بخشی از مقاله
چکیده:
هدف پژوهش حاضر تعیین رابطه بین کارکرد خانواده و نیازهای روانشناختی با گرایش به اعتیاد در دانش آموزان پسر مقطع متوسطه شهر کرمانشاه بود. روش این تحقیق توصیفی و از نوع همبستگی است. در این پژوهش جامعه آماری کلیه دانش آموزان پسر مقطع متوسطه شهر کرمانشاه می باشند و تعداد آنها حدود 4000 نفراند. در این پژوهش نمونه آماری با استفاده از جدول مورگان تعداد 360 نفر از دانش آموزان پسر را بصورت روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شدند و سپس از طریق پرسشنامه های کارکرد خانواده اولسون - - 1999 ، نیازهای روانشناختی گاردیا و رایان - 2000 - و گرایش به اعتیاد فرچاد و همکاران - 1385 - مورد بررسی قرار گرفتند. یافتهها نشان داد بین کارکرد خانواده با گرایش به اعتیاد در دانش آموزان رابطه منفی و معنی داری وجود دارد. بین نیازهای روانشناختی با گرایش به اعتیاد در دانشجویان رابطه منفی و معنی داری وجود دارد. نتایج بدست آمده مبین این است که متغیر نیازهای روانشناختی و کارکرد خانواده قادر هستند که گرایش به اعتیاد در دانش آموزان را پیش بینی کنند.
مقدمه
اعتیاد یک آسیب اجتماعی است و مصرف مواد مخدر تهدیدی علیه سلامت عمومی جامعه است به شکلی که میتواند ثبات اقتصادی، اجتماعی و حتی سیاسی ملتها را آسیب پذیر نماید. درحال حاضر مشکل مواد مخدر در سطح جهان بعنوان یک بحران مطرح است. تاکنون نزدیک به 980 نوع ماده مخدر، محرک، توهم زا و آرام بخش شناسایی شده است. وجود 280 هزار هکتار زمینهای زیر کشت در جهان و افزون بر 218 میلیون نفر معتاد در سطح دنیا و درآمد ناشی از این تجارت مسموم میل و اشتیاق به قاچاق را در سوداگران مرگ افزایش داده است.اعتیاد به مواد مخدر پدیده ای جدید و خاص زندگی مدرن است. چرا که مصرف مواد مخدر اگر هم در گذشته وجود داشت، به عنوان اعتیاد و یا انحراف شناخته نمی شد.
اما با گسترش فرهنگ مدرن، ارزش ها و هنجارهای مدرن نیز رواج یافته و کنش ها و رفتارهایی چون اعتیاد به مواد مخدر متعارض با هنجارها تلقی شده و علم جامعه شناسی نیز که وظیفه شناخت و تأثیرات هنجارها را دارد، انحرافات اجتماعی را مورد کاوش و پژوهش قرار داده و به تبیین علل و عوامل پیامدهای انحرافات می پردازند. جدا از این مسئله، اعتیاد پدیده ای آشنا برای هر ایرانی است - صدیق سروستانی،. - 1390مصرف مواد مخدر در بین نوجوانان و جوانان سراسر جهان رو به فزونی است.
به نحوی که یکی از شایعترین اختلالات روانپزشکی را در رده سنی نوجوانی و جوانی تشکیل می دهد.نتایج تحقیقات نشان می دهند که مصرف اکثر مواد مخدر در نوجوانی شروع می شود. - مکث ول ،. - 2013 نتایج تحقیقات متعدد انجام شده در این گروه سنی نشان می دهند که 14/2 درصد الی 33 درصد از دانش آموزان دبیرستانی از مواد روان گردان - پاولویک ، - 2014، 5 درصد تا 36 درصد از ماری جوانا ؛ 37/2 درصد تا 80/5 درصد از الکل ، 5 درصد تا 47 درصد از کانابیس ، 6/7 درصد تا 42/7 درصد از تنباکو و یا سیگار ؛ 4/4 درصد تا 4/9 درصد از مواد استنشاقی ، 4/1 درصد از آمفتامین ، 19 درصد از حشیش ، 2/4 درصد تا 3/7 درصد.
