بخشی از مقاله
چکیده :
امروزه عدم توزیع نامناسب خدمات شهری در مناطق مختلف شهر مشکلات عدیده ای را همچون ترافیک، آلودگی هوا، تراکم و .... را درپی خواهد داشت و باعث افزایش سفر های میان منطقه ای ساکنان جهت دستیابی به خدمات مختلف می شود و یا حتی ممکن است منجر به بر هم خوردن توزیع جمعیت شهری میان مناطق مختلف یک شهر شود. همان طور که می دانیم عدالت یعنی توزیع مناسب خدمات میان ساکنان مختلف یک شهر، که توزیع نامناسب آن باعث از میان رفتن عدالت و افزایش نارضایتی شهروندان از محل سکونت خود خواهد شد. یکی از اساسی ترین عناصر شهری جهت افزایش سطح رفاه اجتماعی مردم شهر، وجود خدمات شهری است ،
پرواضح است که نحوه توزیع این خدمات درسطح شهر بصورت مستقیم برمقوله عدالت اجتماعی تاثیرگذاراست. امروزه مشکلات ناشی از توزیع نامناسب خدمات شهری باعث شده است که این موضوع یکی از مهمترین مسائل پیش روی اغلب کشورهای در حال توسعه باشد . در کشور ایران نیز مانند سایرکشورها توزیع نامناسب خدمات شهری در شهرهای مختلف بسیار نگران کننده بوده و به مسئله ای فراملی تبدیل شده است. تاکنون بیشترین دغدغه مسئولین شهری تأمین خدمات در شهر بوده و کمتر به توزیعآن توجه شده است. در این تحقیق جهت با استفاده از مدل تاپسیس برای رتبه بندی نواحی از خدمات شهری و همچنین رتبه بندی هر یک از خدمات در سطح شهر استفاده شده نشان می دهد که نواحی 7 و 18 و 5 به ترتیب رتبه اول تا سوم را از نظر برخورداری از خدمات شهری به خود اختصاص می دهند همچنین نواحی 12 و 16 و 23 نیز سه ناحیه ای هستند که در رتبه آخر از نوع توزیع خدمات قرار دارند.
واژگان کلیدی: تاپسیس، خدمات شهری ، عدالت اجتماعی ، خرم آباد، عدالت فضایی
مقدمه:
ازآنجا که شهر،مظهر تعامل انسان ها با یکدیگر ومحیطی برای ظهور انسان اجتماعی است باید فضایی متعادل را برای رشد و تعالی انسان و جامعه فراهم می سازد.یکی ازمهمترین اهداف نظام برنامه ریزی جامعه اقتصادی واجتماعی، آینده نگری وایجاد توسعه ی متعادل درمناطق مختلف شهری است که لازمه ی این فرایند، مطالعه وشناخت ویژگی های مختلف مناطق،آشنایی با منابع اقتصادی بالقوه،نوع وسطح محرومیت آنها ازحیث برخورداری ازشاخص های توسعه یافتگی می باشد . توجه به همگن سازی مناطق ازنظر برخورداری ازامکانات،تسهیلات وکلیه ی شاخص های رفاهی،موضوعی است که می تواند درراه رسیدن به اهداف کمی وکیفی، برنامه های توسعه شهری وتخصیص منابع را تحت تاثیر قرارداده وبا هدف یکسان سازی مناطق چارچوب سیاست گذاری هاراسازماندهی نماید - توتزاری،1393،. - 2
این پرسش که توزیع خدمات درجامعه چگونه باید باشد، آیا باید انعکاسی ازعدالت اجتماعی باشد،همیشه مطرح بوده است به عبارت دیگر این سوال همیشه مطرح است که برنامه ریزان خدمات درشهربراساس چه مکانیسم هایی برای برقراری برابری اجتماعی گام بردارند - گروسی وهمکاران،1392،. - 3عدالت اجتماعی را می توان دستورالعملی برای نحوه ی توزیع و تقسیم ،منافع منابع و نعمات اجتماعی تلقی کرد . معیارهای توزیع عالانه به دیدگاه های افراد و مکاتب فکری ،متنوع و مختلف می باشند . ممکن است عده ای نیاز را به عنوان معیار توزیع عادلانه به کار ببرند و عده ای دیگر برابری در فرصت ها و یا عده ای استحقاق را به عنوان ملاک عدالت توزیعی به کار گیرند . و حتی شاهدیم که در کاتب لیبرالیسم و نئولیبرالیس واژه ای عدالت اجتماعی بی معنی می نماید پس در هر ایدئولوژی این معیارها متفاوت می باشند - حیدریان،1389،. - 20
اهداف تحقیق:
هدف اصلی این پژوهش ، سنجش وارزیابی سطوح برخورداری نواحی 23گانه ی شهر خرم آباد درجهت نزدیک شدن به عدالت اجتماعی وتوسعه فضایی با به کارگیری سازوکارمناسب جهت ایجاد فرصت های برابر و دستیابی به میزان نابرابری های ناحیه ای از لحاظ شاخص های مورد بررسی است .بطور حتم درصورت اجرایی شدن عملی جهت توزیع عادلانه خدمات شهری در سطح شهر از بروز مسایل ومشکلات عدیده ای مانند ترافیک ،آلودگی هوا،آلودگی صوتی،افزایش به رویه قیمت ساختمان های مسکونی و بخصوص تجاری ،بورس بازی زمین و...... که امروزه نواحی موردمطالعه با آن دست به گریبان است کاسته خواهد شد.
