بخشی از مقاله
چکیده
توسعه کشاورزی به عنوان زیربنای توسعه پایدار روستایی، نیازمند بکارگیری نظام های کشاورزی مناسب و کارآمد می باشد. سیرتغییر و تحول کشاورزی در دنیا نشان می دهد که کشاورزی پس از گذراندن دوره های کشاورزی سنتی، تولیدی و پایدار، وارد مرحله جدیدی به نام کشاورزی چندکارکردی شده است. همگام با تکامل سیاست های کشاورزی و تاکید بر سایرکارکردهای کشاورزی علاوه بر تولید محصولات غذایی و علوفهای، فعالیتهای کارآفرینی نیز دچار تغییر و تحولاتی شدهاند بگونهای که حرکت از کارآفرینی تولیدی کشاورزی به سوی کارآفرینی فراتولیدی کشاورزی نوید آیندهای روشن در راستای دستیابی به توسعه روستایی پایدار را میدهد. تحقیق حاضر با استفاده از مرور و تحلیل مطالعات و پژوهشهای پیشین، به تبیین توسعه کارآفرینی تولیدی و فراتولیدی کشاورزی تحت لوای سیاست کشاورزی چندکارکردی پرداخته و چالشها و راهبردهای پیش روی آن را بیان نموده است.
نتایج تحقیق نشان میدهد که با معرفی سیاست کشاورزی چندکارکردی به عنوان سیاست کارآمد و سودمند فعالیت های توسعه پایدار روستایی، توسعه کارآفرینی تولیدی به همراه کارآفرینی فراتولیدی بایستی مورد توجه قرار گرفته و موانع پیش رو مرتفع گردد. برخی از چالشها و موانع توسعه کارآفرینی تولیدی و فراتولیدی کشاورزی عبارتند از: محدودیت های سیاستگذاری و برنامه ریزی، موانع اقتصادی و مالی، محدودیتهای پشتیبانی و حمایتی، محدودیتهای آموزشی و اطلاع رسانی، موانع زیرساختی و فرهنگی. در این راستا، بکارگیری راهبردهایی همچون شناسایی و توانمندسازی کارآفرینان بالقوه، انگیزش کارآفرینان کشاورزی برای فعالیت مستمر وکارآمد، تامین مالی اولیه برای راه اندازی فعالیتهای اقتصادی کارآفرینی، حمایتهای قانونی از فعالیتهای کارآفرینی کشاورزی، و توسعه کارآفرینی در آموزش عالی و سطوح دانشگاهی می تواند موجب توسعه کارآفرینی تولیدی و فراتولیدی کشاورزی و درنتیجه توسعه پایدار کشاورزی و روستایی کشور شود.
کلمات کلیدی: توسعه پایدار کشاورزی، کشاورزی چندکارکردی، کارآفرینی تولیدی و فراتولیدی کشاورزی.
مقدمه
توسعه روستایی به معنای مجموعه ای از فعالیت ها، اعمال و اقدامات کارگزاران متعدد، شامل افراد، سازمان ها و گروه ها که حاصل آن، بهبود و پیشرفت وضعیت مناطق روستایی باشد. در این راستا تاکنون سیاست ها و رویکردهای مختلفی برای پیشبرد رشد مناطق روستایی بکارگرفته شده است. اخیرا مباحث نظری و شواهد تجربی نشان داده اند که کارآفرینی از پتانسیل قابل ملاحظه ای برای پیشبرد توسعه پایدار روستایی برخوردار است. آشکار شدن قابلیت و ظرفیت های توسعه ای کارآفرینی سبب شده است که کارگزاران حوزه توسعه پایدار روستایی مداخله گری های خویش را بر تسهیل توسعه کارآفرینی استوار سازند - مهنوش و پیش بین، . - 1394
تغییرات صورت گرفته در بازار - جهانی شدن، رشد جمعیت، دگرگونی در بازار کار کشاورزی،امنیت غذایی، رقابتی شدن بازار - ، سیاست های کشاورزی - حرکت به سوی کشاورزی تجاری مبتنی بر بازار - و خود جامعه - افزایش بیکاری و کم کاری، مباحث زیست محیطی، تنوع زیستی، منابع طبیعی - از عواملی هستند که ضرورت کارآفرینی در کشاورزی را بیش از پیش نمایان می سازد - کرمی و آگهی، . - 1394 واقعیت آن است که متنوع سازی فعالیت های اقتصادی در روستا تنها با القا از بیرون محقق نمی شود، مگر این که کارآفرینان محی های روستایی، خود فرصت ها و منابع بالقوه و بالفعل را بشناسند و با استفاده بهینه از آن ها تنوع اشتغال و اقتصاد را برای محی های روستایی به ارمغان بیاورند؛ زیرا یکی از مزیت های کارآفرینی، خوداشتغالی است .
