بخشی از مقاله
چکیده
هدف در این مقاله، توسعه سرمایه انسانی بومی در جهت توسعه سواحل مکران می باشد. در گذشته سرمایه انسانی بعنوان عامل توسعه در نظر گرفته نمی شد، لیکن با مشخص شدن اهمیت نیروی انسانی در توسعه، جز عوامل اصلی توسعه محسوب گردیده است. با توجه به اینکه منطقه مورد مطالعه ما سواحل مکران که دارای شرایط آب و هوایی گرم در اکثر فصول سال است، می باشد. بحث ماندگاری نیروی انسانی در این منطقه حائز اهمیت است. لذا با بررسی موشکافانه ادبیات نظری و پیشینه تجربی و بررسی تجربه کشورهای مختلف، مدل مفهومی مرتبط با توسعه سرمایه انسانی در راستای توسعه سواحل مکران را استخراج نموده ایم.
واژه های کلیدی: سرمایه انسانی بومی، نیروی انسانی، توسعه، منطقه، سواحل مکران.
مقدمه
امروزه سرمایه های انسانی نقش تعیین کننده در رشد و پیشرفت کشور ها دارد. بیشترین اختلاف کشورهای توسعه یافته و توسعه نیافته در زمینه توسعه سرمایه انسانی می باشد. سازمان ها برای رسیدن به توسعه ناگزیرند که از سرمایه های انسانی استفاده کنند، همانطور که می دانیم سرمایه های انسانی مهم ترین عامل برای تولید و بهره وری می باشند. نیروی انسانی در بسیاری از سازمان ها پس از مدتی از آن سازمان جدا می شوند چرا که تجربه و مهارت لازم را در این زمینه کسب کرده اند. در اینجا نقش نیروی انسانی بومی حائز اهمیت می شود. در حقیقت توجه به توانمندی و پرورش استعدادهای آنان دارای مزایای فراوانی می باشد. سواحل مکران بدلیل داشتن موقعیت جغرافیایی خاص خود که دارای شرایط آب و هوایی گرم در اکثر فصول سال می باشد، بحث ماندگاری سرمایه انسانی در این منطقه دارای اهمیت است. زیرا سرمایه انسانی در این منطقه بعد از مدتی میل به جدایی پیدا می کند. در این زمینه نیاز است تا با راهکارهایی عملی سرمایه انسانی بومی را در این منطقه توسعه دهیم تا نبود سرمایه انسانی کافی به توسعه این منطقه لطمه وارد نسازد و از جهاتی توجه به سرمایه انسانی بومی باعث حل معضل بیکاری افراد محلی در این منطقه می شود.
-1 سرمایه انسانی
امروزه نیروی انسانی بعنوان یک سرمایه ارزشمند مطرح می شود. در حقیقت حفظ و نگهداری سرمایه انسانی در بیشتر کشورهای پیشرفته مورد توجه است. کشورهای در حال توسعه از سرمایه انسانی، بیش از سرمایه فیزیکی بهره دارند. براساس آمار، سرمایه انسانی، نقش اول ثروت آفرینی در کشورهای توسعه یافته را با 67 درصد به خود اختصاص داده، در حالی که سهم منابع طبیعی و فیزیکی صرفا 33 درصد است. این سرمایه نیروی انسانی است که می تواند به عنوان پشتوانه حرکت های بزرگ اجتماعی قرن بیست و یک قرار گیرد - کاوسی و احمدی،. - 1389 در واقع سرمایه فیزیکی بعد از مدتی از بین می رود و قابلیت انطباق با محیط متغیر را ندارد اما استفاده از سرمایه انسانی موجب افزایش کیفیت کار می شود و همچنین می تواند خود را با شرایط متغیر محیط و سازمان سازگار کند.
