بخشی از مقاله
چکیده
صاحبنظران تربیتی،مسئله تربیت اخلاقی را از نیازهای ضروری هر جامعه می دانند که غالباً به فرهنگ خانواده و همچنین فرهنگ آموزشی آن جامعه مرتبط می شود. تربیت اخلاقی، به ویژه از دوره کودکی و نوجوانی، برای والدین و برنامه ریزان آموزش و پرورش مسئولیت آفرین است و کیفیت تحقق آن می تواند برای فرد، خانواده و جامعه سرنوشت ساز باشد. هدف مقاله حاضر بررسی جایگاه تربیت اخلاقی در فرهنگ آموزشی و برنامه درسی نظام آموزش و پرورش ایران بود. از روش تحقیق تحلیلی - استنتاجی استفاده شد. یافته های مقاله حاضر، موید مولفه های اثرگذار بر تربیت اخلاقی است. همچنین، به منظور تبیین کارکردهای تربیت اخلاقی، برخی از مبانی فلسفی، روانشناختی، جامعه شناختی و فرهنگی تشریح شد. در ادامه، چالش های تربیت اخلاقی در بین نوجوانان مورد کنکاش قرار گرفت.
در نهایت، به منظور بهبود روند تربیت اخلاقی دانشآموزان در نظام آموزشی کشور، راهکارهای پیشنهادی ارائه شد. در مجموع می توان اذعان داشت که تربیت اخلاقی در فرهنگ خانواده شکل گرفته و ادامه مییابد و پس از آن، در فرهنگ آموزشی و برنامه های درسی در مؤسسههای تربیتی، کامل میشود. نقش و اهمیت برنامه های درسی در رشد تربیت اخلاقی بسیار حساس است و فقدان برنامه ریزی کارآمد، رشد تربیت اخلاقی در بین نوجوانان را با چالش مواجه می کند. محیط تربیتی سالم و کار آمد و به ویژه نقش مربیان که ناظر تربیت اخلاقی نوجوانان هستند، در کنار تاثیرگذاری رسانههای جمعی، گروه همسالان و شبکه های مجازی، در نحوه تحقق این هدف، بسیار نقش دارند.
مقدمه
انسان همواره نیازمند دستیابی به تکیه گاه و کانونی است که ضمن پاسخگویی به نیازهای درونی، به او آرامش بخشد. دین و باور به خدا، یک نیاز متافیزیکی و روان شناختی است که قدرت عظیم و بی پایانی به انسان میبخشد و در بحرانهای فکری و تنشها و فراز و نشیبهای حیات، یاریگر وی بوده، قادر است او را به ساحل نجات رهنمون گردد. لذا تربیت دینی از ضروریات جامعه انسانی بوده و هست. تربیت دینی براساس معیارها و مفاهیم دینی است هرگاه این مفاهیم مورد بدفهمی قرار گیرد، یا حیطه آنها به غلط، سبکتر از آنچه هست ارزیابی گردد و یا در مواجعه با مسائل نوظهور عصر کنونی بهصورت نابهجا مورد استفاده قرار گیرد آسیبهایی در تربیت دینی آشکار خواهد شد.
آسیب شناسی در حوزه اندیشه دینی، مفهوم جدیدی است که به وسعت آسیبها و مشکلاتی که در رابطه با اعتقادات و باورهای دینی در سطح جامعه و در مقیاس فردی رخ می دهد نظر دارد - رهنما، طباطبایی و علیین، . - 1385 ویلیام جیمز1 معتقد است انسان با رجوع به دین، آرمش و سرور خاصی پیدا می کند. وی از جمله روان شنسانی است که نگرش مثبتی به دین داشته است و مذهب را به عنوان یک موضوع مستقل و حائز اهمیت مورد توجه قرار داده است و در باره آن نظریه پردازی کرده است - حسین زاده ، عزیزی و شوقی، . - 1391
مفهوم تربیت اخلاقی
برای آنکه بتوان تعریفی از تربیت اخلاقی به دست آورد نخست باید به تبیین معنای »تربیت« و » دین« پرداخت. واژه "تربیت" در لغت به معنای پرورانیدن یا پرورش دادن، یعنی: به فعلیت رساندن نیروهای بالقوه آمده استاین. تعاریف در عین تعدّد، همگی در این جهت توافق دارند که تربیت فرایندی است که نتیجه اش تغییر رفتار فرد - اعم از ظاهری و باطنی - و کسب هنجارهای مورد قبول می باشد. واژه "دین" نیز در لغت به معنای کیش، آیین، طریقت، و شریعت و در اصطلاح، عبارت است از: مجموعه اصول و قواعد بنیادی و احکام و دستوراتی که از سوی خدا به انسان داده شده است - احسانی، . - 1378 تربیت اخلاقی و دینی عبارت است از: فعالیتهای نظام بند و برنامهریزی شده نهادهای آموزشی جامعه به منظور آموزش بینش، منش و قالبهای اخلاقی و دینی به افراد به گونهای در عمل نیز به آنها پایبند باشند - داوودی، . - 1384
هدف تربیت اخلاقی
تربیت اخلاقی و دینی علوی در صدد این است که حضور همیشگی و همه جا حق را در ذهن و دل متربی تثبیت کند. این همان ایمان و حق الیقین است. در حقیقت برای رسیدن به هدف اصلی که توحید حضوری است، سه هدف میانی وجود دارد که بیان آن بر اساس طبقه بندی متخصصان تعلیم و تربیت به این صورت است: -1 حیطه شناختی: شناخت خداوند و اعتقاد به اینکه او یگانه وجود مستقل است و انسان، موجودی ربطی و فقیر بالذات و همواره در محضر اوست. -2 حیطه عاطفی: برانگیختن احساسات و هیجانات متربی و ایجاد وابستگی و عشق به خداوند. -3 حیطه حسی - حرکتی: تعبد در برابر دستورات الهی و تنظیم رفتار بر اساس آن دستورها - شرفی و شرفی، . - 1392
مبانی تربیت اخلاقی
- 1 مبانی فلسفی:
فلسفه تربیت دینی، کاوشها و تحلیلهایی عقلی و فلسفی در باب مفهومها و گزارههای علمی تربیت دینی است که در خود متون دینی مطرح شده است، نه لزوماً ادله و دیدگاههایی که توسط اندیشمندان حوزه تربیت دینی به ظهور پیوسته باشد - بهشتی و نیکویی، . - 1389 مجموعه باورهای اخلاقی سلسهای از اصول اخلاقی کلی به شمار میروند که با تغییر شرایط و در دورههای زمانی مختلف دستخوش تغییر میشوند.
