بخشی از مقاله
چکیده:
مسلما آرزوی همه ی ما انسانها پیشرفت و موفقیت درخانواده، جامعه و کشورمان است و برای نیل به این آرزو باید در محل سکونتمان و یا به عبارتی فضایی که در آن زیست می کنیم با بهره مندی از کلیه امکانات برای دست یابی به آرزوهامان کوشش کنیم. بهره مندی و دست یابی به امکانات زندگی در صورتی تحقق میابد که در فضای زندگیمان عدالت در همه ی امور برقرار باشد ،در این مقاله که جمع آوری اطلاعات آن با روش کتابخانه ایی صورت گرفته است به بحث و بررسی در خصوص رابطه بین عدالت فضایی در شهر و رسیدن به توسعه پایدار می پردازد . بی توجهی به مقوله عدالت فضایی در کشورهای مختلف به ویژه جهان سوم،زمینه ساز تشدید فقر،شکاف طبقاتی وناحیه ای ،حاشیه نشینی ،بحران های زیست محیطی،... گردیده است،لذا توزیع خدمات شهری باید به گونه ای باشد که عدالت فضایی را برقرار نماید. در این تحقیق به این نتیجه نهایی دست می یابیم که برای دست یابی به توسعه پایدار رعایت عدالت در همه ی جنبه های آن از جمله عدالت اجتماعی، عدالت فضایی، عدالت جغرافیای و عدالت محیطی امری کاملا ضروری است. و تحقق این امر با یک برنامه ریزی صحیح از جانب مدیران و حکمروایان شهری امکان پذیر می باشد.
واژگان کلیدی : شهر ،عدالت فضایی ، توسعه پایدار ، برنامه ریزی
مقدمه
توسعه پایدار شهری منوط به تحقق عدالت اجتماعی و تضمین کفیت مناسب زندگی برای همه شهروندان است. شهر یک نظام توزیع نابرابر فضایی بوده و سیاستهای مداخلهای برای بر هم زدن این نظم طبیعی ضروری است. اقدامات و فعالیتهای مدریت شهری، در قالب توزیع خدمات و امکنات در شهر، از جمله مداخلاتی است که میتواند به بازتوزیع درآمدو کاهش فاصله میان فقیرو غنی در شهر منجر شود. توزیع عادلانه امکانات در شهر، سبب افزایش کفیت زندگی در شهر شده و در بلند مدت توسعه پایدا را به همراه خواهد داشت.باید پذیرفت که ،توسعه پایدار مستلزم برقراری عدالت اجتماعی و فضایی در شهرها است، بنابراین رفع نابرابریهای اجتماعی، اقتصادی، کاهش آسیبپذیری اقشار کم درآمد، توزیع بهینه خدمات وامکنات، توجه به نیازهای اساسی شهروندان از جمله اموری هستند که بر اهمیت نگرش به توسعه پایدار میافزایند.
روند شهری شدن جهان در کشورهای در حال توسعه، با عدم تعادلهای خدماتی و پراکنش جمعیت و رشد بیقواره شهری مواجه بوده است؛ به طوری که نپایداری حاصل از ین رشد ناموزون، به شکل عدم تعادلهای فضایی- اجتماعی با نمودهای فقر شهری، اسکان و اشتغال غیررسمی، ضعف حاکمیت محلی و آلودگیهای زیستی نمایان شده استاین امر پایداری شهرها را هرچه بیشتر مورد سؤال قرار اده و توجه به دیدگاهها و رهیافتهای اصول توسعه پایدار را بیش از پیش ضروری ساخته است بنابراین حرکت و رسیدن به پایداری شهرها، زمانی محقق خواهد شد که تخصیص و توزیع خدمات و امکنات میان واحدهای فضایی و اجتماعی شهرها مطابق با نیازهای جمعیتی و مساوات و برابری جغرافیای صورت بگیرد. در همین راستا، ارزیابی پراکنش جمعیت و توزیع خدمات در فضاهای شهری میتواند در سنجش میزان عدالت اجتماعی و تأمین نیازهای اساسی شهروندان در چارچوب طرحها و برنامههای عمرانی، اجتماعی و اقتصادی مفید واقع شود.
-1مفهوم توسعه پایدار شهری
اصطلاح توسعه پایدار یا پایا - Sustainable development - در اوایل سالهای دهه 1970 درباره محیط و توسعه بکار رفت.سه حوزه مهمی که توسعه پایدارروی آن تاکید دارد،مسایل محیطی است از آن زمان سازمانهای بینالمللی که خواهان دستیابی به محیطی مناسب و مساعد برای توسعه سودمند بودند نام خاص و ویژگی آنها در راهبرد توسعه پایدار نمود یافت. بکار بردن واژه توسعه پایدار بعد از کنفرانس ریودوژانیرو در سال 1992 در محافل علمی فراگیر شد وظیفه معماران در این حوزه بسیار خطیر است،چراکه معماران به صورت غیر مستقیم و مستقیم مسول %75تغییر آّب و هوا هستند.ارایه راه حلهایی در مقابل الگوهای فانی کالبدی، اجتماعی و اقتصادی توسعه می باشد که بتواند از بروزمسایلی همچون نابودی منابع طبیعی، تخریب سامانه های زیستی، آلودگی جهانی تغییر اقلیم، افزایش بی رویه جمعیت، بی عدالتی و پایین آمدن کیفیت زندگی انسانها حال و آینده جلوگیری کند.
