بخشی از مقاله
چکیده
هدف: پژوهش حاضر با هدف تعیین رابطه طرحواره های ناسازگار اولیه و تنظیم هیجانی با نگرش نسبت به مرگ در افراد معتاد به قلیان صورت گرفت . روش: روش تحقیق همبستگی از روش های توصیفی بود، جامعه آماری شامل کلیه مصرف کنندگان قلیان ، در قهوه خانه هاو سفره خانه های سطح شهر تهران و حجم نمونه تعداد 300 نفر بود که به روش در دسترس انتخاب شدند. برای گردآوری اطلاعات سه پرسشنامه طرحواره های یانگ فرم کوتاه 90 - سؤالی - ، دشواری تنظیم هیجانی گراتز 36 - ماده ای - ونیمرخ نگرش نسبت به مرگ وونگ و همکاران - 32 ماده ای - بکار گرفته شد. یافته ها: تحلیل داده ها با ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه نشان داد که بین بعضی مؤلفه های طرحواره های ناسازگار اولیه و تنظیم هیجانی با نگرش نسبت به مرگ رابطه معنادار وجود دارد و همچنین طرحواره ها نسبت به تنظیم هیجانی بر متغیر نگرش نسبت به مرگ مؤثرترند. نتیجه گیری: با توجه به یافته های پژوهش می توان بیان کرد که در حوزه پیشگیری از وابستگی به مصرف دخانیات و از جمله قلیان آموزش افراد در زمینه بهبود تنطیم هیجانی و تعدیل طرحواره ها و نگرش نسبت به مرگ می تواند کمک کننده باشد.
کلید واژه ها : طرحوار های ناسازگار اولیه، تنظیم هیجانی، نگرش نسبت به مرگ، اعتیاد به قلیان
مقدمه
مفهوم مرگ از دیرباز ذهن بشر را به خود مشغول داشته و انسان همیشه جویای آن است که راهی به سوی این دنیای مرموز و مجهول پیدا کند و از آینده سرنوشت خویش مطمئن شود. شاید اگر مرگ این قدر مبهم ومجهول نبود بشر به خاطر آن مضطرب نمی شد ولی آنچه که همواره سبب اضطراب و وحشت بشر بوده همان ابهام روزافزون مرگ و پیچیدگی مرموز دنیای آن است. ما می خواهیم مشکلات مرگ را با پنهان کردن وانکار کردن آن حل کنیم. به نظر می رسد یکی از راه های فرار از مرگ و تفکرات منفی درباره آن اعتیاد به مواد دخانی و از جمله قلیان می باشد که به عنوان یکی از معضلات مهم اجتماعی در جامعه بویژه در میان جوانان شایع بوده و می تواند مضرات مختلف اجتماعی و بهداشتی همچون نابودی دارایی های شخصی، افزایش خشونت، بزهکاری، بیکاری، اختلالات روانی و خودکشی را در پی داشته باشد - رید وهمکاران،. - 2009
دخانیات بدون تردید جسم و جان را تخریب می کند، اراده و غیرت را تضعیف می کندو آدمی را به مرگ زودرس گرفتار می سازد، امروزه دنیای علم اثرات خرد کننده مواد دخانی را بر مغز و اعصاب کشف کرده است، متخصصان بر این باورند که مهمترین نقطه اثرگذار مواد مخدر ودخانیات» مغز « است - منصوری، - 1387 بی گمان واکنش طبیعی انسان در برابر ناشناخته ای چون مرگ ترس و هراس است. ریشه ترس را می توان در این یافت که مرگ را پایان ، فنا و نیستی تصور می کنندوانسان به طور طبیعی وذاتی گرایش به بقاء وجاودانگی دارد و از نیستی و نابودی می گریزد، مطالعات مفصل بر روی گروه های مختلف بزرگسالان، اختلاف نگرش به مرگ را در سیاه پوستان، سفید پوستان وآمریکایی-مکزیکی های طبقات اجتماعی اقتصادی پایین، متوسط و بالادر سه گروه سنی مختلف 54-45 - سالگی، -55 65سالگی و75-65سالگی - بررسی کردند - بنگستون،کوءلارو راگان ،. - 1997
پاسخ دهندگان میان سال54-45ساله بیشترین وسالمندان-65 74 ساله کمترین میزان ترس ازمرگ رانشان داده اند،نگرش نسبت به مرگ در سالمندان اغلب فلسفی تر،توأم بااضطراب کمتراست - رایس،. - 1986وابستگی واعتیاد به مصرف مواد دخانی - سیگار،قلیان و... - می تواند کل زندگی فرد را تحت تأثیر قرار داده و اغلب منجر به دامنه ی وسیعی از رفتارهای بیمارگونه شده وکارکردطبیعی فرد را درخانواده، محیط کارواجتماع مختل کند. تمامی صاحب نظران و متخصصان حوزه اعتیاد بر این امر اتفاق نظر دارند که سوءمصرف مواد را نمی توان صرفا مشکلی جسمانی ،روانی یا اجتماعی دانست و پیدایش آن را بایستی نتیجه تعامل چندین مشکل دانست.
