بخشی از مقاله
چکیده
توسعه ی فضای سبز شهری و توزیع عادلانه ی آن در محله ها به خصوص در مراکز شهرها، به گونه ای که متناسب با ساخت و ساز شهری باشد یکی از چالش های عمده کلان شهر های معاصر تلقی می گردد. از آنجایی که فضاهای باز و سبز شهری،اغلب فاقد ارزش های مستقیم اقتصادی به نظر می رسند، گسترش ساخت وسازهایی که در کوتاه مدت منفعت کلانتری را در سرمایهگذاری حکومت های محلی و بخش دولتی خواهد داشت، باعث بالا رفتن میزان استفاده از زمین در خدمت منافع اقتصادی کوتاه مدت شده است و گسترش فضاهای سبز شهری در مقایسه با سایر سرمایه گذاریها، از حمایت مالی کمتری برخوردار است. فضای سبز با توجه به وسعت و نوع کاربری آنها به چندین دسته تقسیم می شوند که در این مقاله به اختصار انواع آن معرفی شده و لزوم برنامه ریزی برای گسترش فضای سبز را بیان می کند.
.1 مقدمه
توسعه ی فضای سبز شهری و توزیع عادلانه ی آن در محله ها به خصوص در مراکز شهرها، به گونه ای که متناسب با ساخت و ساز شهری باشد یکی از چالش های عمده کلان شهر های معاصر تلقی می گردد. از آنجایی که فضاهای باز و سبز شهری، اغلب فاقد ارزش های مستقیم اقتصادی به نظر می رسند، گسترش ساخت وسازهایی که در کوتاه مدت منفعت کلانتری را در سرمایهگذاری حکومت های محلی و بخش دولتی خواهد داشت، باعث بالا رفتن میزان استفاده از زمین در خدمت منافع اقتصادی کوتاه مدت شده است و گسترش فضاهای سبز شهری در مقایسه با سایر سرمایه گذاریها، از حمایت مالی کمتری برخوردار است.
این معضل هم در کشورهای توسعه یافته و هم در کشورهای در حال توسعه به خصوص در مراکز شهرها وجود دارد اما در کشور های در حال توسعه، به دلیل توجه ویژهی گردانندگان شهری به منافع اقتصادی در کوتاه مدت، حضور پر رنگ تر و مسئله سازتری دارد. تعهدات کشورهای توسعه یافته به موافقت نامه ها و منشورهای زیست محیطی، همچنین فشار افکار عمومی که دید آگاهانه تری به مسائل زیست محیطی دارند، ایجاد گر انگیزه ای برای شناسایی راه حلهای نوینی در راستای توسعه ی فضای سبز شهری شده است.[1]
.2 تقسیم بندی فضای سبز
فضای سبز با توجه به وسعت و نوع کاربری آنها به چندین دسته تقسیم می شوند.
1-2 فضای سبز پهنه ای
فضاهای سبز پهنه ای، شامل باغ ها و پارک ها هستند. باغ و پارک ، هم اصل و هم ریشه اند و مانند دیگر فعالیت های مبتنی برخلاقیت انسانی ، وابسته به ارزش های زیباشناسی، اجتماعی و فرهنگی مردم است . در طراحی پارک ها و باغ ها، نمی توان مسایلی مانند: زمان فراغت و کار، پیشینه ی تاریخی مردم، شرایط زیست محیطی اکنون و انواع آلودگی ها را نادیده انگاشت.[2]
-1-1-2 پارک ها
پارک، عبارت است از فضای سبز طراحی شده ای که در مالکیت عموم قرار دارد و جزیی از فضاهای شهری محسوب می شود. این فضاها توسط گیاهان و درختان پوشیده شده و براساس نظارت و مدیریت انسان، حفظ و نگهداری یا احداث می شوند.
❖ پارک ها براساس هویت شان، به پارک های جنگلی و پارک های شهری تقسیم بندی می شوند.
➢ پارک جنگلی
پارکی است که درختان ، نقش بیش تر و مهم تری نسبت به دیگر عناصر به کار گرفته در طراحی آن دارند . و برای احداث این پارک ها از اصول جنگل داری پیروی می شود و هویت کلی آن ها طبیعی است.[ 7 ]
➢ پارک انسان ساخت
پارکی است که با به کارگیری روش های مهندسی و تحت مدیریت انسان ، به منظور ایجاد نمونه هایی از طبیعت در درون شهرها ایجاد می شوند.