شروع به نواخن آهنگی میکند و محو زیبایی آن شده است و لذت زیادی را تجربه می کند. در حال در نظر بگیرید که او مجبور به نواختن پیانو شود یا مهارتی در نواختن نداشته باشد، در این صورت وی هیچ لذتی را تجربه نخواهد کرد، بنابراین ارضای نیازهای که در این مورد احساس خودمختاری و شایستگی است برای لذت بردن از این فعالیتها ضروری است. اما هدف او از نواختن پیانو ارضای نیازها نیست بلکه او هر آنچه را که برایش جالب و لذت بخش است انجام میدهد و او همزمان با این فعالیت مادام که آن فعالیت اداری و در حد بهینه چالش بر انگیز - درجه دشواری مناسب - باشد از آن لذت میبرد - احمدیان،. - 1390دیده میشود که کارکرد خانواده و نیازهای روانشناختی همگی جزو ویژگیهای شخصیتیای هستند که میتوانند بر مسیر زندگی فرد و انتخابهای وی در بزرگسالی اثر بگذارند. گرایش به مواد مخدر یکی از مهمترین این تاثیرات است.
بنابراین میتوان بررسی نمود که در نوجوانان و جوانان، به عنوان قشری که این ویژگیها در آنها شکل گرفته است، تا چه حد با پدیدههای کارکرد خانواده و نیازهای روانشناختی مواجهیم و این متغیرها تا چه میزان بر گرایش به سوء مصرف این گروه سنی نسبت به اعتیاد و مواد مخدر اثر گذاشته است. بر این اساس، مسالهی این پژوهش این است آیا بین کارکرد خانواده و نیازهای روانشناختی با گرایش به اعتیاد در دانش آموزان رابطه ای وجود دارد؟
روش پژوهش
پژوهش حاضر از نوع طرح های غیرآزمایشی یا توصیفی و به طور دقیق تر طرح همبستگی است. در این پژوهش جامعه آماری کلیه دانش آموزان پسر مقطع متوسطه دوم شهر کرمانشاه در سال تحصیلی 1395-96 می باشند که تعداد آنها حدود 4000 نفر است. در این پژوهش نمونه آماری با استفاده از جدول مورگان تعداد 360 نفر از دانش آموزان پسر را بصورت روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شدند.
ابزار پژوهش
در این پژوهش از سه پرسشنامه استاندارد شده استفاده شده است.
- 1 پرسشنامه کارکرد خانواده: این مقیاس بر اساس مبانی نظری کارکرد خانواده، با الهام از مدل ترکیبی اولسون - 1999 - 2 و به وسیله رضویه و سامانی - 1379 - ساخته شده است. این مقیاس دارای 28 سئوال است که از طریق آن می توان به میزانی کارکرد خانواده پی برد و همبستگی بین افراد خانواده را که مهمترین رکن ایجاد کننده انسجام خانوادگی است، تعیین نمود این مقیاسی از طریق فرزندان در خانواده پاسخ داده می شود و در تمامی موقعیت های مشاوره ای وتحقیقاتی، از کاربرد وسیعی بر خوردار می باشد.
روش نمره گذاری مقیاس: این مقیاس دارای 28 سوال است و این سوالها نیز به صورت طیف لیکرت، طراحی شده اند به گزینه - کاملا موافقم - نمره 5 تعلق می گیرد وبه ترتیب تا - کاملا مخالفم - که نمره 1 را میگیرد، ادامه می یابد. حداکثر نمره قابل اکتساب در این مقیاس 140 و حداقل 28 می باشد، همچنین در این پژوهش،50 درصد بالای نمرات - بالاتر از - 96 تحت عنوان سطح کارکرد بالا، و 50 درصد پایین نمرات - پایین تر از نمره - 96 تحت عنوان سطح کارکرد پایین تعریف شده اند.
- 2 پرسشنامه نیازهای روانشناختی: این مقیاس توسط گاردیا3، دسی و رایان - 2000 - ساخته شده است که میزان حمایت از نیازهای خودمختاری، شایستگی و ارتباط با دیگران را می سنجد. این مقیاس 21 سوال در طیف پنج درجه ای - خیلی کم، کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد - دارد و شامل سه زیر مقیاس نیاز به خودمختاری 9 - سوال - ، نیاز به شایستگی 7 - سوال - ، نیاز به ارتباط 5 - سوال - هست. ضریب پایایی حاصل از اجرای این پرسشنامه روی مادر، پدر، شریک رمانتیک و دوستان به ترتیب 0/92، 92/92،0/0 و 0/92 گزارش شده است. همچنین این مقیاس روایی بالایی را در پژوهش ها نشان داده است - گاردیا و همکاران،. - 2000 این مقیاس بر روی مدیران و دانشجویان نیز اجرا شده است که از روایی و پایایی مطلوبی برخودار می باشد.
