بخشی از مقاله
چکیده
هدف از نگارش این مقاله تهیه و تدوین فرهنگ صورتهای محاورهای و روزمره زبان فارسی به منظور کمک به غیرفارسی-زبانان جهت تسلط یافتن بر صورتهای محاورهای و روزمره و ایجاد نگرش بهتر و افزایش اعتماد به نفس بیشتر به حضور در جامعه زبان دوم است. برای این منظور، در ابتدا به بررسی برخی منابع موجود در زمینه آموزش فارسی به غیرفارسیزبانان پرداخته شد. فرهنگهای اصطلاحاتی که در زمینه محاوره تالیف شدهاند ویا منابع آموزشی که بخشی از محتوای آنها شامل اصطلاحات و صورتهای محاورهای است، مورد بررسی و تحلیل قرار گرفتند و نقاط ضعف و قوت آثار تالیف شده در زمینه اصطلاحات روزمره مشخص گردید. آن چه که بررسیها نشان داد این بود که شیوههای ارائه و بکارگیری اطلاعات در زمینه محاوره در منابع مورد بررسی، بیشتر به صورت موقعیتها و موضوعات کلی بودند.
در راستای نیاز سنجی، به زبان آموزان و مدرسین مرکز آزفای دانشگاه فردوسی مراجعه و از آنها در مورد موضوعات مشکل ساز در مورد ارتباط برقرار کردن با فارسیزبانان نظرخواهی شد. نتایج حاصل از این بررسیهای کتابخانهای و میدانی، منجر به تهیه و تدوین فرهنگ موضوعی در زمینه صورتهای محاورهای شد که میتوان آن را قبل از برخوردهای ارتباطی در جامعه زبان دوم مورد استفاده قرار داد. احوالپرسی، برخوردهای عمومی، بحث و گفتگو، غذا خوردن، حمل و نقل، تحصیلات، اقامت در هتل، گردش، زیارت، خریدکردن، بیماری و بهداشت، زندگی در منزل، احساسات، مهمانی، تلویزیون، کامپیوتر و تلفن همراه موضوعاتی هستند که هر کدام با توجه به موقعیتهای خاص به بخشهای جزئیتری تقسیم میشوند.
کلید واژگان: فرهنگ، محاوره، غیرفارسیزبانان
.1 مقدمه مسئله تحقیق
از عمده اهداف بکارگیری زبان فارسی توسط غیرفارسیزبانان آشنایی با آداب و رسوم و فرهنگ و تاریخ ایران است. برطرف کردن نیازهای تحصیلی در محیط دانشگاهی را نیز میتوان به عنوان یکی دیگر از عواملی دانست که باعث شده تا تمرکز مؤلفان بر خلق آثاری باشد که بیشتر ساختارهای زبانی را آموزش دهند و یا به طور تلفیقی مهارتهای شنیدن، گفتن، خواندن و نوشتن را در راستای نیل به همین هدف بکار گیرند.بیشترین نیاز دانشجویان غیرفارسیزبان ایجاد ارتباط با جامعه زبان دوم آنها در دانشگاه و خارج از دانشگاه است و معمولا اکثر دانشجویان در دوران تحصیل کمتر فرصت دارند که در موقعیتهای ارتباطی مختلف قرار گیرند تا نحوه برقراری ارتباط را بیاموزند.
از سویی،توجه بیشتر بر آموزش گونه نوشتاری و رسمی در دورههای تحصیلی سبب دور شدن آنها از گونه گفتاری شده است. در این باره صفار مقدم چنین بیان میکند:در حقیقت یکی از مشخصههای با ارزش زبان فارسی گونه گفتاری است که ممکن است از نظر یک ادیب چندان مهم نباشد، همچنان که بسیاری از اساتید زبان فارسی به گونه رسمی با فارسی آموز صحبت میکنند و بالطبع این خود موجب دور شدن دانشجویان از گونه گفتاری خواهد شد - به نقل از حمیدیان، . - 22:1383در حالی که میدانیم بکارگیری گونه نوشتاری در مکالمهها و گفتگوهای روزمره توسط غیرفارسیزبانان امری طبیعی است و بیانگر عدم تسلط هر گویندهای در جریان محاوره نیز میباشد. اهمیت این نکته نیز قابل ذکر است که تاثیر سبک محاوره و گونه گفتاری در نوشتار نیز در منابع مختلف نوشتاری و مکتوب رو به فزونی است.
مشتاقپور - 1391 - در زمینه اهمیت سبک محاورهای در نوشتار چنین بیان میکند:کتابهای درسی، مجلات، روزنامهها همه به شیوه رسمی و بر اساس قواعد نوشتاری رسمی است. فارسیآموز در محیط خارج از کلاس با انبوه نوشتههای محاورهای، مانند سبک نوشتاری نویسندگان معاصر و از آن مهمتر، با نوشتههای شفاهی در محیط مجازی و وبلاگها که توسط خیل عظیم فارسی زبانان نوشته میشوند، روبرو میشوند و قادر به درک آنها نیستند - ص. . - 133اهمیت و ضرورت انجام تحقیق دانشجویان غیرفارسیزبان بهره زیادی از آموزشهای گذرانده شده در طول دوران تحصیل میبرند. چهار مهارتی که دردورههای آموزش زبان فارسی آموختهاند، به خصوص مهارتهای خواندن و نوشتن تاثیر فراوانی در کیفیت بخشی به فهم ودرک مطالب تخصصی و انتقال آنچه که در طی کلاسهای درس فراگرفتهاند، دارند.