بنابراین، حمایت از کشاورزان موفق و تشویق سایر کشاورزان در مناطق روستایی می تواند گامی برای بازساخت در شیوه های فعالیت و زندگی کشاورزان و روستاییان به شمار آید و الگوهای زندگی و فعالیت کشاورزان را براساس ظرفیت های مکانی و انسانی و در نظر گرفتن تغییرات زندگی در سایر سکونت گاه ها از جمله شهرها تحول بخشند و زمینه های شکوفایی دوباره بخش کشاورزی و محی های روستایی را فراهم آورند .در این زمینه استفاده از تجربیات کشاورزان کارآفرین به عنوان افراد موفق در زمینه فعالیت و زندگی خود گامی مؤثر است .به همین جهت ایجاد مزیت های جدید اقتصادی، افزایش رفاه انسانی، جلوگیری از مهاجرت روستاییان به شهرها و برقراری سازگاری بین فعالیت و فضای زندگی در نواحی روستایی از اهداف راهبردی توسعه روستایی است که می تواند از طریق کارآفرینی روستایی و کشاورزی دست یافتنی گردد - کلاگر و آقائی، . - 1393
در واقع، کارآفرینی باعث کاهش بیکاری، افزایش بهره وری و افزایش درآمد مردم میشود. کارآفرینی ابزار نیرومندی است که بهره گیری از آن و فرصتهای ناشی از آن می تواند باعث رفع مشکلاتی نظیر بیکاری و کمبود نیروی انسانی خلاق شده و رقابت پذیری را موجب شود - خسروی پور و دهقان پور، . - 1394 به بیان دیگر، توسعه کسب و کارهای کارآفرینانه در مناطق روستایی به عنوان یکی از الزامات ضروری تداوم حیات اقتصادی روستاها، باید یکی از اولویت های مهم برنامه های کلان توسعه روستایی کشور به شمار رود، چرا که این امر به واسطه ایجاد اشتغال و تولید ثروت، می تواند سهم به سزایی در کاهش فقر و بهبود رفاه خانواده های روستایی داشته باشد و در عین حال پیامد های مثبتی را نیز برای آن ها به همراه آورد - نجفی و صفا، . - 1393
از نظر کلار و آقائی - 1393 - مزایای کارآفرینی در بخش کشاورزی دارای مزیت هایی همچون سازگاری توسعه اشتغال با پراکندگی توزیع جمعیت روستایی، ایجاد اشتغال در بخش کشاورزی نسبت به صنعت، تسهیل ادغام بخش کشاورزی در بازارهای جهانی، ارتقای کیفی نظام تولید کشاورزی در سطح امکانات موجود، نگه داری جمعیت روستایی در روستاها.در این راستا، توسعه کارآفرینی کشاورزی مقوله مهمی است که کشورهای پیشرفته در فرایند توسعه اقتصادی -اجتماعی نسبت به آن توجه جدی مبذول داشته اند و آن را در اولویت برنامه های توسعه خود قرار داده اند. بگونه ای امروزه ترویج و توسعه کارآفرینی کشاورزی یکی از راه های اجرایی برای دستیابی به توسعه اقتصادی -اجتماعی تلقی می شود؛ بر این اساس توسعه کارآفرینی کشاورزی در مناطق روستایی به عنوان هسته پایه ای و کلیدی در
