بخشی از مقاله
چکیده
خواندن فرآیندی پویا و تعاملی است که هم خواننده و هم محتوا در آنچه آموخته میشود، سهیم می باشند. برای متحول شدن مهارتهای خواندن بسیاری از تواناییهای شناختی و زبانی فرد باید هماهنگ شود. هدف پژوهش حاضر بررسی پیشرفت خواندن کودکان کمتوان ذهنی و اثر آموزش بر آن است. مرور مطالعات نشان میدهد پیشرفت خواندن کودکان کمتوان ذهنی دارای الگوی خاصی است - الگوی پیدایش تأخیر - . بهطوریکه در سنین عقلی پایین، پیشرفت خواندن افراد کمتوان ذهنی با سرعت مورد انتظار انجام میگیرد ولی در سنین عقلی بالاتر، پیشرفت خواندن آنها از سطح مورد انتظار پایینتر است. بااینهمه با کمک آموزشهای مناسب، می توان خواندن کودکان کمتوان ذهنی را بهبود بخشید.
کلمات کلیدی:کم توانی ذهنی'پیشرفت خواندن'روش های آموزشی.
مقدمه
خواندن فرآیندی پویا و تعاملی است که هم خواننده و هم محتوا در آنچه آموخته میشود، سهیم می باشند. بعضی خواندن را تفسیر معنادار نمادهای کلامی نوشتهشده یا چاپشده تعریف کرده-اند - بارکر، سوشک، موریس و رومسکی ، - 2013 و به عقیده بعضی دیگر، خواندن برخورد معنادار با متن است بههرحال خواندن فرآیندی است عالی و پیچیده - گراویس و کیکلینگ ،. - 2002 توانایی خواندن مهارتی حیاتی است که باعث میشود افراد بهطور مؤثری با جامعه تعامل برقرار کنند. این مهارت اساسی افراد را قادر میسازد تا به موفقیتهای تحصیلی دست پیدا کنند، فرصتهای شغلی مناسبی به دست آورند و کیفیت زندگی خود را حفظ کنند - روت، مارکز، وایت، کورویل، کوی و همکاران، . - 2016در پیشرفت خواندن کودکان تفاوتهایی دیده میشود.
گروهی از کودکان به دلیل شرای خاصی که دارند، پیشرفت خواندنشان با سایر کودکان متفاوت است که کودکان کمتوان ذهنی از این دسته هستند. کمتوانی ذهنی اختلالی است که در دوره رشد شروع میشود و دربرگیرنده نقصان کارکرد انطباقی و هوشی فرد در حوزههای عملی، اجتماعی و مفهومی است - انجمن روانپزشکی امریکا، . - 1393 یکی از حوزههای مهم سوادآموزی به کودکان کمتوان ذهنی، خواندن است. درعینحال، افراد کمتوان ذهنی اغلب در یادگیری خواندن با دشواری روبرو هستند. درواقع یک مطالعه پیمایشی گسترده نشان داده است که 67 درصد افراد کمتوان ذهنی در خواندن مشکل دارند - کوریتساز و لاکانو ، 2011، به نقل از چانل، لاویل و کانرز ، . - 2013 به همین دلیل پژوهش حاضر قصد دارد پیشرفت خواندن کودکان کمتوان ذهنی را بررسی کرده و اثر آموزش بر این پیشرفت را بررسی کند.
پیشرفت خواندن کودکان کمتوان ذهنی
برای متحول شدن مهارتهای خواندن بسیاری از تواناییهای شناختی و زبانی فرد باید هماهنگ شوند. این کار در کودکان عادی پس از چندین سال آموزش و تمرین خواندن صورت میپذیرد؛ اما پیشرفت خواندن کودکان کمتوان ذهنی چگونه است؟ آیا پیشرفت خواندن کودکان کمتوان ذهنی هماهنگ، جلوتر یا عقبتر از سطحی است که از تواناییهای شناختی آنها انتظار میرود؟ برای پاسخگویی به این پرسش لازم است سطح کنونی خواندن دانشآموز کمتوان ذهنی مشخصشده و با سطح مورد انتظار مقایسه شود. این کار را به چند طریق میتوان انجام داد. بهعنوانمثال میتوان نمره معادل سنی کودک در یک آزمون خواندن را با سن عقلی وی مقایسه کرد یا نمره استاندارد وی را با هوشبهرش مقایسه کرد.
