بخشی از مقاله
چکیده
این تحقیق باهدف بررسی تأثیر منابع انسانی فناوری اطلاعات بر مزیت رقابتی در سازمانها انجام گرفته است. با ورود فناوری اطلاعات به سازمان، منابع انسانی آن دچار تغییراتی میشوند. جهت مؤثر واقعشدن این تغییرات، منابع انسانی باید با شرایط جدید آشنایی لازم را پیدا نمایند و بتوانند با بهرهگیری از قابلیتهای مدیریت دانش، موجب کسب مزیت رقابتی شوند. نقطه تمرکز مقاله، بررسی تأثیر منابع انسانی فناوری اطلاعات بر مزیت رقابتی با نقش میانجیگری قابلیت مدیریت دانش در شرکتهای کوچک و متوسط استان آذربایجان شرقی بود. نمونهگیری به روش طبقهای انجام شد. جهت بررسی، مدلی ارائه شد که برای تجزیهوتحلیل آن از روش تحلیل مدلسازی معادلات ساختاری - SEM - از طریق نرمافزار Smart PLS و برای تحلیل توصیفی دادهها و انجام آزمونهای پایایی از نرمافزار SPSS بهره گرفته شد. نتایج نشان داد منابع انسانی فناوری اطلاعات اثر مثبت و معناداری بر قابلیت مدیریت دانش دارد که خود بر مزیت رقابتی، تأثیر مثبت و معناداری دارد. درنهایت پیشنهادهایی کاربردی ارائه گردید.
.1 مقدمه
توسعه کاربری فناوری اطلاعات در چند دهه گذشته زندگی بشر را دگرگون کرده است. فناوری اطلاعات در همهجا، برای نمونه، در ارتباطات، بازرگانی، بانکداری و بازارهای مالی دیده میشود 1]، ص.[24
مدیریت دانش رویکردی مفهومی است که هیجان ایجاد کرده و باعث بحث و مناظره فراوان شده است و بهسرعت در حال تکامل است و توجه زیادی به چالشهای اخیر برای افزایش کارایی و بهبود اثربخشی فرآیندهای تجاری، همراه با نوآوری مستمر دارد. نیاز به مدیریت دانش از این واقعیت، سرچشمه میگیرد که دانش در عملکرد سازمانی و دسترسی به مزیت رقابتی پایدار، عنصری مهم تلقی میشود.[2] قابلیت مدیریت دانش میتواند بهعنوان توانایی مبتنی بر فرایند سازمان جهت بسیج و استقرار منابع مبتنی بر دانش، برای کسب مزیت رقابتی تعریف شود. بهعنوانمثال، شرکت آلمانی مهندسی و الکترونیک زیمنس در سیستم اشتراک مدیریت دانش برای بهبود عملیات کسبوکار و ایجاد ارزش برای مشتری سرمایهگذاری کرده است، درنتیجه به یک سازمان دانشمحور تبدیلشده است.[3] ظهور و عمق استفاده از فناوری اطلاعات، بهخصوص شبکههای ارتباطی و اینترنت، یک روش سریع، ایمن و مناسب جهت به دست آوردن، اشتراکگذاری و ذخیرهسازی دانش از طریق افزایش همکاری و کاهش هزینه به ارمغان آورده است .[4]
منابع انسانی فناوری اطلاعات به تکنیک و مدیریت مهارت فناوری اطلاعات کارمندان در یک سازمان اشاره دارد .[5] برنامهریزی نیروی انسانی عاملی اساسی است و بدون آن هیچ طرح پیشنهادی نمیتواند اجرا شود. بهبود کمی و کیفی فعالیتها و خدمات هر سازمانی درگرو رشد حرفهای منابع انسانی آن است و این امر مدیران امروز را بر آن داشته است تا آموزش کارکنان را از اساسیترین وظایف خود به شمار آورند. انجام هر فعالیت اثربخش و ایجاد توانمندی نیازمند دانش و مهارت مناسب است.
