بخشی از مقاله
چکیده
موضوع مقاله عبارت است از تفکر سیستمی. اهداف این مقاله عبارتند از :
-1 آشنایی با مفهوم سیستم و اینکه در واقع فقط یک سیستم وجود دارد و آن جهان هستی است.
-2 بررسی نگرش های مختلف به یک سیستم از دو دیدگاه کلی؛ الف - سیستم های بسته و باز،ب - سیستم های مکانیکی، ارگانیکی و اجتماعی؛ و شرح پیامدهای نگرش اجتماعی به یک سیستم.
-3 بررسی مفهوم تفکر، تفکر سیستمی و اساس و پیش نیاز تفکر سیستمی.
-4 آشنایی با قوانین عمومی تفکر سیستمی. مطالب ارائه شده نتیجه بررسی و مطالعه مطالب دانشگاهی و مقالات مرتبط با محور عنوان شده می باشد لذا نتیجه ی بررسی در پایان نوشتار با ذکر روشی جهت چگونگی استفاده از روش تفکر سیستمی به پایان رسیده است.
- 1 مقدمه
با پیشرفت جوامع و توسعه شهرها، انسان با مسائل و مشکلات بزرگتری روبرو می شود . در گذشته جمعیت کم بود و شهرها و سازمان های مختلف اداری و تجاری، گستردگی امروز را نداشتند و برنامه ریزی و مدیریت این سطوح کوچک اجتماع، چندان پیچیده نبود. اما با رشد جمعیت و پیشرفت تکنولوژی، انسان هر روز با مسائل بزرگتری روبرو می شود. زندگی انسان امروز چرخه ای از به وجود آوردن مسائل و حل آن هاست. امروز نیز مانند گذشته، بشر سعی در یافتن راه حل هایی جهت برطرف کردن مسائل و مشکلات موجود در سطوح مختلف اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و زیست محیطی دارد؛ راه حل هایی که فاقد یک جانبه نگری گذشته بوده و با دیدی همه جانبه به ریشه یابی مسائل و برطرف کردن آن ها می پردازد. با کمک روش های نوین تفکر و حل مسئله، یافتن مشکلات نهفته و برطرف کردن آن ها، آسان تر شده و افراد به بینشی جدید و کارآمد، جهت رویارویی با مشکلات می رسند.
- 2 تعریف سیستم
➢ سیستم، مجموعه ای است از اجزای مختلف که با نظمی خاص با هم در ارتباطند. بنابراین با جدا کردن این اجزا و کنار هم گذاشتن آن ها نمی توان یک سیستم یا یک کل به وجود آورد؛
➢ مجموعه ای که وجودش وابسته به برهم کنش اجزای آن است.
مثال هایی از سیستم: ذره، اتم، سلول، بافت، عضو، فرد، خانواده، جامعه، کشور، جهان، منظومه شمسی، کهکشان و کیهان. در واقع فقط یک سیستم وجود دارد و آن هستی است و بقیه زیر سیستم محسوب می شوند.
راسل ایکاف - - 1981 سیستم را مجموعه هایی از دو یا چند عنصر می داند که دارای شرایط سه گانه زیر است:
➢ رفتار هر یک از عناصر، کل را متاثر می سازد؛
➢ بین عناصر سیستم از نظر رفتاری و نوع تاثیر بر کل سیستم وابستگی متقابل وجود دارد؛
➢ اجزای سیستم چنان به یکدیگر مرتبط هستند که نمی توان هیچ زیر گروه مستقلی از آن ها تشکیل داد هر عنصر سیستم بر رفتار یا ویژگی های کل سیستم موثر است.
- 3 نگر ش های مختلف به یک سیستم - انواع سیستم -
- 1 - 3 در علوم مدیریت در تعاریف سازمان ها و سیستم ها دو رویکرد و دسته بندی کلی، به صورت زیر وجود دارد:
- 1 - 1 - 3 سیستم های بسته : در این سیستم ها توجه نهایی به اهداف و نتایج و نیز مسائل داخل سازمان معطوف است و مرزهای سیستم مشخص و محدود است و مدیریت کاملا متمرکز و سنتی و کلیشه ای یا همان مدیریت سنتی و دستوری است؛ همواره نتایج جلوتر از توقعات است و در نهایت ادارات و واحدهای زیر مجموعه هر یک به عنوان یک مرکز هزینه دیده می شوند که برای آن ها بودجه ای مشخص مصوب می شود.
- 2 - 1 - 3 سیستم های باز : در این سیستم ها توجه نهایی به محیط و باز خورهای بیرونی است، سازمان با بررسی بازخورها، راهبردها و سیاست های خود را تنظیم می کند لذا مرزها قراردادی است و با شرایط مختلف بزرگتر و بزرگتر می شود به همین دلیل توجه نهایی به محیط و ایجاد تعادل دینامیک و پویا با محیط بیرونی است. در این سیستم ها همواره توقعات جلوتر از نتایج است.[4]
- 2 - 3 در یک تقسیم بندی دیگر سیستم ها سه نوع هستند :
- 1 - 2 - 3 سیستم مکانیکی : این سیستم براساس قانونمندی تحمیل شده توسط ساختار درونی و قوانین علی ذاتی اش عمل می کند، مثل یک ساعت یا یک اتومبیل. از آنجایی که در سیستم های مکانیکی انتخابی وجود ندارد، خود یا اجزایشان نمی توانند مقاصدی مختص به خود داشته باشند. اما یک سیستم مکانیکی می تواند وظیفه ای داشته باشد که مقاصد وجودی خارج از آن را برآورده می کند و به همین ترتیب، اجزای سیستم نیز وظایف فرعی مخصوصی به خود دارند. سیستم های مکانیکی می توانند باز باشند و یا بسته. اگر رفتارشان به وسیله هیچ رویداد یا شرایط بیرونی متاثر نشود، بسته هستند و در غیر این صورت، باز خواهند بود .
- 2 - 2 - 3 سیستم های ارگانیکی : سیستم هایی هستند که حداقل یک هدف - GOAL - یا مقصود - PURPOSE - از خودشان دارند .مثل حفظ بقا، که رشد برای آن اغلب عاملی ضروری تلقی می شود .در حالی که اجزایشان هیچ هدف و مقصودی را پی نمی گیرند، اما وظایفی در خدمت هدف و مقصود سیستم کلی دارند .سیستم های ارگانیکیضرورتاً باز هستند.
- 3 - 2 - 3 سیستم های اجتماعی : این سیستم ها - مانند سازمان ها، مؤسسات و جوامع - سیستم های بازی هستند که؛
➢ برای خود مقاصدی دارند؛
➢ حداقل برخی از اجزای ضروریشان هم مقاصدی مختص به خود دارند؛
➢ جزئی از سیستم بزرگتری هستند که آن نیز دارای مقاصدی مختص به خود است.
سیستم های مکانیکی، ارگانیکی و اجتماعی مفاهیمی هستند که می توان آن ها را به اشکال مختلف تصور کرد، بنابراین، هر موجودی را می توان در قالب هر یک از آن ها تصور کرد.
