بخشی از مقاله
چکیده
پدافند غیرعامل در واقع آگاهی، تفکر، تعقل، اندیشه و مقاوم سازی انسانهاست. با توجه به اینکه تضمین امنیت و آسایش، همواره بزرگترین دغدغههای حکومتها بوده، ضرورت پرداختن به این موضوع در هزارهای که دشمن با استفاده از تمام امکانات، مترصد تجاوز و رخنه به منظور پیشبرد اهداف خود است، امریکاملاً ضروری و لازم جلوه میکند. قرن حاضر قرن رویارویی با تغییرات شگرف تکنولوژیکی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی است که هیچ سازمانی از تغییرات و رویدادهای آن مصون نیست. توسعه خلاقیت کارکنان با رویکرد پدافند غیر عامل در راستای مدیریت راهبردی و مدیریت بحران از موضوعات مهم سازمانی هستند که در طول دهههای اخیر در کانون توجه پژوهشگران، کارشناسان و مدیران قرار گرفته است.
در این میان به دلیل نقش استرتژیک و حیاتی سازمان جهاد کشاورزی در توسعه کشور، ضروری است این بخش سیاستهای خود را در جهت استقرار امنیت غذایی و پایداری تولید یعنی جلوگیری از واردات بیرویه محصولات کشاورزی و افزایش تولید که نتیجه آن مقاوم شدن در برابر بحران سازی برخی کشورهاست، مد نظر قرار دهد. خلاقیت و نوآوری لازمه و پیش درآمد توسعه و پیشرفت و تعالی یک سازمان و جامعه است و آگاهی از فنون و تکنیکهای آن ضرورتی اجتنابناپذیر برای مدیران و کارکنان است. خلاقیت یک موضوع مهم در مبحث مدیریت است، محققان خلاقیت را تولید ایدههای جدید و تولیدات، فعالیتها، خدمات و رویههای سودمند تعریف نمودهاند.
خلاقیت پیش زمینه نوآوری سازمانی، اثربخشی و بقاء بلندمدت و تسهیل یک تعدیل سازمانی برای تغییر شرایط محیطی و بدست آوردن فوایدی از فرصت به وجود آمده میباشد. به هر حال تحقیقات جاری بر این موضوع تأکید دارند که کارکنان هر شغل و حرفهای میتوانند خلاق باشند. بنابراین برای بهرهگیری سازمان جهاد کشاورزی از خلاقیت باید محققان سازمانی متغیرهایی را که موجب تشویق و ترغیب خلاقیت میشوند، شناسایی کنند تا کارکنان خود را توانمند سازند و قابلیتهای منابع انسانی را در تمام سطوح توسعه دهند و در جهت استقرار امنیت غذایی و پایداری تولید گام بردارند.
مقدمه
پدافند غیر عامل در واقع کاهش خسارتهای مالی و صدمههای جانی وارد شده به افراد غیر نظامی در جنگ یا در اثر حوادث طبیعی از قبیل سیل، زلزله، طوفان، آتش سوزی، خشکسالی و غیره است . - 3 - پدافند غیر عامل از مهمترین رویکردهای مطرح شده در حوزهی مدیریت منابع انسانی در جهت تأمین امنیت شهرها و رویارویی با بحرانهای انسانی محتمل و مدیریت آنهاست . - 1 - سازمانهای اثربخش کارکنان خود را توانمند میسازند و قابلیتهای منابع انسانی را در تمام سطوح توسعه میدهند. اعضای سازمان به کارشان متعهد هستند و خود را به عنوان پارهای از پیکرهی سازمان احساس میکنند. این سازمانها ریسک پذیرند، از اشتباهات خود پند میگیرند و ظرفیت و تجربهی ایجاد تغییر را دارند.
آنها به طور مستمر در حال بهبود توانایی سازمان به جهت خدمت رسانی به مشتریان هستند. قرن حاضر قرن رویارویی با تغییرات شگرف تکنولوژیکی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی است که هیچ سازمانی از تغییرات و رویدادهای آن مصون نیست. توسعه خلاقیت کارکنان در راستای مدیریت راهبردی و مدیریت بحران از موضوعات مهم سازمانی هستند که در طول دهههای اخیر در کانون توجه پژوهشگران، کارشناسان و مدیران قرار گرفته است . - 2 - علیرغم سابقه طولانی خلاقیت1 در حیات بشری، سازمانها اخیراً به واسطه سرعت شگرف تغییرات تکنولوژیک، رقابت جهانی و عدم اطمینان اقتصادی پی بردهاند که منبع کلیدی مزیت رقابتی مستمر 2خلاقیت است.