قابلیت مدیریت دانش، توانایی یک شرکت برای استفاده از دانش موجود از طریق یادگیری مستمر برای ایجاد دانش جدید که نهتنها به توانایی به دست آوردن دانش و اطلاعات اشاره دارد، بلکه به توانایی سازماندهی حفاظت از دانش و اطلاعات بهمنظور تشویق کارکنان برای استفاده از این قابلیت بهعنوان یک ابزار مؤثر کار است .[6] پانگ لو لیو و همکارانش - 2004 - بیان داشتند که قابلیتهای مدیریت دانش تکنولوژی و تخصص لازم برای طراحی محصول، مونتاژ و ساخت در طول فرایند تولید محصول است؛ و در مطالعه خود پالایش، ذخیره و اشتراکگذاری دانش را بهعنوان قابلیتهای مدیریت دانش موردبررسی قراردادند .[7] پینگ فان و همکارانش اشاره کردند که قابلیتهای مدیریت دانش شامل زیرساختهای دانش و فرایندهای مدیریت دانش است که زیرساخت شامل فناوری، ساختار و فرهنگ است. درحالیکه فرایندهای مدیریت دانش شامل قابلیتهای سازمانی کسب دانش، تبدیل، برنامهریزی و حفاظت دانش است .[8] تانریوردی محصول، مشتری و مدیریت را بهعنوان قابلیت مدیریت دانش معرقی کرد .[9] قابلیت مدیریت دانش، به پیادهسازی و یکپارچهسازی منابع سازمان برای دستیابی به اهداف سازمان اشاره دارد .[10]
دانش برای سازمان به تنهایی منبع مهمی نیست، بلکه دانش برای عمل و بهبود عملکرد است. به این ترتیب باید در قلب مدیریت دانش نوآوری و ایجاد مزیت رقابتی را جستجو کرد. بانگاهی به ادبیات مربوطه و بررسی نظریههای متخصصان مدیریت استراتژیک پاسخ سوال را در ایجاد، حفظ و تداوم مزیت رقابتی در مییابیم؛ به این معنا که صاحبنظران معتقدند سازمانها برای مصون ماندن از امواج سهمگین محیطی و نیز سازگاری با الزامات رقابتی چارهای جز کسب و تداوم مزیت رقابتی پایدار ندارند. در ادبیات استراتژیک دیدگاه منبع محور برای هدایت مطالعات انجامشده در زمینه سوابق بیثباتی عملکرد شرکتها در صنعت بانکداری از پتانسیل بالایی برخوردار شد.
دیدگاه منبع محور در جستجوی شرح مزیت رقابتی پایدار است. این تئوری بر اساس چهار شاخص باارزش بودن، کمیاب بودن، غیرقابلجایگزینی و غیرقابل تقلید؛ بودن منابع سازمان را موردبررسی قرار میدهد 11]، 12، 13، .[14 منابع در صورتی باارزش هستند که شرکت را قادر به پیادهسازی استراتژیهایی کنند که بازار شرکت را بهصورت کارا و مؤثر ارتقا دهد .[11] منابع در صورتی کمیاباند که رقبای بالقوه برای دستیابی به موقعیتی مشابه، قادر به تقلید یا جایگزین کردن آنها نباشند . [15] مهمترین عامل عدم تقلید، ابهام علی است که به معنای ناشناخته بودن مزیت رقابتی یک شرکت است13]و.[15 اگر منابع شرکت بر پایه دانش و دارای پیچیدگی اجتماعی باشند ابهام علی بیشتر رخ میدهد؛ زیرا وابسته به طرز فکری خاص یا شیوهای ویژه میباشند 11]، 13و .[16 ازاینرو برخی از محققین منابع دانشی را شرط اساسی رویکرد منبع محور میدانند .[17]
فناوری اطلاعات ممکن است مدیریت دانش را قادر سازد تا مزیت رقابتی کسب کند. با توجه به گزارش اولویت مدیریت دانش در سال 2015، 93 درصد از سازمانها بودجه خاصی به مدیریت دانش اختصاص داده و 61 درصد به آینده برنامههای مدیریت دانش [18] پاسخ مثبت میدهند. بااینحال، دو شکاف تحقیقاتی بر اساس مطالعات انجام گرفته مشخصشده است.