❖ برای پارک ها طبقه بندی دیگری نیز ، براساس اهمیت مقیاس و حوزه ی نفوذ آن ها ارایه شده است . بر این اساس، پارک ها به پارک بین المللی، پارک ملی و پارک شهری تقسیم بندی می شوند که این گونه نیز، به تعریف در می آیند:
➢ پارک بین المللی
این گونه پارک ها دارای عناصر داخلی ویژه ای هستند که حفاظت از آن ها، از اهمیت و ارزش بین المللی برخوردار است، به طوری که این مهم، از مرزهای یک کشور فراتر می رود. [5]
➢ پارک ملی این گونه پارک ها بخشی از سرزمین ملی به حساب می آیند که از لحاظ برخورداری از عناصر طبیعی و مناظر غنی ، حایز اهمیت در سطح کشور است و نگهداری و حفاظت از آن ها از جنبه های متفاوت جانورشناسی، گیاه شناسی، آثار تاریخی و یادبودهای مهم توجهات زیاد و فزون از اندازه ای می طلبد. همچنین، این پارک ها مورد توجه مردم در سراسر کشور قرار دارند. پارک های ملی، خود نیزدارای انواع گوناگونی به شرح زیر هستند: [5]
-پارک های ملی یادبود این پارک ها به منظور بزرگداشت یک شخصیت یا یک واقعه ی تاریخی، تاسیس و نام گذاری می شوند.
-پارک های ملی آثار تاریخی
این پارک ها برای حفاظت و بهره وری از آثار تاریخی و استفاده ی بازدیدکنندگان احداث و نگهداری می شوند این آثار، ممکن است ساخته ی دست انسان یا از محصول تاریخ طبیعی باشند. [8]
- پارک های ملی نظامی
این پارک ها مربوط به میادین تمرین و آموزش های نظامی، مانورها و انبار تسلیحات هستند که حتی در صورت مورد استفاده قرار نگرفتن، لازم است به وظایف خود، به عنوان پارک ملی ادامه دهند. [8]
- پارک های ملی ذخایر
این پارک ها به منظور حفظ ذخایر ژنتیکی ، اکوسیستم ها و گونه های نادر و مهم زیستی تاسیس می شوند و تحت بهانه ای، هرگز نباید در محدوده های آن، دخل و تصرف کرد، مانند: پارک ملی گلستان. نکته ی قابل توجه در مورد پارک های بین المللی و پارک های ملی ، این که ، ممکن است این پارک ها در محدوده ی خارج شهر از قرار گیرند . البته در برخی موارد، به علت گسترش شهرها ، این پارک ها در مجاورت یا در درون شهر قرار می گیرند که در آن صورت ، نقش به سزایی را در تامین و عرضه ی تفرج گاه برای مردم شهر ایفا م ی کنند، مانند: پارک خجیر و سرخه حصار که در مجاورت شهرتهران جای گرفته اند یا پارک ملی بمو که در مجاورت شهر شیراز است. [8]
➢ پارک شهری
به پارک هایی که در حوزه ی یک شهر واقع شده اند پارک شهری گفته می شود. پارک های شهری ، براساس مقیاس و حوزه نفوذ ، به پارک همسایگی، پارک محله ای، پارک ناحیه ای، پارک منطقه ای و پارک شهری تقسیم می شوند.
-پارک همسایگی
پارک همسایگی ، وسعتی کم تر از 5000 مترمربع دارد و شعاع نفوذ آن، از 100 متر تجاوز نمی کند. استفاده کنندگان آن ، اغلب گروه سنی کودکان و نوجوانان هستند ؛ از این رو، گاهی پارک کودک نیز نامیده می شود. دسترسی به این پارک باید با پای پیاده امکان پذیر باشد ؛ به طوری که یک کودک 9 ساله بتواند مسیر دورترین نقطه ی واقع در درحوزه ی نفوذ تا پارک را به تنهایی طی کند. همچنین، لازم است که کودک یاد شده، در پیمودن مسیر، از خیابان تندرو عبور نکند. [5]