پیشینه تحقیق:
- - تالن وانسلین 1998 - - ، در تحقیقاتی مشابه در شهرهای آمریکا به بررسی نحوه ی توزیع خدماتی چون پارک محله و زمین بازیهای محله پرداخته اند. مبنای کار این تحقیقات در عدالت فضایی،رویکرد "نیاز محور " بوده و برای تحلیل نحوه ی توزیع خدمات شهری، از شاخص دسترسی استفاده کرده اند. نتایج یافتههای این تحقیقات نشان می دهد که برای دستیابی به عدالت فضایی باید خدمات و تسهیلات در ارتباط با مشخصه اقتصادی - اجتماعی افراد، مکانیابی و توزیع شود. فهیمه مینایی ،شهاب کرمی ، مجتبی ساقینی - 1392 - در تحقیقی تحت عنوان به بررسی درجه توسعه یافتگی شهرستان های استان گلستان از نظر خدمات شهری پرداخته اند. نتایج این تحقیق نشان می دهد که بین 25 شهرستان استان گلستان از لحاظ درجه توسعه یافتگی هشت شاخص خدمات شهری تفاوت وجود دارد. به این معنا که سه شهرستان گرگان، گنبد کاووس و بندر ترکمن رتبه های اول را به خود اختصاص دادند و دلند، سرخنکلاته و انبار الوم به ترتیب رتبه های 22، 23 و 23 را به خود اختصاص دادند.
حکمت نیا و همکاران - 1390 - ، طی پژوهشی با عنوان تحلیل توزیع فضایی خدمات عمومی شهری با استفاده از روش استانداردسازی دادهها، تاکسونومی عددی و مدل ضریب ویژگی - مطالعه موردی: شهراردکان - ، به دنبال بررسی توزیع خدمات عمومی شهری است. یافتههای پژوهش مبین این است که درنواحی 13 گانه شهر اردکان، توزیع فضایی خدمات شهری نامتعادل است.قاسم رنگیدن مهرماه - 1389 - در پایان نامه کارشناسی ارشد تحت عنوان تحلیل وطبقه بندی شهرستان های استان گلستان براساس شاخص توسعه به بررسی شناخت نابرابری های فضایی وسطح بندی توسعه شهرستان های استان گلستان بارویکرد توسعه پایدار پرداخته است.نتایج این پژوهش بیان گرکه بین شهرستان های استان گلستان به لحاظ برخورداری از مکانات وشاخص های توسعه تفاوت زیادی وجود دارد.
روش تحقیق:
روش تحقیق براساس هدف از نوع تحقیقات کاربردی و براساس ماهیت داده ها ازنوع کمی وبراساس روش جمع اوری داده ها ازنوع اسنادی وبراساس زمان گرداوری داده ها ازنوع پیمایشی می باشد.در پژوهش حاضر برای بررسی مقایسه ای نواحی 23گانه شهر خرم اباد از اطلاعات طرح جامع مصوب سال1391از لحاظ برخورداری از خدمات شهری و درجه بندی این مناطق از لحاظ بهره مندی از روش آنالیز تاپسیس استفاده شده است. تمامی مراحل تجزیه و تحلیل داده ها توسط نرم افزار Excel وGIS مورد ارزیابی قرار گرفتند.
موقعیت جغرافیایی و مکانی:
شهر خرم آباد به عنوان مرکز استان لرستان و نیز شهرستان خرم آباد دارای موقعیت 20'و48° الی 23'و48° طول شرقی و 27'و33° الی 33'و33° عرض شمالی است. این شهر از شمال به شهرستان نورآباد، از جنوب به شهرستان پلدختر، از غرب به شهرستان کوهدشت و از شرق به شهرستان بروجرد منحنی می گردد - صالحی و همکاران،1393،. - 4 شکل شماره:1موقعیت نواحی 23 گانه در شهر خرم آباد
