بخشی از مقاله
چکیده
ارزش ها و معیاري هاي اخلاقی در تمامی عرصه هاي اجتماعی داراي جایگاهی محوري هستند. فرآیند مدیریت اختلافات براساس شیوه میانجی گري نیز از بارزترین عرصه هاي حقوقی حاوي ارزش هاي اخلاقی تلقی می گردد. موضوع مورد بحث در این مقاله نیزانجام مطالعه اي دوبُعدي نسبت به مفاهیم و ضوابط اخلاقی نهاد میانجی گري اختلافات است. از این روي بررسی مفهومی رویکردهاي متفاوت اخلاقی در این نهاد و نیز بیان وابستگی میان این رویکردها با ارکان اصلی اختلاف و مراحل میانجی گري، بعنوان نخستین بُعد مطالعاتی در این متن تلقی می شوند و بعد دوم نیز شامل بررسی کاربردي ضوابط اخلاقی و حرفه اي حاکم بر شخص میانجی جهت پدیدارشدن نظامی جامع براي مدیریت منصفانه اختلافات می باشد.
هدف از نگارش این متن پژوهشی نیز ارائه یک دیدگاه عام از تئوري اخلاق میانجی گري است که در نهایت باید افزود که شناخت مبناي تاثیر اخلاق در میانجی گري و مناسب ترین رویکرد اخلاقی در قبال تضاد منافع طرفین اختلاف از مهم ترین دست آوردهاي این متن تلقی می گردند.
کلمات کلیدي: طرف هاي اختلاف، تضاد منافع، رویکردهاي اخلاقی، ضوابط اخلاقی، میانجی گري
مقدمه
پدیده اختلاف در طول تاریخ جوامع انسانی از امور اجتناب ناپذیري است که به عنوان یکی از مستلزمات پیشرفت در زندگی اجتماعی تلقی می شود و با هدف قرار دادن روابط اجتماعی می بایست بطور مسالمت آمیز و صحیحی مدیریت شده و حل وفصل گردد. انسان ها از دیرباز روش هاي گوناگونی را براي مدیریت نمودن اختلافات میان خود پی ریزي و اجرا می کردند. اصولاً روش هاي کلی مدیریت اختلاف براساس نوع نتیجه به دو دسته کلی تقسیم می گردند؛ دسته نخست که تنها یکی از طرفین اختلاف در انتهاي فرآیند مدیریتی آن بر رقیب خود پیروز می شود؛ شامل شیوه هایی مانند رجوع به جنگ و اقدامات خشونت آمیز و هم چنین رجوع به دادگاه و قاضی است.
از سوي دیگر؛ دسته دیگري از طرق مسالمت آمیز حل اختلافات اجتماعی وجود دارد که طرف هاي درگیر با تمسّک به آنها اقدام به صلح و سازش در جهت زایل نمودن اختلاف میان خود می نمایند که از بارزترین آنها می توان به نهاد میانجیگري اشاره نمود: قدمت نهاد میانجی گري را نمی توان متعلق به مکان یا دوره زمانی خاصی دانست زیرا بکارگیري از این نهاد در میان عموم مردم حتی در دوره هاي مختلف تاریخی تمدن هاي باستانی نیز گزارش شده است و تنها می بایست اینگونه مرقوم نمود که قدمت میانجی گري به قدمت تاریخی اختلاف می رسد و هر دو بعنوان همزاد و ناشی از حالت گروهی بودن زندگی آدمی تلقی می شوند.
پژوهشگران در تعریفی که از نهاد میانجی گري انجام داده اند این چنین نگاشته اند که میانجی گري فرایندي است که بوسیله آن طرف هاي اختلاف با کمک فرد یا افراد بی طرف، به طور نظام مند مسائل مورد اختلاف را تجزیه و تحلیل می نمایند تا راه حل هایی بیابند، بدیل هایی را بررسی نمایند و به یک توافق اجماعی که نیازهاي آن ها را تامین کند، دست یابند این تعریف درحقیقت خود بیانگر نگرشی عمومی است که نسبت به نهاد میانجی گري در میان بیشتر محققان وجود دارد لکن با توجه به کابردهاي نوینی که از این نهاد در زمینه هاي مهمی همانند حل اختلافات حقوقی و پیامدهاي ناشی از جرایم وجود دارد.
برخی از حقوق دانان به تعاریف اختصاصی دیگري از نهاد میانجی گري روي آورده اند که در این باره می توان اینگونه اشاره نمود که میانجی گري فرایندي سه جانبه است که با شرکت بزه دیه، بزهکار و میانجی گر برگزار می شود و در پی آن بین طرفین سازش و توافق بر ترمیم آثار ارتکاب بزه صورت می گیرد. توافق بر ترمیم آثار ارتکاب بزه می تواند به اشکال مختلفی مانند عذرخواهی بزهکار از بزه دیده، پرداختهاي مالی، استرداد مال بزه دیه، انجام کارهایی براي جامعه محلی که در اثر ارتکاب بزه به آن لطمه وارد شده و غیره باشد.
از سوي دیگر تئوري عمومی اختلافات حقوقی بر اساس دو محور منافع متضاد طرفین و عنصر رقابتی که میان آنان وجود دارد استوار است امري که به عنوان فلسفه وجودي رجوع طرفین اختلاف به شخص ثالث جهت میانجی گري یا همان تسهیل فرآیند رسیدن به توافقی مرضی الطرفین شناخته می شود. بدیهی است که در صورت امکان و وجود توانایی مذاکره میان طرفین اختلاف جهت حل وفصل مساله، دیگر نیازي به حضور شخص ثالث براي وساطت و میانجی گري میان آنها نخواهد بود. عنصر رقابت براي کسب موقعیت مناسب جهت تامین منافع توسط طرف هاي درگیر در یک اختلاف، مقیّد و محدود به مقررات حقوقی و اخلاقی عدیده اي است.
به عبارت دیگر پیکره وجودي نهاد میانجی گري براي مدیریت اختلافات از نقطه نظر ساختار ماهیتی تابع قواعد ومقررات حقوقی و اخلاقی مختلفی است بطوریکه نقض هرکدام از این قواعد ممکن است منجر به بی اعتباري تمامی فرآیند هاي میانجی گري و از میان رفتن تمامی تلاش هاي شخص میانجی گر منتهی بشود. ارزش هاي اخلاقی در پروسه مدیریت اختلاف بواسطه نهاد میانجی گري بیشتر متوجه امور حساسی همانند افشاي اطلاعات متعلق به طرف هاي درگیر و جانبداري میانجی از یکی از طرفین و نیز عدم انصاف و عدم صداقت در رفتار می باشند.
