بخشی از مقاله
چکیده
هدف اصلی پژوهش مورد نظر، مشارکت مردم محله، مدیریت مردم محور، تکوین و تقویت سرمایه های اجتماعی و ترغیب آنها در جهت پایداری محله رستم آباد از اهداف اصلی آن می باشد. یکی از مهمترین اقدامات در ساماندهی سکونتگاههای غیر رسمی، اصلاح و تعدیل در عملکرد قانونی، مدیریتی و اجرایی نهادهای اداری شهری و نهادهای مسئول در مواجهه با سکونتگاههای غیر رسمی است. ظرفیت سازی درسطح مدیریت محلی و اجتماع محلی سازوکاری برای پایدار سازی اقدامات ساماندهی است. تاثیر بخش مردمی در امور شهر، همواره غیرمستقیم و تا اندازه ای ناچیز بوده است.از گذشته های دور محله های شهرها در شکلدهی و سازماندهی امور شهری جایگاه ویژه ای داشتهاند. اهالی محله در گذشته جهت مدیریت، آبادانی و ایجاد امنیت مشارکت میکردند. در تمام مسائل مربوط به محله، نقش شهروندان حائز اهمیت بود.
هدف از پژوهش فوق، بهره گیری از مشارکت نهادهای مردمی و توسعه اجتماع محور محله رستم آباد شهر رفسنجان و ظرفیت تشکیل نهادهای غیردولتی رسمی تر و قانونی می باشد. بر اساس محور اصلی رویکرد، یعنی توانمندسازی اجتماعات توسعه محور محلی، روش پژوهش، توصیفی - تحلیلی با تاکید بر مطالعات میدانی و کتابخانهای می باشد. تحلیل و یافته های پژوهش، بیانگر این واقعیت است که زمینه های برخورد میان گروه ها و ایجاد رقابت و اولویت دادن منافع گروهی به منافع کل محله رستم آباد، در حال شکل گیری است. بعد از بررسی این امر در نهایت راهبردهایی مبنی بر راهنمایی و تقویت اینگروه ها در جهت یک پارچگی اجتماعی در محله ارائه شده است که ساکنان محله رستم آباد، قادر و مایل به مشارکت با مدیریت شهری برای پیشبرد برنامه های توانمند سازی می باشند.
واژههای کلیدی: ساماندهی، توسعه اجتماع محور، اسکان غیر رسمی، رستم آباد، رفسنجان.
مقدمه
در ساماندهی سکونتگاههای غیر رسمی حق سکونت در سکونتگاههای غیررسمی به رسمیت شناخته شده و تلاش میگردد از طریق تشکیل و فعالسازی نهادهای محلی زمینه همکاری داوطلبانه ساکنین برای بهسازی سکونتگاههای غیررسمی فراهم آید - پیران، . - 1382 اسکان غیررسمی به واقع یکی از بارزترین چهره های فقر شهری در بیشتر شهرهای مهاجرپذیر کشور ما می باشد که با عناوینی همچون حاشیه نشینی، سکونتگاه های خودرو، مسکن نابهنجار و اجتماعات آلونکی و مانند اینها نیز شناخته می شود - ریاحی،. - 1384 در حقیقت پژوهش مدنظر بدنبال مشارکت واقعی مردم در شرایط زیست حاشیه ای مورد نظر است، مقصود، فعالیتهای داوطلبانه و هدفمندی است که افراد و گروههای اجتماعی منطقه- ای برای رفع و یا حل مسائل اجتماعی و اقتصادی و توسعه محلی در تفکر، برنامه ریزی، تصمیم گیری، اجرا و نظارت و سر انجام ارزشیابی فعالیتها با هماهنگی سازمانهای محلی انجام می دهند تا نه تنها به رفع تنگناها و مسایل عمومی محل بپردازند بلکه رشد فکری و بالندگی و افزایش مهارتهای اجتماعی و اعتماد به نفس مشارکت کنندگان نیز تأمین شود - آقابخشی،. - 1382 در حقیقت هدف اصلی پرداختن به این موضوع، پاسخگویی به این فرضیات و سولات است که: بخشهای خودجوش مردمی - CBOs - و - NGOs - محله رستم آباد شهر رفسنجان کدامند؟ چگونه می توان در راستای اهداف بهسازی و نوسازی سکونتگاههای این محله با مشارکت ساکنان آن بهره جست. دیگر اینکه ظرفیت تشکیل چه نهادهای غیر دولتی قانونی در رستم آباد وجود دارد. نها یتا شناسایی پتانسیل ایجاد نهادهای جدید در رستم آباد به چه صورتی انجام می شود؟