- 15 - بخش کشاورزی در کشورهای در حال توسعه از جمله ایران، علیرغم رویارویی با چالشهای متعدد در پیشرفت ملی نقش مهمی ایفا میکند و سیاستگذاری عقلایی و برنامهریزی راهبردی جهت پیشبرد توسعهی پایدار این بخش از دغدغههای اساسی کنشگران نهادی ذیربط به شمار میرود. - 16 - چرا که به دلیل برخورداری از رشد مستمر، نقش حیاتی عدالت اجتماعی، تأمین امنیت غذایی و توسعه اشتغال در جامعه از بخشهای مهم اقتصادی کشور میباشد. در این میان، توسعهی منابع انسانی مرتبط با کشاورزی خصوصاً کارکنان سازمان جهاد کشاورزی نقش مهمی در بهبود این بخش دارد.
از آن جایی که نیاز بخش کشاورزی در حال حاضر به نیروی انسانی شایسته نه تنها از نظر محفوظات تخصصی بلکه مهارتهای کارآمدی مورد نیاز جهان رقابتی و اقتصاد دانش محور است، لذا مبحث بهبود خلاقیت و نوآوری کارکنان سازمان جهاد کشاورزی در جهت افزایش و ارتقای این آمادگی در آنها بیش از پیش اهمیت و ضرورت مییابد. خلاقیت نه تنها از طریق توسعه محصولات و فرآیندها، سهم بازار موجود را توسعه میدهد، بلکه باعث ایجاد بازارهای جدید - 9 - و شکلدهی به محیط میشود . - 20 - خلاقیت کارکنان به این صورت به بقای سازمان کمک میکند . - 8 - وقتی کارکنان در کارشان خلاق باشند، قادر خواهند بود ایدههای تازه و مفیدی در مورد محصولات، عملکرد، خدمات یا رویههای سازمان ارایه دهند و به کار گیرند.
19 - از این رو، تولید و بهرهگیری از ایدههای تازه این قدرت را به سازمان میدهد که بتواند با شرایط متغیر بازار منطبق شده، به تهدیدها و فرصتها پاسخ به موقع بدهد و رشد و توسعه یابد . - 14 - با وجود اینکه تغییر و تحول فزاینده و بیپیشینه محیطی، سازمانها را در برابر دو راه خلاق بودن و یا از بین رفتن قرار داده، ولی سازمانها آمادگی ندارند که نیروی خلاق کارکنان خود را پرورش دهند. واقعاً چند سازمان را میشناسیم که براستی بتوان آنها را خلاق خواند؟ در واقع، عکس این مطلب مصداق دارد، زیرا هر چند افراد به طور بالقوه خلاقند، اما سازمانها غالباً خلاقیت آنها را سرکوب میکنند تا این که زمینههای ظهور و بروز و ارتقای آن را فراهم سازند. در حقیقت، سرکوبی خلاقیت در سازمانها نظامند بوده، به قدری رایج است که کمتر مورد سؤال قرار میگیرد.