اما ارائه قالبهای گفتاری روزمره و کاربردیتر، ارتباطات دانشجویان خارجی را با سایر دانشجویان ایرانی و با جامعه زبان دوم آنان سرعت بیشتری میبخشد. این نوع ارتباطات کلامی در حقیقت منجر به تبادل موثرتر اطلاعات فرهنگی، ادبی، هنری، تاریخی و سیاسی میگردد. غیرفارسیزبانی که بتواند مکالمه موثر و مطلوبی داشته باشد، ارزشهای فرهنگی، هنری، تاریخی، اجتماعی، علمی و سیاسی جامعه زبان دوم را بهتر درک میکند و به جامعه خود انتقال میدهد. فرهنگ موضوعی صورتهای محاورهای و روزمره با ارائه جملات و اصطلاحاتی در زمینههای متفاوتی همچون برخوردهای معمول اجتماعی، تحصیل در دانشگاه و سایر موارد ارتباطی، این نیاز را پاسخگوست.
.2 پیشینه تحقیق
آنچه که بیان آن در ابتدای این بخش حائز اهمیت میباشد، این موضوع است که با توجه به قدمت آموزش زبان فارسی به غیرفارسی زبانان در زمینه فرهنگنویسی در سالهای اخیر پژوهشهایی اندک شمار، آن هم در حوزه واژگان صورت گرفته است. منابع فراوانی در زمینه آموزش زبان فارسی به غیرفارسیزبانان و یا فارسیزبانان مقیم در خارج کشور قبل از پیروزی انقلاب اسلامی و بیشتر بعد از آن تهیه و تالیف شدهاند. دراین باب صفارمقدم این چنین بیان میکند که:قبل از پیروزی انقلاب اسلامی دکتر غلامرضا ستوده دوره دو جلدی آموزش زبان فارسی را تالیف کرد. در همان زمان کتابی در شیراز فارسی شیرین و یا فارسی آسان تالیف میشود. پس از آن مجموعه کتابهای آزفا از دکتر یداالله ثمره و آموزش زبان فارسی به غیرفارسیزبانان توسط دکتر تقی پورنامداریان تالیف میشود - به نقل از حمیدیان، . - 22:1383
بررسی منابع مختلف حاکی از این مسئله است که بخش آموزش از طریق شیوهها و رویکردهای مختلف آموزش زبان مورد اهمیت است و کمتر اثری در زمینه فرهنگ و مرجع به چشم میخورد. لذا با توجه به موضوع پژوهش به ذکر بررسی کامل دو نمونه اثر متفاوت آموزشی و غیرآموزشی میپردازیم و نتیجه بررسی دیگر منابع را در جدول .1 به اختصار نمایش دادهایم. منابعی چون مجموعه فارسی بیاموزیم تألیفذوالفقاری، غفاری و محمودی بختیاری - 1382 - ، فارسی در سفر تالیف و ترجمه اشرف الکتابی - - 1390، مجموعه آموزش نوین فارسی اثر قبول - 1392 - ، فرهنگ موضوعی اصطلاحات معاصر به قلم فرهاد رجبی نوش آبادی - 1386 - ، فرهنگ زبانزدهای فارسی تالیف غلامحسین صدری افشار - 1388 - ، فرهنگ ضربالمثلها و اصطلاحات محاورهای از ابراهیم نظری تیموری - 1385 - و محاورههای روزمره انگلیسی- آمریکایی مک گراهیل1 به تفصیل مورد بررسی قرار گرفتند که به دو دسته آموزشی و غیرآموزشی تقسیم شدند.
از دیدگاه کاربران، منابع آموزشی دارای مخاطبان خاص و منابع مرجع میتوانند طیف گستردهتری از مخاطبان را شامل شوند. نوع دوم، فرهنگها، کاربردی مرجعی دارند و زمان استفاده آن منوط به عدم درک زبانآموزان است.در بررسیهای انجام شده، نقاط ضعف و قوت هر منبع به تفصیل بیان شد که جدول .1 خلاصهای از موارد مذکور است. در منابع آموزشی استفاده از مهارتهای چهارگانه کم و بیش با درصدهای متفاوتی در آموزش گونه گفتاری مشاهده میشود و این در حالی است که در فرهنگهایی که با عناوین اصطلاحات روزمره تالیف شدهاند، زمینه آشنایی محدود و اندکی با صورتهای محاورهای وجود دارد. منابع موجود مانند مجموعه فارسی بیاموزیم یا به صورت موقعیتی به محاوره پرداخته است یا مانند فرهنگ زبانزدهای فارسی صورتهای محاورهای را به شکل الفبایی
