بخشی از مقاله
چکیده
صنعت گردشگری بعنوان یکی از صنایع تاثیر گذار در اقتصاد دنیا مورد توجه بسیاری از کشورهاست منتهی درصورت عدم مدیریت صحیح آن شهرها با هجوم گردشگران روبرو شده و اثرات زیانباری برمحیط می گذارند بنابراین مسئولین با ارایه راه کارهایی متفاوت سعی درجلوگیری از اثرات نامطلوب آن دارند مقوله توسعه پایدار چند دهه ایست که در راس برنامه های مدیریتی مختلف مانند گردشگری قرار گرفته که ناشی ازبحران های زیست محیطی و مصرف زیاد انرزی های غیرقابل تجدید و به چالش افتادن کشورهای مختلف دنیاست اهمیت و ضرورت این موضوع در این است که : گردشگری تأثیر فراوانی در ابعاد اقتصادی ،فرهنگی و سیاسی کشور می گذارد .ایجاد اشتغال، به جریان انداختن سرمایه های اقتصادی، افزایش تقاضای سفر خارجی و به دنبال آن افزایش امنیت در کشور از جمله آثار مثبت گردشگری است. این مقاله برگرفته از مطالعات کتابخانه ای سعی در بررسی جایگاه صنعت گردشگری در توسعه پایدار شهری دارد.
کلمات کلیدی: صنعت گردشگری، توسعه شهری، پایداری، گردشگر،
مقدمه:
صنعت گردشگری نقش مهمی در ترغیب سرمایه گذاری در زیرساخت ها، ایجاد درآمد برای دولت و اشتغال زایی مستقیم و غیرمستقیم در سراسر دنیا داشته است .امروزه جذب گردشگران خارجی به رقابتی فزاینده در بین نهادهای درگیر در صنعت گردشگری تبدیل شده است .زیرا این صنعت، نه تنها در پیش برد اقتصاد ملی و درآمدهای ارزی نقش دارد، بلکه صنعتی است پاکیزه و عاری از آلودگی و در عین حال ایجاد کننده مشاغل جدید .گردشگری برای کشورهای دارای جاذب ههای جهانگردی نظیر ایران می تواند به مهم ترین منبع کسب درآمد ارزی تبدیل شود .مشروط بر اینکه برنامه ریزی صحیح و هم هجانبه توأم با آینده نگری برای آن تنظیم و اجرا شود .این صنعت همچنین می تواند جایگزین اقتصاد تک محصولی، یعنی درآمد نفتی گردد - پورمحمدی، - 1390 بخش توریسم نه تنها باعث ایجاد اشتغال در داخل خودش، بلکه در بخشهای دیگر به طور غیرمستقیم شامل خدمات اقتصادی، خرده فروشی و مخابرات می شود .توریسم تأثیر مثبتی بر اشتغال و درآمد شهرها دارد، ولی وسعت تغییرات در سطح شهرمسلماً به ویژگی های خاص هر شهر باز خواهد گشت .گردش مالیای که توریسم در شهر ایجاد می کند، برای مردم
شهر به علت درآمد مستقیم، سهولت در مشغول به کار شدن و مقاومت در برابر رکود اقتصادی نتیجه بهتری دارد تاسایر اشتغال ها - هنرپرور، - 1389 گردشگری و جهانگردی افزون بر تاثیرات شگفتی که بر بهبود و سلامت بدن و فکر دارد و علاوه بر آن که باعث استراحت و تمدد اعصاب و آمادگی بیشتر برای کار و فعالیت می شود که امروزه از آن به نام گردشگری سلامت یاد شده است تاثیرات مثبت و تعیین کننده ای بر فرهنگ ،اقتصاد و توسعه پایدار می گذارد. اقدامات هدفمند برای توسعه در بسیاری از کشورهای جهان همراه با انتخاب راهبرد ایجاد مراکز رشد و توسعه بوده است .دلیل عمده این انتخاب، تجمع امکانات بالفعل و ایجاد هماهنگی بخش ها در نقطه جغرافیایی مناسب است .مرکزیت مکانی، سطح بالای ارتباطات، تجمع امکانات، منابع طبیعی و جمعیت حوزه نفوذ باعث ارجحیت یک نقطه در تبدیل شدن به مرکزیت رشد و توسعه است که از نتایج آن افزایش سریع جمعیت و تنوع فعالیت ها است - معصومی اشکوری، - 1385
از طرفی با توجه به رویکرد ها و مباحث جدید توسعه، بحث توسعه پایدار در سطوح مختلف جغرافیایی، مطرح و رونق دوچندان یافته است .در این بین توسعه پایدار شهرها، در واقع یک مرحله از تکامل اجتماعی و اقتصادی انسان ها است که منشا آن، لزوما توسعه اقتصادی است؛ با توسعه اقتصادی در یک منطقه، می توان شاهد توسعه در دیگر بخش ها نیز بود. از دیگر سو، صنعت توریسم یکی از بزرگترین منابع رشد اقتصادی و ایجاد اشتغال در منطقه است و رشد سریع آن تغییرات اجتماعی، اقتصادی و محیطی فراوانی را به دنبال خواهد داشت .این صنعت با ویژگی های خاص خود، صنعتی پویا با آینده ای روشن تلقی می شود - پورمحمدی، - 1390 در کشور ایران، مناطقی با تنوع آب و هوایی مختلف وجود دارد .از کناره های سرسبز دریا گرفته تا کویر زیبای مرکز و کوهستان های مرتفع غرب کشور که هر کدام به تنهایی می توانند جاذب جمعیتی باشند که از این مناظر زیبا قصد بازدید دارند .علاوه براین وجود اماکن تاریخی و مذهبی بی شمار در سراسر کشور ایران، این جذابیت را دوچندان کرده است.
