بخشی از مقاله
چکیده
در این مقاله ابتدا مهمترین نظریه های مطرح در مورد توجه مطرح گردید که شامل نظریه صافی بردبنت ، نظریه تلفیق خصیصه تریزمن و نظریه پردازش نورمن می باشد. سپس اهمیت و دلنگرانی مربوط به توجه در تعلیم و تربیت مطرح می گردد. در ادامه نقش توجه در یادگیری و خواندن مورد بررسی قرار می گیرد.
مقدمه
مدت های مدیدی بود که توجه به عنوان یک موضوع چالشی برای روانشناسی مطرح بود. به طوری که در اوائل قرن بیستم توجه مورد بی توجهی قرار گرفت زیرا در این دوره رفتارگرایان با دیده تردید و شک به موضوع توجه می نگریستند و توجه را به عنوان یک فرآیند درونی در نظر می گرفتند که رفتار گراها آن را مورد بی اعتباری می دانستند. بعد از این دوره بی توجهی به مفهوم توجه بار دیگر برادبنت در سال 1958 با انتشار کتاب ادراک و و برقراری ارتباط این مفهوم را در روانشناسی رونق داد.
توجه عبارت است از تعلق روشن و صریح ذهن به یکی از اشیا یا زنجیره های فکری همزمان و محتمل است به طوری که کانون پردازی ، تمرکز هوشیارانه جوره آن را می سازد - جیمیز، . - 1890 ویلیام جیمیز بین دو حالت فعال و منفعل توجه تمایزی قایل است. به طوری که توجه در زمانی فعال است که توسط انتظارات یا اهداف فرد به روش از بالا به پایین کنترل می شود ولی در حالی که توجه منفعل در زمانی است که به واسطه محرک های بیرونی به روش پایین به بالا کنترل می گردد.
همچنین بین توجه متمرکز و تقسیم شده تمایزی وجود دارد در توجه متمرکز به افراد در زمانی که چند محرک ورودی وجود دارد از افراد خواسته می شود تا به یکی از آنها پاسخ دهد ولی در توجه تقسیم شده زمانی که دو محرک ورودی به آزمودنی ها داده می شود از افراد خواسته می شود تا به تمامی محرک های ورودی پاسخ دهد. توجه متمرکز خود به دو نوع توجه شنیداری و دیداری تقسیم می شود.
نظریه های توجه
نظریه صافی
بردبنت - - 1958 یک الگویی از توجه به عنوان نظریه صافی یا فیلتر - Filter Theory ارائه داد. بر اساس این نظریه اطلاعات ورودی از محیط چند لحظه در سیستم حسی نگهداری می شودبا توجه به ویژگی های فیزیکی آنها، بخش هایی از پردازش اطلاعات برای پردازش بیشتر توسط سیستم ادراکی انتخاب می شوند. اطلاعاتی که از صافی عبور نمی کنند توسط سیستم پردازش ادراکی مورد توجه قرار نمی گیرند یعنی فراتر از سیستم حسی پردازش نمی شوند. توجه به خاط وجود تنگه انتخابی و گزینشی می باشد فقط برخی از پیام ها مورد پردازش قرار می گیرند.
