزیه و تحلیل محتوای یک نوشته یا متن برای اندازه گیری درجه ی خوانایی آن پرداخت. این تجزیه و تحلیل به خصوص بر کلمه، عبارت ها و پاراگراف های یک نوشته تمرکز دارد و باشمارش کلمه ها و جمله ها و استفاده از فرمولی خاص، میزان و درجه ی سختی متن و درجه ی تناسب نوشته با سن کلاسی و سطح توانایی خواندن متن رامشخص می کند .به طور خلاصه، فرمول خوانایی درجه پیچیدگی زبانی مثل متن کتاب یا درجه خوانایی سایر متون را تعیین می نماید.