1-1 تعاریف
سرمایه انسانی، به هر چیزی غیر از سرمایه فیزیکی از قبیل اموال، تجهیزات و سرمایه مالی گفته می شود - جوانمرد و محمدیان،. - 1389 قنادان در سال 1387 به این نتیجه رسید که سرمایه انسانی بصورت مهارت، دانش و تخصص در افراد تجسم یافته است، سطح تولیدات کیفیت خدمات و میزان درآمد را افزایش داده و بسیاری از تصمیمات آن ها را در کلیه زمینه های زندگی متاثر می سازد. سرمایه انسانی، نیرویی است که در فرد فعال می شود. توان و امکان او را برای تولید کالا و خدمتی که موجب استغنا و رفاه وی در زندگی فردی و اجتماعی می گردد افزایش می دهد. تفاوت های گسترده بین سطح ظرفیت ها، ناشی از وجود تفاوت در کسب توانایی هاست که به سرمایه انسانی معروف است.
سرمایه انسانی، سرمایه ایی با دوام است لیکن زمان ارائه خدمات این سرمایه محدود می باشد. سرمایه ی انسانی نیز نیاز به نگهداری و در صورت لزوم تعمیر، ترمیم و تعویض دارد تا مانند سرمایه های مادی بیکار و یا مورد اتلاف قرار نگیرد. این نوع سرمایه نیز چنانچه نتواند خود را با تغییرات تکنولوژیکی تطبیق دهد قبل از استهلاک از دور و یا رده خارج می شود - صنوبری، - Ciutiene &Ruilaite,2015 - . - 1388 مفهوم سرمایه انسانی را اینگونه بیان کردند:
یک تئوری رشد و رابطه بین مفاهیم توسعه یافته اقتصادی که مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد. شولتز که به پدر نظریه سرمایه انسانی معروف گشته است به اهمیت و ضرورت توجه به سرمایه انسانی در تحلیل های اقتصادی تاکید فراوان دارد و معتقد است که بدون در نظر گرفتن چنین نظریه ای، توضیح نرخ رشد اقتصادی و نیز چگونگی توزیع درآمد شخصی ناقص است. او علاوه بر سرمایه فیزیکی و نیروی کار، موجودی سرمایه آموزشی را در اقتصاد وارد کرد و نشان داد علاوه بر آن دو، عوامل دیگری نظیر بهبود کیفیت نیروی انسانی، سطح فناوری و صرفه جویی های ناشی از مقیاس در روند رشد اقتصادی مشارکت عمده دارند - طیبی و زمانی، . - 1388
در واقع نادیده انگاشتن سرمایه انسانی خلایی در ابزار ضروری برای تحلیل های مناسب اقتصادی به وجود آورده است. چرا که از یک طرف سرمایه گذاری در کیفیت نیروی انسانی موجب بارورشدن استعدادها و ارتقای مهارت ها گردیده، ظرفیت و قابلیت تولیدی فرد را در جامعه افزون می سازد و از طرف دیگر تشکیل سرمایه انسانی و تخصیص مطلوبتر آن امروزه به صورت عامل مهمی در رشد اقتصادی جوامع گوناگون قلمداد می شود - صنوبری، . - 1388 کولیس و مونت گومری اعتقاد دارند، اهمیت سرمایه انسانی به میزان خلق و ایجاد تمایز رقابتی برای شرکت بستگی دارد. با توجه به اهمیت روز افزون سرمایه انسانی در جامعه و سازمان های مربوطه می توان گفت که هر سازمان با توجه به قابلیت ها و محدودیت های محیط درون و بیرون خود با درنظرگرفتن راهبردهای خاص می تواند زمینه های آموزش و بهسازی نیروی انسانی و سرمایه گذاری در جهت بارور کردن استعدادهای این نیروی با تجربه و مهارت دیده را فراهم کند، تا بعنوان سرمایه انسانی کارا و موثر در جهت رشد و توسعه جامعه و بلاخص کشور مورد استفاده قرار گیرد.