روش شناسی تحقیق:
روش پژوهش صورت گرفته به صورت تحلیلی - توصیفی است. مطالعات از دو قسمت کتابخا نهای و میدانی تشکیل شده است، اما تفاوت اصلی روش مطالعات طرحهای توانمندسازی با دیگر طرحهای مطالعاتی حوزههای شهری در این است که، درکسب شناخت کافی از دادههای اجتماعی، اقتصادی و کالبدی بر محوریت توانمندیهای بالقوه و پنهان آنها نمایان میگردد.فرایند روش پژوهش مدنظردر ابتدا، با اتکا به منابع کتابخانه ای واسناد معتبرسازمانی انجام شده است. ضمنا از این طریق میتوان به شناسایی محلات فقیر و آسیبپذیر شهری هم در مقایسه با وضعیت کلی شهر دست یافت. سپس براساس یافتههای این مرحله طراحی و برنامهریزی توانمند سازی صورت مییابد. در ادامه به دلیل فقدان اطلاعات مدون از ویژگیهای اقتصادی، اجتماعی و کالبدی محدوده محله رستم آباد مورد مطالعه، پرسشگری وسیعی از سرپرستان خانوارها انجام گرفته است . همچنین برای نیازسنجی محله های موردنظر و شناخت - Focus Group - ظرفیتها از تشکلهای مردمی و گروههای بحث با همکاری سازمانهای غیردولتی بهره گیری گردید.
مبانی نظری تحقیق:
امروزه نهادها و سازمانهای بزرگ جهانی همچون بانک جهانی، سازمان جهانی کار - ILO - ، سازمان بهداشت جهانی - WHO - و برنامه توسعه سازمان ملل - UNDP - ، پیشروان اجرای برنامه ها و پروژه های توسعه اجتماع محور در راهبردهای کاهش فقر و توسعه توسعه شهری با تمرکز بیشتر در سکونتگاههای غیررسمی می باشند این رویکرد به دلیل نمود فضایی آن در محدوده ی جغرافیایی و عملکردی، تحت چارچوب اقدامات نظام برنامه ریزی و مدیریت محلی قرار می گیرد. این رویکرد برنامه ریزی شهری را به تنهایی برای ساماندهی سکونتگاههای غیررسمی کافی ندانسته و توجه عمده اش معطوف به عملکرد و کنش بخش مردمی، با قبول غالب بودن نظام مالکیت خصوصی در ساخت سکونتگاهها است در این رویکرد برنامه ریزی شهری به عنوان نظامی مشارکت جو، هدایت کننده و تسهیل گر توسعه محلی در پی نظم دهی به برنامه ها و طرح های توسعه در سکونتگاه های غیررسمی است.
به واسطه مشاکت مردم در فرایند توسعه شهری، مدیران شهری بهتر می توانند مسائل و نارسایی های اجتماعی شهر را شناخته و در جهت حل آن و در نهایت، بهسازی و توسعه شهر، اقدام کنند - سرآوند،. - 1384 در مورد ساماندهی اسکان غیررسمی نیز مانند هر طرح و برنامه های باید توجه داشت که درنظرگرفتن مشارکت امری ضروری و غیر قابل اجتناب است و از این رو در رویکرد جدید یعنی توانمندسازی بر این امر صحه گذاشته می شود.یعنی بدون مشارکت، رویکرد توانمندسازی معنا نمی یابد. در کل، توسعه ی اجتماع محور را می توان به مثابه فرآیندی محسوب کرد که به موجب آن گروه های اجتماع محلی قادر به کنترل تصمیمات و تخصیص منابع از بالا جهت توسعه محلی می شوند . - ESCWA,2004 -