اول، روابط بین منابع انسانی فناوری اطلاعات و قابلیت مدیریت دانش در تحقیقات قبلی مشخص نیست و نیاز به تحقیقات بیشتر وجود دارد. دیدگاه مبتنی بر منابع - RBV - به فناوری اطلاعات بهعنوان یک منبع سازمانی نادر، ارزشمند و قابلتصرف مینگرد که طیف وسیع و عمق جریان دانش برای قابلیت مدیریت دانش بالا را توانا میسازد19]، 20و .[21 بااینحال، یافتههای متناقضی در مورد رابطه بین منابع انسانی فناوری اطلاعات و مدیریت دانش وجود دارد. محققان متعددی استدلال میکنند که قابلیت مدیریت دانش سازمانها میتوانند از برنامههای فناوری اطلاعات بهرهمند شوند 9]و .[22 بهویژه سیستم مدیریت دانش .[19] هرچه فناوری اطلاعات قویتر میشود، بسیاری از سازمانها بیشتر بر جنبههای فنی مدیریت دانش و فرآیندهای مرتبط با آن سرمایهگذاری میکنند .[23] بااینوجود، برخی از محققان ادعا میکنند که استفاده از فناوری اطلاعات با موفقیت طرحهای مدیریت دانش در ارتباط نیست 4]و [24 و باید از فناوری اطلاعات تنها در صورت نیاز استفاده شود. بر این اساس، اولین هدف این مطالعه پر کردن شکاف تحقیقاتی چگونگی تأثیر منابع انسانی فناوری اطلاعات بر قابلیت مدیریت دانش است.
دوم، اگرچه محققان استدلال کردهاند که مدیریت دانش میتواند نقش میانجیگری در ارتباط فناوری اطلاعات با عملکرد شرکت ایفا کند [9]، دلیل اثرات منابع انسانی فناوری اطلاعات و مزیت رقابتی سازمانی با نقش میانجیگری قابلیت مدیریت دانش ناشناخته است. در روابط بین فناوری اطلاعات، مدیریت دانش و مزیت رقابتی، فناوری اطلاعات اغلب بهعنوان یک سیستم واحد و یکپارچه عمل میکند و برای تبدیلشدن به یک سیستم همگن و همهجا حاضر، راه خود را به مدیریت دانش و مزیت رقابتی از دست میدهد 25]و. [26 بااینحال، دیدگاه مبتنی بر منابع نشان میدهد که انواع مختلف منابع درجه اول میتواند به تفاوت قابلتوجهی در عملکرد منجر شود [27]؛ بنابراین، فرایند دستیابی یک سازمان به نیروی منابع انسانی فناوری اطلاعات جهت مدیریت دانش و مزیت رقابتی حیاتی است. با توجه به اثرات قابلیت مدیریت دانش و ارتباط علت و معلولی آن با عملکرد سازمانی، هدف پژوهش بررسی تأثیر منابع انسانی فناوری اطلاعات بر قابلیت مدیریت دانش، تأثیر قابلیت مدیریت دانش بر مزیت رقابتی است و همچنین در نظر دارد برای پر کردن شکاف تحقیقاتی به بررسی اثر میانجیگری قابلیت مدیریت دانش در رابطه میان منابع انسانی فناوری اطلاعات و مزیت رقابتی بپردازد.
.2 پیشینه پژوهش
.1,2 تأثیر منابع انسانی فناوری اطلاعات بر قابلیت مدیریت دانش دانشمندان معتقدند قابلیت مدیریت دانش با توسعه فناوری اطلاعات در ارتباط است .[9] فناوری اطلاعات میتواند قابلیت مدیریت دانش را در شیوههای مختلف حمایت کند. فناوری اطلاعات جستجوی سریع، بازیابی اطلاعات و تسهیل ارتباط بین واحدهای کسبوکار را ممکن میسازد، درنتیجه به انتقال دانش مؤثر کمک میکند 19]و.[23 استفاده خاص از فناوری