- 2 توسعه
اصطلاح توسعه که به شکلی فراگیر پس از جنگ جهانی دوم مطرح شده است. به لحاظ لغوی به معنی خروج از لفافه است. لفافه از دیدگاه صاحب نظران نسل اول توسعه، به معنی خروج از جامعه سنتی و ارزش های مربوط به آن است. به اعتقاد آن ها برای دستیابی به توسعه باید از مرحله سنتی خارج شد و به تجدد رسید . الگویی که مورد توجه افرادی چون لرنر،شرام و راجرز بود. اما امروزه مفهوم توسعه از دیدگاه بیشتر صاحب نظران ، همه جنبه های زندگی بشر را در برمی گیرد. توسعه از نیازهای انسانی آغاز می شود تا به مسائل مربوط به زندگی معنوی انسان نیز برسد - شاطریان و همکاران،. - 1391 توسعه گام مهمی در جهت پیشرفت کشورها می باشد چرا که عامل توسعه نقش تعیین کننده ای در برنامه ریزی های دولت دارد. توسعه ،کشور را به جایگاهی والاتر از بقیه قرار میدهد بطوریکه توجه همگان را به خود جلب کند و زمینه های رقابت را فراهم می کند.
2-1 تعاریف
توسعه به فراگردی گفته می شود که در آن جامعه از وضعی نامطلوب به وضعی مطلوب متحول می شود. این فراگرد تمامی نهادهای جامعه را در برمی گیرد و ماهیت آن اساسا این است که توان ظرفیت بالقوه جامعه به صورت بالفعل درآید. بعبارت دیگر، در فرایند توسعه استعداهای سازمان دهی جامعه از هر جهت چه از نظر اقتصادی و چه از نظر اجتماعی،فرهنگی و سیاسی بارور و شکوفا می شود - عریضی و مولایی،. - 1391 توسعه به معنای ارتقای سطح مادی و معنوی جامعه انسانی و ایجاد شرایط مناسب یک زندگی سالم برای تمامی افراد جامعه است - کلوانی و کشاورز شال،. - 1391 مهم ترین مسئله در تعریف توسعه، نوع دید آن راجع به انسان است. در این مورد باید در نظر داشت که توسعه چه دیدی از انسان به دست می دهد و نگرش آن به انسان چگونه است و هدف خود را بر چه مبنایی قرار می دهد.
توسعه در حقیقت برای انسان و در مورد انسان است - حسینی ،. - 1384 محبوب الحق در تعریف توسعه اهمیت ویژه ای برای انسان قایل می شود و رفاه انسان ها را هدف توسعه می داند و می گوید:"تولید ناخالص ملی را می توان افزایش داد اما هدف نهایی توسعه رفاه انسان ها ست نه ارقام مربوط به تولید ناخالص ملی."نقش عامل انسانی بعنوان افزایش توسعه اقتصادی و اجتماعی در قرون گذشته و حال می باشد. توسعه و رفاه کشور مخصوصا توسعه اقتصادی به منابع طبیعی اولیه خود بستگی زیادی ندارد، گرچه نتیجه استفاده مستمر از فرآیند نوآوری در اقتصاد ملی باعث قابلیت مزیت رقابتی می شود اما نیروی انسانی بعنوان بزرگترین مشخصه تولید محصولات در شرایط اقتصادی و اجتماعی برای رضایت لازم جهت رسیدن به توسعه در اقتصاد می باشد . - Tchanturia et al,2015 -
به هر حال بالاترین اهمیت توسعه سرمایه انسانی در ارتباط با فعالیت های تولید و سرمایه انسانی مرتبط با سرمایه گذاری که همراه با افزایش در تولیدات اقتصادی می باشد . - Ciutiene &Ruilaite,2015 - با توجه به موارد گفته شده، منابع انسانی کارآمد در یک کشور جز سرمایه های ارزشمند آن کشور به شمار می رود بطوریکه کشورهای در حال توسعه به این مهم توجه کرده اند و از منابع انسانی بیش از سایر منابع بهره برده اند. در واقع منابع انسانی بعنوان مهم ترین نقش در فرایند تولید می باشد. لذا یک جامعه برای رسیدن به توسعه باید انسان را در کانون توجه خود قرار دهد و بدین ترتیب جامعه به سطحی از پیشرفت و رشد می رسد که قابل رقابت با جوامع غربی و توسعه یافته می شود.