توسعه پایدار فرایند تغییری است در استفاده از منابع، هدایت سرمایهگذاریها، سمت گیری توسعه فناوری و تغییری نهادی است که با نیازهای حال و آینده سازگار باشد. توسعه پایدار که از دهه1990بر آن تاکید شد جنبهای از توسعه انسانی و در ارتباط با محیط زیست و نسلهای آینده است. هدف توسعه انسانی پرورش قابلیتهای انسانی محسوب میشود. توسعه پایدار به عنوان یک فرایند که لازمه بهبود و پیشرفت است، اساس بهبود وضعیت و رفع کاستیها ی اجتماعی، فرهنگی جوامع پیشرفتهاست و باید موتور محرکه پیشرفت متعادل، متناسب و هماهنگ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی تمامی جوامع و بویژه کشورهای در حال توسعهباشد.
توسعه پایدار سعی دارد به پنج نیاز اساسی زیر پاسخ گوید: تلفیق حفاظت و توسعه، تامین نیازهای اولیه زیستی انسان، دستیابی به عدالت اجتماعی، خودمختاری و تنوع فرهنگی و حفظ یگانگی اکولوژیکیمفهوم توسعه پایدار شهری در ادبیات جهانی برای نخستین بار در سال 1987 میلادی با انتشار گزارشی کمیسیون جهانی محیط زیست و توسعه سازمان ملل متحد با نام آینده مشترک ما مطرح شد . این گزارش که به گزارش بروتلند مشهور است توسعه پایدار را به صورت ذیل تعریف می نماید:توسعه پایدار توسعه ای است که نیازهای زمان حال را تأمین می کند بدون آنکه توانایی نسلهای آتی در پاسخگویی به نیازهایشان را به خطر بیندازد.براساس تعریف فوق ، ویژگی های ذیل را می توان برای توسعه پایدار برشمرد - - در کوتاه مدت قابل دستیابی نیست. -مبتنی بر تعادل و عدالت است.
-رویکردی متوازن و یکپارچه دارد.
-دارای هدف مشترک است اما از راه های گوناگون می توان به آن دست یافت.
-طبیعت را تنها به عنوان منبعی برای توسعه به شمار نمی آورد بلکه منشاء و مبنای توسعه بشر محسوب می گردد.
-2نظریه توسعه پایدار شهری
اندیشه توسعه شهری پایدار از جنبه های بسیار گسترده مطالعات در امور توسعه است. ارائه یک تعریف مشخص در این رابطه زیاد ساده نیست اما سعی می شود معنی توسعه شهری پایدار از بین مفاهیم - اصول- تاریخچه مطالعات کاربردی تشریح شود. اندیشه توسعه شهری پایدارتنها در ارتباط با تحولات تاریخی مطرح نمی شودبلکه در این رابطه توسعه خردمندانه علوم مختلف و دانش اجتماعی نیز مطرح است. توجه به تحولات باعث می شود حجم و کیفیت دانش موجود درباره محیط زیست شهری افزایش یابد از جمله علم شناسایی و رفع آلودگی هوا- گازهای گلخانه ای - تغییرات جهانی آب و هوا و موارد دیگری از این قبیل در این رابطه مطرح می شوند پیشرفت در زمینه علوم اجتماعی نیز باکمک دستور کارهای تحقیقی مختلف درباره توسعه پایدار صورت می گیرند آنچه ذکر شد نشان دهنده این است که بحث توسعه شهری تحت تاثیر مفاهیم و موضوعات مختلفی قرار گرفته و با علومی چون سیاست های اقتصادی و دانش تئوری و تجربی به مقابله برخاسته است و بعضی اوقات نیز با تحولات تاریخی شکل گرفته یا تغییر جهت داده است.نظریه توسعه پایدار شهری حاصل بحثهای طرفداران محیط زیست درباره مسائل زیست محیطی بخصوص محیط زیست شهری است که به دنبال نظریه توسعه پایدار برای حمایت از منابع محیطی ارائه شد.در این نظریه موضوع نگهداری منابع برای حال و آینده از طریق استفاده بهینه از زمین و وارد کردن کمترین ضایعات به منابع تجدید ناپذیر مطرح است .