اگر نمره معادل سنی پایینتر از سن عقلی - یا نمره استاندارد پایینتر از هوشبهر - باشد، آنگاه بیان میشود پیشرفت خواندن از سطح مورد انتظار کمتر است ولی اگر نمره خواندن بالاتر باشد آنگاه بیان میشود که پیشرفت خواندن بالاتر از سطح مورد انتظار است - کانرز، . - 2003در غالب پژوهشهای گذشته از طرح »همتا در سن عقلی « استفاده شده است. در این طرح افراد کمتوان ذهنی به لحاظ خواندن با کودکان عادی کم سنتر از خودشان که به لحاظ سن عقلی مشابه میباشند، مقایسه میشوند. اگر کودکان کمتوان ذهنی عملکرد بسیار پایینتری از کودکان عادی داشته باشند، آنگاه گفته میشود آنها در خواندن عقب تر از سطح مورد انتظارند و اگر عملکردشان بهتر باشد گفته میشود که از سطح مورد انتظار جلوترند. برای محاسبه سن عقلی، سن تقویمی در هوشبهر ضرب شده و بر عدد 100 تقسیم میشود - کانرز، . - 2003
مطالعاتی که پیشرفت خواندن کودکان کمتوان ذهنی را مورد کنکاش قرار داده اند، پیشنهاد می کنند که پیشرفت خواندن این کودکان دارای الگوی خاصی است - الگوی پیدایش تأخیر - . اغلب شواهد پژوهشی در این زمینه، نشان دادهاند در سنین عقلی پایین، پیشرفت خواندن کم توانان ذهنی با سرعت مورد انتظار انجام میگیرد ولی در سنین عقلی بالاتر، پیشرفت خواندن از سطح مورد انتظار پایینتر است - کانرز، . - 2006 برای مثال، در سنین رشدی 4 تا 6 سال، کودکان کمتوان ذهنی در شناسایی لغت ساده، حرف و پاسخدهی به صدای حرف، عملکردی همسطح سن رشدی خود دارند؛ در سنین 6 تا 8 سال مشکلات خاصی در رمزگشایی واجشناختی و مهارتهای درک مطلب دارند؛ در سنین رشدی 9 سال و بالاتر بهصورت کلی در همه حوزههای خواندن عملکرد آنها پایینتر از سطح رشدیشان است - کانرز، . - 2006
در ادامه به تعدادی پژوهش که این گفته در آنها نشان داده شده است، اشاره میشود.در یکی از اولین مطالعات مریل 1924 - ، به نقل از کانرز، - 2003 چندین مهارت خواندن را در کودکان با و بدون کمتوانی ذهنی با سن عقلی 7 تا 11 سال مورد بررسی قرار داد. کودکان با کمتوانی ذهنی در سه مقیاس خواندن عملکرد بهتری از کودکان عادی همتا شده به لحاظ سن عقلی، داشتند - گرچه آزمونهای آمار استنباطی گزارش نشده است - . در سن عقلی 8 سال نتایج چندگانهای به دست آمده بود. در سن عقلی 9 سال کودکان با کمتوانی ذهنی عملکرد بدتری نسبت به کودکان بدون کمتوانی ذهنی داشتند و تفاوت بین دو گروه از سن عقلی 9 تا 11 سال حتی بیشتر شده بود. درنهایت مریل نتیجه گرفت که »تأخیر خواندن « از سن عقلی 8 تا 9 سال شروع شده و بعد از آن افزایش مییابد.
شپرد 1967 - ، به نقل از کانرز، - 2003 تواناییهای شناختی خوانندگان کمتوان ذهنی قوی و ضعیف را مقایسه کرد. هنگامیکه وی تحلیلی روی کل نمونه انجام داد، دریافت که همه کودکان بالاتر از سن عقلی 8 سال و 5 ماه در خواندن عملکرد پایینتر از سطح عقلی مورد انتظارشان داشتند.مطالعاتی که از آزمونهای استاندارد خواندن استفاده کردهاند، الگوی پیدایش تأخیر را مورد حمایت قرار دادهاند. گرونا، جنکیس و چاین-جانس - 1998 - با استفاده از آزمون پیشرفت تحصیلی استنفورد، نمرات کلی خواندن 1060 دانشآموز با کمتوانی ذهنی خفیف و 214443 دانشآموز عادی که در ایالت هاوایی آمریکا بوده و در پایههای تحصیلی سوم تا دهم قرار داشتند را مقایسه کردند. بهطور کلی، نمرات پیشرفت خواندن دانشآموزان کمتوان ذهنی 1/5 انحراف معیار پایینتر از دانشآموزان عادی بود.