اما مدیران عمدتاً نادانسته خلاقیت را سرکوب میکنند و زمانی که خلاقیت سرکوب شود سازمان یک سلاح رقابتی قدرتمند، یعنی تولید و بهرهگیری از ایدههای تازه را از دست میدهد و حتی ممکن است توان و تعهد کارکنان خود را نابود سازد. در حقیقت، مدیران درک درستی از عوامل مؤثر بر شکلگیری خلاقیت و بستر مناسب و تمام عیار برای آن ندارند، از اینرو، توسعه و ارتقای خلاقیت را مورد حمایت قرار نمیدهند . - 8 - لذا برای بهرهگیری سازمانها از خلاقیت، محققین سازمانی باید متغیرهایی را که موجب تشویق و ترغیب خلاقیت میشوند شناسایی کرده و راهکارهای مناسب برای توسعه آن را ارائه دهند . - 13 -
از خلاقیت تعاریف متعددی ارایه شده است که هر یک بیانگر دیدگاه ویژهای است. مزلو - - 1968، به عنوان یک انسانگرا خلاقیت را نیروی بالقوهای میداند که از آغاز زندگی به همه یا بیشتر افراد هدیه داده شده است و در جریان رشد همراه با فرهنگپذیری افراد این توانایی رفته رفته کم رنگ و یا بروز آن مهار میشود - گلمن، کافمن و ری، . - 1992 گیلفورد نیز بر این باور است که خلاقیت توانایی ویژهای برای افراد برگزیده نیست بلکه ویژگی همه انسانها است. از این رو توجه وی به اندازهگیری کمی ویژگیهای خاص جلب شده است که با توانایی همه افراد در ارتباط است . - 10 - گیلفورد خلاقیت را استعدادی نهفته توصیف میکند که قابل دیدن نیست و تنها به کمک آزمونها قابل اندازهگیری است که بر عواملی که وی آنها را مقولهی عمل واگرا و مقوله فرآوردهی تغییر شکل مینامد تکیه میکند . - 4 -
گروه دیگری از پژوهشگران خلاقیت را توان ایجاد کاری نو - یعنی غیر تقلیدی و غیر منتظره - با کیفیتی عالی، شایسته و سودمند تعریف کردهاند 21 - ، 22 و . - 23 مثلث خلاقیت در سازمان دارای سه ضلع است که مدیر، سازمان و کارکنان اضلاع آن را تشکیل میدهند. یکی از اضلاع این مثلث را کارکنان خلاق تشکیل میدهند که به نظر میرسد بسیار مهم و کلیدی است و در حقیقت سازمان و مدیر خلاق همچون بستری هستند برای خلاقیت و نوآوری کارکنان که منجر به شکوفایی در سازمان میگردد.
حمایت کارکنان از سیاتهای خلاق. بهرهوری از منابع انسانی با کارآمدسازی این افراد معنا مییابد. موفقیت سازمانی هدف و غایتی است که به پشتوانه و همت کارکنان در حمایت از سیاستهای خلاق یک مدیر امکان پذیر میشود لذا باید به ویژگیهای زیر توجه شود: بهرهوری کارکنان با انگیزش آنان ارتباط کاملاً مستقیمی دارد. به عبارت دیگر، درگیر شدن با کار و چنگ انداختن بر مشکلات، نیازمند یک پشتوانه انگیزشی است و این انتظاری است که مدیر خلاق باید به درستی به آن پاسخ دهد یعنی کارمند را به کار و تلاش امیدوار و تشویق کند.
بروز اندیشه و رفتار ابتکاری در کارکنان با پرورش حس مفید بودن، احترام به شخصیت کاری آنان افزایش مییابد. مشارکت در حرکات سازنده سازمانی و تولیدی، احترام به اندیشه و تلاش آنان، قدردانی از اقدامات مثبت و شکوفاسازی استعدادهای آنان همواره از خواستههای کارکنان خلاق به شمار میرود. روانشناسان سعی داشتهاند تا مشخصات افرادی که دارای سطح بالایی از خلاقیت هستند را مشخص کنند. استیفر - - 1969 عوامل زیر را برای افراد خلاق بیان داشته است:
· سلامت روانی و ادراکی؛ توانایی ایجاد تعداد زیادی ایده به طور سریع.
· انعطاف پذیری ادراک؛ توانایی دست کشیدن از یک قاعده و چارچوب ذهنی.
· ابتکار؛ توانایی در ایجاد و ارائه پیشنهادهای جدید.
· ترجیح دادن پیچیدگی نسبت به سادگی؛ توجه کردن و در نظر گرفتن چالش جدید مسائل پیچیده.
· استقلال رأی و داوری؛ متفاوت بودن از همکاران در ارائه نظرات و اندیشههای نو. در هر صورت، انسانها همگی دارای استعداد خلاقیت و نوآوری هستند اگرچه باهم متفاوتاند. اما در مجموع بررسی میتوان ویژگیها و خصوصیات کارمند خلاق را چنین برشمرد:
· تیزهوش تر از دیگران است.
· علاقه او به مسایل علمی، هنری، فرهنگی و اجتماعی بیشتر و دامنه اطلاعات او وسیعتر است.
· درباره مسایل انتزاعی در مقایسه با مسایل عینی و ملموس، بهتر و عمیقتر می اندیشد.
· نسبت به مسایل اجتماعی و سیاسی حساس است.
· انعطافپذیر و بیانش دارای طنز است.
· دوست دارد در مباحثه عقیده خود را بیان کند ولی اصراری به تحمیل عقاید خود ندارد.
· بسیار کنجکاو است.
· بیشتر ریسک میکند.
· خودخواه نیست.
