بخشی از مقاله
چکیده
یکی از عمدهترین دغدغه های مدیران کارآمد در سطوح مختلف، چگونگی ایجاد بسترهای مناسب برای عوامل انسانی شاغل در تمام حرفه هاست تا آنها با حس مسئولیت و تعهد کامل به مسائل جامعه و حرفه خود بپردازند و اصول اخلاقی حاکم بر شغل و حرفه خود را رعایت کنند. این مقاله بر آن است تا به مفهوم اخلاق حرفهای و اهمیت و ابعاد گوناگون آن و نیاز جوامع امروز به اخلاق بپردازد. همچنین به ویژگی های افراد دارای اخلاق حرفهای مانند احساس مسئولیت، برتری جویی و رقابتطلبی، صادقبودن، احترام و تکریم دیگران، رعایت ارزشها و هنجارهای اجتماعی، عدالت و انصاف، همدردی با دیگران و وفاداری اشاره می شود. در ادامه، با اشاره به عوامل پایهای اخلاق حرفهای، چگونگی اشاعه و ترویج آن در جهت توسعه سازمانی بیان می شود.
کلید واژهها: اخلاق، اخلاق حرفهای، سازمان آموزشی، تدریس.
مقدمه
اخلاق حرفهای یکی از مسائل اساسی همه جوامع بشری است. در حال حاضر، متأسفانه در جامعه ما در محیط کار کمتر به اخلاق حرفهای توجه میشود. در حالی که در غرب سکولار، در دانشهای مربوط به مدیریت و سازمان، شاخهای با عنوان اخلاق حرفهای وجود دارد، ولی در جامعه دینی ما در مدیریت، به اخلاق توجه کافی نشده است .[2]جامعه ما نیازمند آن است تا ویژگیهای اخلاق حرفهای مانند دلبستگی به کار، روحیه مشارکت و اعتماد، ایجاد تعامل با یکدیگر و... تعریف، و برای تحقق آن فرهنگسازی شود. امروزه بسیاری از کشورها در جهان صنعتی به این بلوغ رسیدهاند که بیاعتنایی به مسائل اخلاقی و فرار از مسئولیت ها و تعهدات اجتماعی، به از بین رفتن بنگاه میانجامد. به همین دلیل، بسیاری از شرکتهای موفق برای تدوین استراتژی اخلاقی احساس نیاز کرده، و به این باور رسیدهاند که باید در سازمان یک فرهنگ مبتنی بر اخلاق رسوخ کند.
از اینرو، کوشیدهاند به تحقیقات درباره اخلاق حرفهای جایگاه ویژهای بدهند؛ وقتی از حوزه فردی و شخصی به حوزه کسب و کار گام مینهیم، اخلاق کار و یا اخلاق شغلی به میان میآید؛ مانند: اخلاق پزشکی ، اخلاق معلمی، اخلاق مهندسی و نظایر آن.[2]برای نمونه، چگونه ممکن است سیستم یک بیمارستان یا دانشگاه فاسد باشد، اما از پرستاران بخواهیم اخلاقی باشند. امروزه اخلاق حرفهای نقش راهبردی در بنگاه ها دارد و متخصصان مدیریت استراتژیک، اصول اخلاقی شایسته در سازمان را از پیششرط های مدیریت استراتژیک خوب دانستهاند. در اخلاق حرفهای، مسئولیتهای اخلاقی سازمان در قبال محیط داخلی و خارجی است و این متمایز از حقوق کار است؛ اما حقوق کار نیز در آن وجود دارد. اصول اخلاق خوب از پیش شرطهای مدیریت استراتژیک خوب است. این اصول موجب ایجاد یک شرکت و بنگاه خوب می شود .[2]
مفاهیم بنیادی و پیشفرض ها
تصور ما از هر امری نقش راهبردی در موفقیت ما در نیل به آن امر دارد ، زیرا انتخاب روش و ابزار ، متناسب با تلقی ما از اهداف است. بنابراین نخستین گام در ترویج اخلاق حرفه ای در فرهنگ سازمانی دانشگاه ، تأمل ما در تصور از این امر است. آیا تصور کامل و رسایی از » ترویج اخلاق حرفه ای در فرهنگ سازمانی دانشگاه « داریم؟ تصور ناقص ، تلاش ابتر را به دنبال می آورد . یکی از موانع رشد اخلاق سازمان ها ، تصور ناقص مدیران سازمان از هویت اخلاق حرفه ای است .[14] نقد تصور خویش از این امر محتاج تحلیل مفاهیم متعددی چون اخلاق ، اخلاق حرفه ای و سازمان دانشگاه است.در اخلاق حرفهای مفاهیم بنیادین عمدهای وجود دارد که از ارائه تصویر روشن و متمایز از آن ها ناگزیریم :
الف:تعریف اخلاق
گفتهاند اخلاق جمع خلق و خوی است و مراد از آن ملکهای است که صاحب ملکه به سهولت اقدام به امری میکند، مانند ملکه راستگویی یا دروغگویی. براساس این تعریف اخلاق شامل فضایل و رذایل میگردد؛ اما مفهوم رایج اخلاق صرفاً شامل خلق و خوی پسندیده میشود. در باب مبنای پسندیده بودن، گفتگو فراوان است. امروزه دانشمندان اخلاق حرفهای، به جای تعبیر خلق و خوی یا ملکه از تعبیر روانشناختی »الگوی رفتار ارتباطی« استفاده می کنند. در این کاربرد، الگوی رفتاری به معنای رفتارهای نهادینه شده و پایدار است و دقیقاً به معنای خلق و خوی نزد قدما به کار میرود. اخلاق به هرگونه رفتاری متعلق نیست، بلکه ناظر به رفتارهای ارادی و اختیاری است. تعبیر روان شناسان از آن رفتار ارتباطی است. رفتار ارتباطی شامل دو دسته است: رفتار ارتباطی درون شخصی و برون شخصی. مراد از رفتار ارتباطی درون شخصی رفتار فرد با خود است، مانند خودستایی، خودفراموشی، خودشناسی، خودباختگی، خودافشاگری و خودمحاسبهگری. اما رفتار برون شخصی شامل تعامل فرد با دیگران می شود، - - 1 مانند غیبت، امانتداری، حسدورزی و امثال آن .[13]
ب: مبنای اخلاقی بودن رفتار
الگوهای رفتاری به دو قسم خوب و بد یا فضیلت و رذیلت تقسیم میشوند. مبنای این تقسیمبندی چیست؟ مسأله »مبنای