تعریف و مفهوم گردشگری:
گردشگری یا توریسم واژه ای است فرانسوی که از ریشه »تور« گرفته شده است. تور در زبان فرانسه به معانی زیر آمده است: حرکت دورانی - چرخش - ؛ عمل پیمودن، طی کردن پیرامون،سیر کردن و گردش نمودن، به نظر پیرلاروس، توریسم یا گردشگری عمل مسافرت به منظور تفنن و لذت است و گردشگر و توریست، کسی است که برای خشنودی خود و لذت بردن مسافرت می کند - محلاتی، - 2:1380 هم چنین به عقیده پل روبر، گردشگری عمل مسافرت کردن و رفتن به جایی غیر از مکان همیشگی و متعارف زندگی به منظور لذت بردن است، حتی اگر این کار با جابه جایی کوچکی همراه باشد، با این که هدف اصلی از این جابه جایی غیر از تفنن و لذت جویی باشد. گردشگر نیز کسی است که این کار را انجام می دهد؛ یعنی به دلیل کنجکاوی یا فراغت،لذت بردن و تفرج و یا به منظور ادعای این که مسافرت کرده است، به مسافرت می رود - محلاتی، - 2:1380 در فرهنگ و ادبیات فارسی، توریسم یا جهانگردی به سفر کردن در اقطار عالم،به منظور تفرج، سیاحت، زیارت و مسافرت به مقصدی و بازگشت به محل سکونت اصلی، اطلاق می شود و شامل سفرهای کوتاه و موقت به مقصدهای غیر از محل کار و سکونت اصلی به منظور سیر سیاحت نیز می باشد - کاظمی،. - 23:1380
انواع گردشگری:
گردشگران هر کدام با هدف خاصی به سیر و سفر می پردازند،بنابراین شناخت انگیزه گردشگران در بحث گردشگری مهم است که در این نوشتار به طور خلاصه برخی از آنها را مرور می کنیم: والن اسمیت شش نوع گردشگری را در طبقه بندی خود، به شرح زیر بیان می کند:
* گردشگری قومی:
در این نوع گردشگری، گردشگران به منظور مشاهده سبک زندگی افراد بومی و اقوام، سفر می کنند. فعالیت های متداول در چنین محل هایی شامل دیدار از منازل افراد بومی، حضور در جشن ها و شرکت در مراسم مذهبی آنهاست، هدف گردشگری قومی، شناخت اقوام مختلف و شرکت در تجربه های آنهاست.
* گردشگری هنری:
در این گردشگری، گردشگر دوست دارد تا هنرهای ملل و مردم دیگر را شناخته و با آن ها آشنا شود. شناخت هنرهای دستی، آشنایی، دیدن و شنیدن موسیقی و حرکات موزون، تماشای تئاتر و نمایشنامه ها و فیلم های هنری، در زمره فعالیت های گردشگران در این نوع گردشگری است.
* گردشگری تاریخی:
این دسته از گردشگران به بازدید از موزه ها، مسجدها، کلیساها، و آثار تاریخی و بناهای باستانی می پردازند، که یادآور شکوه و عظمت کشورهای باستانی مانند ایران، مصر و یونان است. در این نوع، گردشگران از اجرای نمایشنامه هایی که وقایع مهم دوران گذشته را بازسازی می کند استقبال خواهند کرد.
* گردشگری مبتنی بر طبیعت یا طبیعت گرا:
تاکید گردشگر طبیعت گرا بر جاذبه های طبیعی و محیطی است. هدف آن پناه بردن به آغوش طبیعت زیبا و تحسین جاذبه های طبیعی است. گردشگر طبیعت گرا علاقمند به شگفتی های جهان هستی همچون آبشارها،جنگل ها، کوهستان ها، کویرها، صحراها و سایر جاذبه های طبیعی است. فعالیت های گردشگران طبیعت گرا شامل پیاده روی، عکس برداری، کوه نوردی و اردو زدن در محیط های طبیعی و لذت بردن از جلوه های طبیعت است. مناطق روستایی قابلیت زیادی برای توسعه این نوع گردشگری داشته و توسعه گردشگری مبتنی بر طبیعت روستایی، می تواند در رشد و توسعه جوامع روستایی نقش مهمی ایفا کند.