ازطرف دیگر، امروزه در بافت روانشناسی و روان درمانی ،طرحواره به طور کلّی به عنوان یک اصل سازمان بخش کلی در نظرگرفته می شود که برای درک تجارب فرد ضروری است، طرحواره ها، مفروضه ها یا قانون زیربنایی هستند که افکار و رفتارهای فرد را تحت کنترل خود دارند و در طول زندگی فرد تحول و گسترش یافته اند - فریمن،. - 2004طرحواره های ناسازگار اولیه الگوی هیجانی و شناختی خود آسیب رسانی هستند که در ابتدای رشد و تحول در ذهن جای گرفته اند، این طرحواره ها باعث ایجاد بنیادی از اختلالات روان شناختی از جمله اضطراب، افسردگی وسوءمصرف مواد در افراد می شود، هنگامی که فعال می شوند سطوحی از هیجان منتشرمی شود ومستقیم یا غیرمستقیم منجر به آشفتگی های روانشناختی نظیر افسردگی، اضطراب، عدم توانایی شغلی، سوءمصرف مواد، تعارضات بین فردی و مانند آن می شوند.
تحقیقات لطفی،کتابی و همکاران - - 1385 نشان می دهد افرادمعتاد در مقایسه با جمعیت غیر معتاد آسیب های روانی وطرحواره های شناختی ناسازگاربیشتری دارند. نتایج تحقیقات نشان می دهد طرحواره های بریدگی و طرد به میزان زیادی در افراد معتاد بروز می کند.افرادی که طرحواره های نقص ،وابستگی وتکانشی دارند به احتمال بیشتری به سمت مصرف مواد می روند. همچنین تنظیم هیجانی به عنوان فرآیندهایی که از طریق آنها افراد هیجاناتشان را برای پاسخ به توقعات محیطی هشیارانه و ناهشیارانه تعدیل می کنند، در نظرگرفته می شود - آلدوا ؛ نولن، هوکسما و سویزر، - 1 2010شکست در تنظیم هیجان بی نظمی نامیده می شود . بی نظمی هیجان به عنوان روش های ناسازگارانه پاسخ به هیجانات تعریف شده است که شامل پاسخ های فاقد پذیرش ، دشواری در کنترل رفتارها در بستر پریشانی هیجانی و نقص در استفاده عملکردی از هیجانات به عنوان اطلاعات است - گراتز و رومر2، - . - 2004
اختلالات و علائم فیزیولوژیکی گوناگونی وجود دارد که با بی نظمی هیجان ارتباطدارند، بعضی از این موارد شامل : - 1 درد - 2 استعمال دخانیات - 3 گسیختن - 4 اختلالات خوردن و - 5 اعتیاد می شود - مک لم3 ،2007؛ به نقل از کیانی ، بهرامی ، . - 1390همه موارد فوق الذکر بیانگر اهمیت هر سه متغیر نگرش نسبت به مرگ ،تنظیم هیجانی و طرحواره های شناختی ناسازگاردر زندگی امروزی انسانهای وابسته به مواد می باشد. تحقیق حاضر قصد آن دارد تا سهمی هرچند ناچیز در شناخت رابطه بین این عوامل را به عهده گیرد تا از این طریق نقش طرحواره های شناختی ناسازگار و تنظیم هیجانی و رابطه آن با نگرش نسبت به مرگ در افراد وابسته به مصرف قلیان را مورد بررسی قرار دهد.
امروزه استعمال دخانیات به عنوان یک معضل بهداشتی و روانشناختی فراگیردر دنیا مطرح می باشد،به طوری که تا سال 2020 میلادی دخانیات مسبب یک مرگ از هر سه مرگ بالغین خواهد بود - مورایو لوپز،. - 1997 قلیان یک روش قدیمی استعمال دخانیات استکه جهت استفاده از توتون به کار می رود و در مناطق مختلف دارای نام های گوناگون - narghil - waterpipe - hookah - ...shishaمی باشد - هزرتون، کازلوسکی فرکر،فاگرستروم،. - 1991 کشیدن یک یا دو بار قلیان در روز فرد استفاده کننده را دچار اعتیادمیکند در حالی که تصور غلط جامعه این است که دود حاصل از قلیان از آب رد می شود و مواد سمی آن از بین می رود و خطرآن کمتراز سیگار است. بر خلاف تصور عموم عوارض قلیان فراوان است ، براساس گزارش سازمان بهداشت جهانی نیکوتین موجود در قلیان 10برابر بیشتر از هروئین اعتیاد آور بوده و هر یک ساعت مصرف قلیان فرد را در معرض حجم دودی 100 تا 200 مرتبه بیشتر ،نسبت بهسیگار قرار می دهد. - یعنی معادل مصرف یک پاکت سیگار - . اعتیاد به قلیان علاوه بر خسارات مالی بسیار ، عوارض جسمانی و روانی متعددی دارد ازقبیل - سرطان دهان،ریه،کاهش عملکردتنفسی،