گرچه این مقدار 1/5 - انحراف معیار - اختلاف بهتر از آنچه بر اساس هوش از آنها انتظار میرفت، بود زیرا هوش کودکان کمتوان ذهنی 2 انحراف معیار پایینتر از هوش جمعیت عمومی بود و انتظار میرفت اختلاف پیشرفت خواندن نیز 2 انحراف معیار باشد. نتایج مشخص کرد که مهارتهای خواندن دانشآموزان کمتوان ذهنی با سرعت آهستهتری نسبت به کودکان عادی پیشرفت میکند. بااینهمه، هم در کودکان کمتوان ذهنی و هم در کودکان عادی بیشترین پیشرفت در پایههای تحصیلی 3 تا 6 صورت گرفته بود و از پایه هشتم تا دهم پیشرفت کمتر بود.الگوی پیدایش تأخیر در کم توانان ذهنی سندرومی مانند سندروم داون، ویلیامز و x شکننده نیز مشاهده شده است. این کودکان نیز در سنین عقلی پایین متناسب با سطح مورد انتظار در خواندن پیشرفت میکنند ولی در سنین عقلی بالاتر از سطح مورد انتظار پایینتر هستند - لاینگ، هولم، گرانت و کارمیلوف-اسمیت ، . - 2001
در یک مطالعه جدید - روت و همکاران، - 2016 نیز مشخصشده است که مهارتهای خواندن کودکان کمتوان ذهنی نسبت به کودکان عادی کم پیشرفت و کودکان با هوش مرزی پایینتر است. روت و همکاران - 2016 - مهارتهای خواندن 71 کودک کمتوان ذهنی خفیف - هوشبهر بین 55 تا - 70 را با دو گروه کنترل 77 - کودک کم پیشرفت و 79 کودک با هوش مرزی - که به لحاظ سن، پایه تحصیلی، جنسیت، قومیت، تحصیلات والدین و منطقه جغرافیایی همتا بودند را مقایسه کردند و دریافتند که کودکان کمتوان ذهنی نسبت به هر دو گروه کنترل، نمرات پایینتری در پردازش واجشناختی - آگاهی واجشناختی پایه و پردازش واجشناختی پیشرفتهتر - و بازشناسی حرف و لغت دارند.
اثر آموزش بر پیشرفت خواندن کودکان کمتوان ذهنی
الگوی پیدایش تأخیر مأیوسکننده است. این الگو بیان میدارد که کودکان کمتوان ذهنی تا حدودی در خواندن پیشرفت میکنند و این پیشرفت به حدی است که این کودکان نمیتوانند از طریق خواندن دانش جدیدی به دست آورند یا از خواندن بهعنوان یک فعالیت تفریحی استفاده کنند - کانرز، . - 2003 البته اینکه چرا این الگو در کودکان کمتوان ذهنی مشاهده میشود را نمیتوان تنها به تواناییهای شناختی محدود این کودکان نسبت داد بلکه نباید آموزش در این زمینه را نادیده گرفت. در حقیقت، کانرز - 2003 - بیان داشته که شاید تا حدودی الگوی پیدایش تأخیر در خواندن به دلیل عدم تأکید بر آموزش خواندن در کودکان کمتوان ذهنی باشد و به همین دلیل پیشنهاد داده است پیشرفت خواندن دانشآموزان کمتوان ذهنی پس از ارائه آموزشهای مناسب و کافی مورد بررسی قرار گیرد.پژوهشها نشان میدهند استفاده از روشهای آموزشی مناسب به پیشرفت خواندن افراد کمتوان ذهنی کمک میکند - کانرز، . - 2006 برای مثال، آموزش لغت دیداری و آموزش راهبردهای رمزگشایی آوایی باعث بهبود خواندن افراد کمتوان ذهنی میشوند ولی آموزش راهبردهای رمزگشایی آوایی اثر بیشتری بر بهبود خواندن
