بخشی از مقاله
چکیده
دکتر محمد نورالدین عبد المنعم فارسی پژوه و نویسنده ومترجم مصري است.وي به سال 1967 با ارائه پایان نامه اي با عنوان »منوچهري دامغانی زندگی اشعارو روزگار او« دانشنامه کارشناسی ارشد و به سال 1972 با ارائه رساله اي با عنوان »تأثیر البلاغه العربیه فی نشأة البلاغه الفارسیه و تطورها«از دانشکده ادبیات دانشگاه قاهره موفق به دریافت دانشنامه دکتري شد.عبد المنعم بعد از آن تلاشهاي زیادي در زمینه تدریس زبان فارسی در دانشگاه هاي مصر وتألیف پیرامون زبان و ادب فارسی وبه خصوص ترجمه آثار شاعران ایرانی عصر قدیم و جدید از خود نشان داد که در حال حاضر شاهد آثار بسیار زیادي از وي در این زمینه هستیم.
او بسیار در ترویج زبان و ادب فارسی به جهان عرب بخصوص مصر موفق عمل کرده و بهترین و مؤثرترین روش وي در این زمینه ترجمه آثار شاعران و نویسندگان عصر قدیم و جدید فارسی به نثرعربی بوده است که به ندرت اشتباه در ترجمه وي دیده می شود.در این مقاله نیز برآنیم با روش کتابخانه اي وتاریخی وتوصیفی و با تکیه بر آثار عبد المنعم سهم وي را در ترویج و گسترش زبان فارسی در جهان عرب بخصوص در مصر را مشخص کنیم.
مقدمه
زبان فارسی به عنوان زبان دوم جهان اسلام و یکی از زبان هاي زنده دنیا ارتباط و پیوستگی محکم و عمیقی با زبان عربی دارد. کلمات بسیاري از زبان فارسی وارد زبان عربی شده و بالعکس تا جایی که نزدیک به60٪ از کلمات فارسی را واژه هاي عربی تشکیل می دهد. - الخالدي، - 8:2003 علاوه بر این مهم به خاطراسلام آوردن ایرانیان وپذیرش دین مبین اسلام زمینه نزدیکی این دو زبان بیش از پیش فراهم شد.تا جایی که بیشتر شاعران و دانشمندان ونویسندگان ایرانی در آن زمان عربی آموختند وآثار زیادي از آنها به زبان عربی باقی مانده است .خیام و سعدي و ابوعلی سینا ازنمونه بارز این مورد هستند.
همچنین بسیاري از شاعران و نویسندگان عرب فارسی آموختند وبرعکس ایرانی ها به ندرت آثاري به زبان فارسی از خود برجاي گذاشتند ولی در ترجمه آثار ادباي ایرانی به زبان عربی و همچنین تألیفات و پژوهش هاي بسیاري پیرامون زبان فارسی و شاعران این زبان انجام دادند .تا حدي که به جرأت می توان گفت که تا کنون نه تنها هیچ شاعر و نویسنده ایرانی چه در عصر گذشته و چه در عصر حاضر از حیطه تحقیق پژوهشگران عرب زبان خارج نبودند بلکه بارها و بارها آثار آنها ترجمه شده است. به عنوان مثال رباعیات عمر خیام بیش از90 بار تا کنون به نظم و نثر عربی ترجمه شده و هزاران پایان نامه و مقاله و تألیف پیرامون این فیلسوف وشاعر بزرگ ایرانی به زبان عربی در جهان عرب نوشته شده است.
با گذشت زمان نیز تأثیر و تأثر بسیاري میان شاعران ونویسندگان ایرانی و عرب زبان صورت پذیرفت و از این راه فرهنگ ودانش میان این دو رد و بدل شد.به عنوان نمونه سعدي شیرازي از متنبی و منوچهري دامغانی ازامرؤالقیس و عمر خیام از ابوالعلا المعري تاثیر پذیرفتند - بوجله، - 99 : 2013 ودر مقابل حسین مجیب مصري نویسنده و شاعر مصري بسیاراز حافظ شیرازیمتأثرشده است. - قربان زاده ، - 2014:30وعرار شاعر معاصر اردنی،ایلیا أبی ماضی شاعر و نویسنده لبنانی ،تیسیر سبول شاعر اردنی ،عبد الوهاب عزام نویسنده و شاعر مصري ،ابراهیم ناجی شاعر مصري وعبد الرحمن شکري بسیار از عمر خیام نیشابوري تأثیر پذیرفتند.
کم کم این عوامل دست به دست هم داده تا اهمیت یادگیري زبان فارسی و عربی براي پژوهشگران وادیبان هر دو زبان بیشترجلوه گري نماید. تا جایی که ادیبان بزرگ عرب زبان بخصوص در مصر یادگیري زبان فارسی را براي درك بیشتر و دقیق تر زبان عربی ضروري و حتمی دانستند و معتقدند که هیچ استاد زبان عربی را نمی توان یافت که مدعی این باشد که زبان عربی را کامل می داند جز اینکه شاختی نسبت به زبان فارسی داشته باشد.
از جمله این پژوهشگر بزرگ عرب زبان که زبان فارسی را به خوبی می داند دکتر محمد نورالدین عبد المنعم است که با ترجمه ها و تألیف هاي بسیار خود تلاشهاي زیادي را در گسترش و ترویج زبان فارسی در مصر انجام داده است .در این مقاله نیز سعی داریم تا بر تمرکز کردن بر تالیفات و ترجمه هاي عبد المنعم به مهم دست یابیم وتا حدودي آثار این پژوهشگر بزرگ مصري مورد نقد و بررسی قرار دهیم وبه این سوال پاسخ دهیم که عبد المنعم چه خدماتی نسبت گسترش و ترویج زبان و ادب فارسی در جهان عرب به خصوص مصرارائه کرده است؟
اما درخصوص پیشینه تحقیق باید گفتتاکنون به شکل مستقل چنین کاري صورت نگرفته است.اما به برخی از کتابها می توان اشاره کرد که تا حدودي مطالب مربوط به موضوع این تحقیق را دربرداشته است و براي اتمام این مقاله از آن استفاده کردم می توان به کتاب "فارسی در جهان، مصر" نوشته کیومرث امیري اشاره نمود.در این کتاب ابتدا نویسنده به روابط تاریخی ایرانی ها و مصريها اشاره می کند ودر بخشی نیز به شرح حال وبرخی ازآثار ایرانشناسان و استادان زبان فارسی در مصر می پردازد.