نظریه تلفیق خصیصه
تریزمن - - 1980 بر اساس نقاط ضعف نظریه صافی نظریه تلفیق خصیصه را مطرح نمود بعضی وقت ها ما توجه خود را به درون داده های زیادی توزیع می کنیم و هر کدام از آنها را در سطح پایین پردازش می کنیم. بعضی اوقات هم روی یک رویداد خاص تمرکز می نماییم که از لحاظ شناختی نیازمند توجه بیشتری است. به جای ممانعت از ورود اطلاعات ، توجه صرفا انها را در مقایسه با پیام هایی که مورد توجه قرار می گیرند ضعیف تر می سازد. دروندادهای اطلاعاتی ابتدا در معرض بررسی های مختلفی به لحاظ ویژگی های فیزیکی و محتوایی قرار می گیرند. پس از ان تحلیل مقدماتی یکی از دروندادها ممکن است مورد توجه قرار گیرد و برای توجه گزینش گردد - رضایی ، . - 1393
نظریه پردازش نورمن
نورمن - - 1986 بین انواع پردازش خودکار و اندکی خودکار تمایز قائل می شود. در پردازش خودکار آگاهی بسیار اندکی از پردازش وجود دارد. ولی در پردازش های تاحدودی خودکار آهشیارانه بیشتر از پردازش به طور کامل می باشد - آیزنک و ماکین، . - 2010 نورمن معتقد است فرآیندهای قبل از توجه به طور خودکار و بدون واسطه هوشیاری انجام می گیرد در حالی که فرآیندهای توجه عمدی است و مستلزم فعالیت های هوشیارانه می باشند - رضایی، . - 1393
توجه در تعلم و تربیت
صحبت از نقش مهم توجه در محیط های آموزشی شنیده می شود . معلمان و والدین گلایه دارند که دانش آموزان به دستورالعمل ها ، راهنمایی ها یا آموزش ها توجه نمی کنند. حتی دانش آموزان بیش آموز هم همیشه به رویدادهای آموزش توجه نمی کنند. ما توسط محرک های بسیاری بمباران می شویم و نباید و نمی توانیم به همه آنها توجه نماییم ظرفیت های توجه محدود هستند ما در یک لحظه فقط می توانیم به محرک های محدودی توجه نماییم . بنابراین توجه را می توان به عنوان یک فرایند انتخاب از میان تعداد متعدد محرک های درون داد تفسیر کرد.
از طرف دیگر توجه را می توان به عنوان منبع محدود صرف شده انسان برای تحقق اهداف شخص و برای راه اندازی یا تداوم فرآیندهای شناختی قلمداد کرد - گراب، 1986، به نقل از رضایی، . - 1393 توجه تنگه ای در سامانه پردازش اطلاعات نیست که تنها از طریق آن اطلاعات بسیاری می تواند عبور کند بلکه یک محدودیت کلی در سامانه پردازش اطلاعات انسانی را نشان می دهد - رضایی، - 1393
توجه و یادگیری
توجه پیش نیاز یادگیری است . در یادگیری برای تشخیص حروف، یک کودک ویژگی های متمایز کننده را یادمی گیرد دانش آموز برای ایدگرفتن از معلم باید به صدای معلم گوش دهند و به سایر صداها توجه نکنند. برای افزایش مهارت درک مطلب، دانش آموزان بادی از کلمات چاپی توجه کنند و به چیزهای غیر مرتبط نظیر رنگ و اندازه صفحه توجه نکنند. توجه یک منبع محدود است. یادگیرندگان مقادیر نامحدودی از ان را در اختیار ندارند.
یادگیرندگان توجه به فعالیت ها را به عنوان یک تابعی از انگیزشی و خودتنظیمی توزیع می کنند. زمانی که مهارت ها عادی می شوند پردازش اطلاعات توجه هوشیاری کمتری را می طلبد. دانش آموزان در یادگیری مسائل ضرب باید به هر مرحله در پردازش و امتحان و وارسی محاسبات توجه کنند. هنگامی که آنها جدول ضرب و الگوریتم را یاد می گیرند کار با مسئل به طور خودکار انجام می گیرد و از طریق دروندادها راه اندازی می شود.
تفاوتها در توانایی برای کنترل توجه با بیش فعالی ، هوش و ناتوانایی یادگیری داشن آموزان در ارتباط می باشد. کمبود توجه با مشکلات یادگیری مرتبط است. دانش آموزان پیش فعال با فعالیت های حرکتی بیش از حد ، حواس پرتی وموفقیت اندک تحصیلی شناخته می شوند آنها در تمرکز و حفظ توجه روی مطالب علمی مشکل دارند. ممکن است آنان قادر به ممانعت از محرک های نامرتبط نباشند که این به سیستم پردازش آنها بار زیادی را تحمیل می کند. حفظ توجه در طول زمان مستلزم این است که دانش آموزان به شیوه راهبردی کار کنند و بر سطح درک خود نظارت داشته باشند. دانش آموزان عادی و بزرگ تر در تکالیف که نیازمند پردازش راهبردی است بهتر از کم آموزان و یادگیرندگان کوچک تر توجه خود را حفظ می کنند - فریبرت و اندریست، . - 1990
